Mutlu emeklilik

Sigorta sistemleri, gelişmiş ülkelerde bir yatırım aracı olarak da kullanılabiliyor. Kişiler tasarruflarını sigortacılık sisteminde değerlendirebiliyor. En az 10 yıl sigorta primi ödeyen kişiler, bu sürenin sonunda toplu para alabiliyor. Ödenen primler bir fonda toplanıyor. Katılımcılar süre sonunda, paranın değerlendiği oranda ya birikimlerini alıyor ya da maaşa bağlanarak gelir elde ediyor.

Türkiye, özel emeklilik sigortaları konusunda ilk adımı iki yıl önce attı. Bireysel Emeklilik Yasası 6 Nisan 2001'de TBMM'den geçti. 7 Ekim 2001'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Hazine'den izin alan şirketlerin, sisteme dahil olan kişiler için fon kurma zorunluluğu bulunuyor. Şirketlerin organizasyon çalışmaları ve fonların kurulma işlemleri uzayınca, şirketlerin faaliyete geçmesi Nisan 2003'e sarktı. Emeklilik sigortası şirketleri Nisan 2003'ten itibaren sisteme girmek isteyen şirketlerin ve kişilerin taleplerini karşılamaya başlayacak.

Şimdiye kadar 10 özel emeklilik sigorta şirketi hizmete girdi. Yeni kurulan bu sektör, yeni bir iş alanı da yarattı. Şirketlerin açıkladığı rakamlara göre iki bin civarında yeni elemana ihtiyaç var. Bu kişilerin, şirketlerin pazarlama, fon yönetimi, müşteri hizmetleri ve çağrı merkezlerinde istihdam edilmesi planlanıyor.

Özel emeklilik sigortası dünyada uzun zamandır uygulanıyor. İsviçre, dünyada kişi başına en fazla sigorta primi ödeyen ülke. İsviçreliler, arabadan seyahate, kazadan eve, hayat sigortasından sağlığa kadar kişi başına, yılda ortalama bin 570 dolar prim ödüyor (devlete ve özel sigortalara ödenen toplam rakam). Bu rakam ABD'de bin 541, İngitere'de 731, Yunanistan'da 103 dolar seviyesinde. Gelişmiş ülkelerde emeklilik uygulamalarında sistem, ortalama dört çalışandan yapılan kesintilerden bir emekliye ödeme şekliyle dengede kalıyor.

Türkiye devlete ve özel sigorta şirketlerine kişi başına ödenen prim tutarı yılda ortalama 35 dolar. Yaklaşık 1.7 çalışandan yapılan kesintilerle bir emekliye maaş ödemesi yapılıyor. Türkiye'de 1980'den bu yana sosyal sigorta sistemi açık veriyor. 2002’de açık 10 katrilyon liranın üzerindeydi.

SÄ°STEMÄ°N FAYDALARI

Sosyal güvenlik sistemindeki açık nedeniyle bir dizi önlem alındığını söyleyen Sosyal Güvenlik Uzmanı Burhanettin Demircioğlu, devletin 8 Eylül 1999'da emeklilik yaşını yükselttiğini, çalışanların ödediği primleri artırdığını ifade ediyor.

Emekli maaşlarının düşüklüğüne ve Bireysel Emeklilik Sigortası (BES) sistemin yararlarına değinen Demircioğlu, şöyle konuşuyor: ‘‘Devletin sosyal güvenlik sisteminde çalışanlar aynı anda iki güvenlik kurumuna üye olamıyor. Ancak SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'na üye olsalar bile özel emeklilik sisteminden yararlanabiliyor.‘‘

Kurulan BES sistemi, kamu sosyal güvenlik sistemleri olan SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nın alternatifi değil. Kişiler gönüllü olarak sisteme giriyorlar. En az 10 yıl prim ödeyerek, 56 yaşını doldurduklarında emekli oluyor. Bu süre sonunda biriktirdikleri parayı ya toplu ya da aylık maaş halinde alabiliyorlar. Böylece devletten aldıkları emeklilik maaşlarına ek bir gelir elde ediyorlar.

Kişiler primleri kendileri ödeyebildiği gibi, şirketler de çalışanları için prim ödeyebiliyor. Primleri ortak paylaşma durumu da olabiliyor. Her yıl ödenen primlerden vergi muafiyeti sağlanıyor. Kişiler, ödeyecekleri katkı paylarının miktarını gelirleri doğrultusunda kendileri belirliyor. Sistemden sağlayacakları fayda, tasarruflarının büyüklüğü ile doğru orantılı. Ödenen primler bir fonda toplanıyor, yatırım araçlarında değerlendiriliyor. Kişiler küçük tasarruflarla birikim sağlamış oluyor.

Önümüzdeki 10 yıl içinde, üç buçuk milyona yakın çalışanın BES'e katılması planlanıyor. Toplam fon birikiminin ise 15 milyar doları bulması amaçlanıyor.

BES'e katılan her kişi, emekliliği için belli bir miktar öderken ekonomiye de katkı sağlıyor. Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü Bireysel Emeklilik Daire Başkanı Ali Haydar Elveren, fonların uzun vadeli yatırım özelliği taşıdığını vurguluyor. Uzun vadeli fonlar kamu ve reel sektörde kredi olarak kullanılabilecek. Ayrıca toplanan fonlar sermaye piyasasında değerlendirileceği için, para piyasalarının gelişimine katkı sağlayacak.

Elveren, fonların tamamen portföy yönetim şirketleri tarafından değerlendirileceğini söylüyor: ‘‘10 yıl sonraki tahmini Gayri Safi Milli Hasıla'nın yüzde beşi civarında olması beklenen bu fonlar, kamu ve özel sektörün finansmanında kullanılabilecek. Yeni iş olanakları açacağından ekonomik kalkınmaya da katkı sağlayacak.‘‘

BES'te devletin de farklı bir rol üstlendiğinin altını çiziyor. Kamu sosyal güvenlik sistemlerinin aksine BES'te devletin, yalnızca kanun koyucu ve denetleyici olduğunu ifade ediyor. Uygulama tamamen özel şirketler tarafından yürütülüyor. Firmalar, BES için Hazine Müsteşarlığı, Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) ve Sermaye Piyasası (SPK) yanı sıra bağımsız denetim şirketleri tarafından denetleniyor. Katılımcıların birikimleri Takasbank'ta adlarına açılacak hesaplarda saklanıyor. Katılımcılar kendi yatırım kararlarını kendileri veriyor. İstediği şirketi ve fonu seçme hakları bulunuyor. Getirisini beğenmedikleri fonu değiştirebiliyorlar.

İKİ BİN KİŞİYE İSTİHTAM SAĞLANACAK

Bireysel Emeklilik Sigortası (BES) sistemi ile sigortacılık sektörüne iki bin yeni eleman alınacağı tahmin ediliyor. Bu kişilerde şu özellikler aranıyor:

 BaÅŸta satış ekipleri olmak üzere pazarlama, finansal danışmanlık, bilgi teknolojileri ve satış sonrası müşteri hizmetleri konularında çalışacaklar.Â

 Fon yönetimi ve finansal danışmanlık konuları için bankacılık sektöründe çalışmış deneyimli elemanlar aranıyor.  Â

 Çalışanların üniversite veya iki yıllık Bankacılık Sigortacılık meslek yüksekokulu mezunu olmaları gerekiyor.

 Sektörde çalışmak isteyenler için azami yaş sınırı 30.

 İşe gireceklerin kariyerlerini satış üzerine kurmaları ve bu alanda uzmanlaşmayı hedeflemeleri bekleniyor.

EK GELÄ°R OLACAK

Yeminli Mali Müşavir Ekrem Sarısu sistemin iki büyük faydası olduğunu söylüyor. Birincisi para piyasalarına sağlayacağı getiri. İkincisi ise kişilerin ek bir gelir elde etmesi: ‘‘Sistemde fonlar en az 10 yıl süreyle kalacağı için bu paraların kamu ve reel sektörde kullanılması sağlanacak. Fonların portföy yönetimi şirketleri tarafından yönetilmesi ise sermaye piyasalarının gelişimine ve derinleşmesine katkıda bulunacak. Kişiler ödedikleri primlerle yatırım yapmış olacak. 10 yıl sonunda da ek gelir sağlayacaklar. Emekli maaşına ek olarak rahat geçinebilecekleri bir gelir elde edecekler. 350 milyon lira aylık ile geçinemeyen bir emekli, 56 yaşından sonra ödediği primlerle belki bir 350 milyon lira daha maaş alacak. Tabi bu maaş ödediği prim miktarına bağlı olarak az veya çok ödenecek.‘‘