Meyve sebze fiyatları ucuzlayacak mı

Hal yasasının getirdiği en büyük değişikliklerden birisi  pazarcıların hallerden mal alma zorunluluğunu ortadan kaldırması olacak. Pazarcıların veya marketlerin direkt olarak üreticisinden ürün alabilmelerini sağlayacak. Ayrıca yeni yasayla birlikte 3 yıl içersinde de bütün haller yenilenerek, labaratuarlarıyla, soğuk hava depolarıyla daha modern bir hale getirilecek. 3 yıl içerisinde bu modernizasyonu yapamayan haller ise kapatılacak. Ayrıca hale giren mallardan alınan rusüm vergisi de yüzde 2'den yüzde 1'e düşürülürken, hale girmeyen mallarda da rüsum oranı yüzde 2 olarak düzenlendi.

Yeni hal yasa ile birlikte üretici ile tüketici arasından hallerin çıkarılmasının fiyatlara nasıl yansıyacağı ise merakla bekleniyor. Bu köklü değişikle ilgili pazarcılar ve seyyar satıcılar ile hal komisyoncuları arasında büyük fikir ayrılıkları mevcut. Pazarcılar hallerin aradan çıkmasıyla fiyatların düşeceğini ve kalitenin artacağını savunurken, hal komisyoncuları ise hem rekabetin ortadan kalkacağını hem de 5-10 yıllık vadede küçük üreticilerin yok olacağını savunuyor. Peki yeni yasa fiyatları düşürecek mi yükseltecek mi?

PAZARCILAR: ARACILAR ORTADAN KALKACAK FİYAT DÜŞECEK

Herhangi bir fiyat artışı yaşandığında bütün gazetecilerin ve vatandaşların sorguladığı ortak bir konu olduğunu hatırlatan Türkiye Seyyar Pazarcılar Federasyonu (TÜSPAF) Başkanı Mehmet Çakman  "Acaba aracılar mı çok kazanıyor? Yeni hal yasası ile artık bu soruları sormaya gerek kalmayacak. Çünkü yeni yasa üretici ile son tüketici arasındaki aracıları ortadan kaldıracak” dedi.
Yıllardır bütün satıcılar ve pazarcıların hallerden mal almak zorunda olduklarını ifade eden  Çakman, "Yeni düzenleme ile her pazarcı direkt olarak üreticisinden ve köylerden meyve sebze alabilecek. Böylece aracıların devreden çıkması nedeniyle fiyatlarda bir düşüş yaşanacaktır" dedi.

ÜRETİCİLER BİRLİK KURARAK FATURA KESECEKLER

Yeni sistemle üreticilerin biraraya gelerek üretici birlikleri kurabilmelerinin önünün açılacağını belirten Çakman, "Kurulan bu birlikler fatura kesebilecekler. Bu birliklerden ürün alan satıcılar kendilerine kesilen makbuzlar üzerinden rusum vergilerini Maliye Bakanlığı tarafından açılan hesaplara kendileri yatıracak" dedi.
Konuyu bir örnekle açıklayan Çakman, "Bursa'dan kilosu 1 liradan 10 ton domates alan bir pazarcı üreticiye ödediği 10 bin lira karşılığında makbuz alacak. Ardından kazancının yüzde 2'sini rusum bedeli olarak Ziraat Bankası'nda adına açılan vergi hesabına yatıracak. Bankadan ya da ATM'de aldığı dekont ile karayollarında rahatça hareket edebilecek. Satıcılar olası bir polis kontrolünde ise bu dekontu ve makbuzu göstererek sorunsuz olarak yoluna devam edebilecekler. Kontrollerde makbuzu ve dekontu olmayanlar ise araçtaki ürünlerin yüzde 25'i kadar ceza ödemek zorunda kalacaklar" dedi.

YASA PAZARCILARI KAYIT ALTINA ALACAK

Bu şekilde ürün satabilmek için vergi mükellefi olmak gerektiğinin altını çizen Çakman, "Türkiye de 330 bin kiralık pazar yeri tezgahı bulunuyor ve bunların sadece yüzde 50'sinin kayıtlı. Yeni hal yasası ile yüzde 25’lik ceza ödemeyi göze alamayan her pazarcı kayıt altına girmek zorunda kalacak. Haksız rekabeti engelleyecek ve en önemlisi bir düzen devletimize de vergi kazandıracak" dedi. Sağlanan bu düzenin getirmiş olduğu ortamın da fiyatları düşüreceğini ifade eden Çakman, hem vatandaşın daha ucuz sebze ve meyve tüketeceğini hem de üreticilerin daha çok kazanacağını belirtti.

HAL KOMİSYONCULARI: REKABET VE BORSA OLUŞMAYACAĞI İÇİN FİYATLAR DÜŞMEYECEK

Yeni Hal Yasasına göre, sebze ve meyvelerin hale girme zorunluluğunun ortadan kalkacağını söyleyen Türkiye Meyve Sebze Komisyoncuları Federasyonu (TÜMESKOM) Genel Başkanı Burhan Er, “Borsa oluşamayacağı ve rekabet de olmayacağı için sebze meyve fiyatları spekülasyona daha açık hale gelecek. Zaten rekabetin olmadığı bir yerde ucuzluktan bahsedemeyiz. Bu durumdan büyük üreticiler ve büyük alıcılar kazanacak” dedi.

Küçük üreticilerin birlik kuramadıkları takdirde az miktardaki mallarını büyük şehirlere ulaştırmakta güçlük çekeceklerini söyleyen Er, “Örneğin Mersin'deki küçük üretici elindeki 300 kiloluk malını İstanbul'a veya Ankara'ya göndermesi çok zor. En az 15-20 ton malı olmalı ki kamyon kaldırabilsin. Haliyle malını o bölgede bulabildiği fiyattan satmak zorunda kalacak” şeklinde konuştu.

Meyve Sebze Komisyoncuları Federasyonu Genel Başkanı Burhan Er

BU YASA İLE KÜÇÜK ÇİFTÇİLER YOK OLACAK

Yasa hazırlanırken birlik olarak kendilerinden de görüş alındığını söyleyen Er, “Ama yine de kendi bildiklerini yaptılar. Yeni yasa daha çok büyük marketlerin yasası oldu. Hale girme zorunluluğu ortadan kalkınca marketler yapacakları yüklü alımlar nedeniyle o bölgelerdeki fiyatları istdikleri gibi belirleyebilecekler. Çünkü borsa oluşmayacak. Küçük üreticiler de marketlerle ve büyük üreticilerle rekabet edemeyeceği için mağdur olacaklar. Zaten büyük hipermarketler aldıkları malı müşterilerine peşin parayla satmalarına rağmen üreticilere genelde 3-4 aylık çek veriyorlar” şeklinde konuştu.
Bazı büyük marketlerin Anadolu'da uzun vadeli tarla kiralayarak veya satın alarak üretim yaptıklarını söyleyen Er, “Toprağını satan veya kiralayan çiftçilerin eline toplu bir para geçiyor ama o çiftçiler de devre dışı kalıyorlar. Böylece o bölgedeki piyasa büyük marketlerin eline geçmiş oluyor. Bu sistem böyle olursa 5-10 yıl içerisinde bütün tarım arazileri büyük şirketlerin eline geçmiş olacak ve küçük üreticileri yok olacak”dedi.

DEVLETİN VERGİ KAYBI DA OLACAK

2009 yılında Bayrampaşa halinden İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne toplam 58 milyon lira rusüm vergisi ödendiğini belirten Er, “Bu yıl da buna yakın bir rakam olacak. Fakat 2011 yılında bu tutarın 30 milyon lirayı geçemeyeceğini düşünüyorum. Çünkü yeni yasayla birlikte kimse hallere mal getirip kayıt altına girmek istemeyecek. Hal dışında da bu rusüm gelirlerinin toplanması mümkün değil” dedi.

BAZI DÜZENLEMELER ÇOK YERİNDE

Yeni Hal Yasası’nda yerinde düzenlemeler de olduğunu ifade eden Er, malın menşeinin belirtilme zorunluluğu gibi düzenlemelerin çok faydalı olduğunu ve böylece ürünlerin nerede, kim tarafından üretildiğinin belli olacağını söyledi.
Soğuk hava depoları ve analiz labaratuarlarının zorunlu hale getirilmesi ile hallerin daha modernleşeceğini vugulayan Er, "Bu düzenlemeleri biz de sonuna kadar destekliyoruz. Hatta keşke yasanın bu düzenlemeleri daha önce çıkarılsaydı. Bugün dünyanın en büyük meyve sebze hali olan İstanbul Hali'nde soğuk hava deposu ve analiz labaratuarı yok. Artık bunların yapılmasıyla daha modern bir halimiz olacak" dedi.