Markaların kur isyanı

DÖVİZDEKİ yükselişler sonrasında sık sık tartışmalara neden olan kur endeksli AVM kiraları yeniden gündemde. Doların geçtiğimiz günlerde 3,98 TL’ye

kadar yükselmesi ve diğer kurlarda da rekor artışların görülmesi alışveriş merkezlerindeki mağaza kiralarını da tırmandırdı.

Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, dayanacak güçlerinin kalmadığını, çözüm bulunmazsa mağaza kapanışlarının hızlanacağının vurgusunu yapmıştı. AVM’lerde kiracı konumundaki markaların konuyla ilgili yorumları ise şöyle:

Ayakkabı Dünyası Genel Müdürü Uygar Turcan: İki tarafın da bir şekilde taşın altına elini koyması gerekiyor. AVM’lerin çoğu gene kur sabitlemeleriyle veya indirimlerle bize destek oluyor. Destek olmayanlar da var. Bir yere kadar tüm firmalar sineye çekiyor. Belli bir süreden sonra da mecburen mağazasını kapatmak zorunda kalıyor. Dolayısıyla BMD başkanımızın dediği doğru. Eğer indirimler olmazsa mağaza kapanışları gerçekleşecektir. Ama benim gördüğüm AVM sektörü de yardımcı olmak adına gereken işlemleri yapıyor. İndirimlerin geleceğini düşünüyorum. Çünkü 2017 aslında bu şekilde geçti. 2018 de bu şekilde geçerse zaten BMD başkanımızın dediği raddeye konu gelmeyecektir. Birkaç tane AVM dışında. Kısacası o kadar kötü olacağını düşünmüyorum.

Gizia Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Kutlu: Kiralarla ilgili tek çözüm var bana göre. Eğer köklü çözüm arıyorsak çözüm kontratlarda mevcuttur. Kontratlarda şöyle bir madde var. Kira ciro oranları var. Bu firmalara göre değişiyor. Kontratlarda, olağanüstü ciro yapıldığı zaman örneğin bazı firmalar yüzde 5, bazı firmalarda yüzde 3, bazılarında yüzde 8 gibi hemen ciro kiraya geçer diyor, kira rakamını geçtiği zaman. Aslında orada bir madde var. Yani olağanüstü satışlar olduğu zaman ödenen kiranın üstüne çıktığı zaman hemen ciro kiraya geçiliyor. Burada da olağanüstü bir durum var. Mademki bu kadar kriz var, o zaman tekrar oraya geçmesi gerekir diye düşünüyorum. Yani çok iş olduğu zaman AVM’nin lehine nasıl geçiyorsa, işlerin kötü gittiği zamanda da kiracının lehine olması gerektiğini düşünüyorum. O maddeyi hayata geçirirlerse sorun kalmayacak.

Kiğılı CEO’su Hilal Suerdem: Ciro kira oranında bir orantıyla kiralamayı uygun buluyoruz. Hem markanın gücü hem de AVM için hangi markaların bulunması gerektiğiyle alakalı doğru çalışma yapılmalı. AVM’ler müşteri çeken markalar konumlandırılmalı. Bu markalar iyi ciro yapınca AVM’ye de iyi kira ödeyecekler. Çekim gücü düşük markalar AVM sahiplerini zor duruma sokuyor. Çekim gücü oluşturulan markaların daha fazla kira ödemesine neden oluyorlar. Dünyada bizim gibi yatırımlarını dolarla yapılıp tahsilatların dolarla döndüğü ülkeler artık azalmaya başladı. Bu yüzden artık yerel para birimiyle alışveriş yapmak dünyada genelde yaygınlaşan ve öne çıkan bir durum. Uluslararesı piyasaya baktığımız zaman birçok ülke kendi para birimiyle bunları fiyatlıyor. Türkiye’de bu çok fazla boyutlarda. Yani yakın piyasalara baktığınız zaman Rusya’yı örnek verelim. Kendi para birimiyle kiralama yapıyorlar. Bu da beraberinde istikrarı getiriyor.

Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kario: Önce bir durum tespiti yapmamız lazım. Yani durum ne perakende ve AVM noktasında. Benim teklifim şu, Türkiye’de 2014’ten itibaren tüketicilerin gelirlerinin artmadığı bir dönem yaşıyoruz. İkincisi, enflasyonun yükselişi, döviz kurlarındaki artış vb. maliyetlerin oldukça arttığı bir dönemden geçiyoruz. Burada maliyet dediğimiz zaman ürün maliyetlerinden bahsediyorum. Çünkü aldığımız ürünler Türkiye’den bile olsa bunlarda çok ciddi bir dolarizasyon olduğunu görüyoruz. hem aldığımız ürünlerde hem de en büyük maliyet kalemimiz olan kiralarda bu dolarizasyondan dolayı çok ciddi bir artış olduğunu görüyoruz. Ama bunu gelirlerin artmadığı bir arka planda yaşıyoruz. Demek ki Türkiye’de perakendecilerin kira koşulları 2014 öncesi dönemden çok farklı olması gerekiyor. Bu gerçeği de herkesin kabul ederek yeni bir dengeye doğru gitmesi gerektiğini herkesin anlaması gerekir.

PAYLAŞIMCI ÇÖZÜMLE GELSİNLER

KONU ile ilgili olarak da Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hulusi Belgü ise şunları söyledi: “Dünyada da herhalde yegane ülkelerden bir tanesidir Türkiye de. Kira kontratlarını hiç kimsenin okumadan imzaladığını anlıyorum ben buradan. Tabi ki alışveriş merkezleri olağanüstü durumlarda kiracılarına yardım ediyor. Bu yadsınmaz bir gerçek. Her zaman biz kira ciro oranlarına bakarak elimizden geldiği kadar yardım etmeye çalışıyoruz ki perakendeci zor durumda olduğunda yanlarında olalım. Ama ciroya dönme isteği bence sektöre zarar getirir. Herkes yatırımını yaparken çeşitli taahütlere giriyor. Bizim de taahütlerimiz var bankalara. Uzun vadeli borçlandığımız için bütün ödemelerimiz bizim bankalara dolar ve Euro ile. Bununla ilgili biz bir çalışma da yaptık. TL’ye dönebilir miyiz diye ama ne yazık ki bankalar böyle bir fonlamanın imkan dahilinde olmadığını söylüyorlar. Yani yaklaşık 10 milyar dolarlık bir borçlanması var alışveriş merkezi yatırımcısının. Ne yazık ki bunu şu anda TL’ye çevirmek imkansız gözüküyor. Bence çağdaş enstrümanlar var. Bankacılık sistemleri var. Biraz prim ödeyerek aynı bir sigorta gibi kur riskine karşı kendinizi sigortalayabiliyorsunuz. Bunu perakendeci ve alışveriş merkezi yatırımcısı bir araya gelip esasında bu maliyetleri paylaşarak çok rahat üstesinden gelebilirler. Ben şunu bekliyorum esasında perakendeciden parayı siz ödeyin kriz anında yükü siz çekin demek yerine daha yapıcı daha paylaşımcı bir çözüm önerisiyle gelseler çok daha makbule geçer. Benim önerdiğim enstrümanlar da problemi beraber paylaşabileceğimiz bir yöntem.

CİRO KİRA YÜZDE 1’İ GEÇMİYOR

Ağustos ayında cirolar yüzde 32 arttı geçen seneye göre. Geçtiğimiz Ekim ayında yüzde 16-17 arttı cirolar. Türkiye büyümeye devam ediyor. Cirolar artıyor. Ama şöyle bir gerçek var. Perakendecilerin karlılıkları ne yazık ki gelen vergilerden dolayı yükselen diğer maliyetlerden dolayı düşüyor. Bunu göz ardı etmiyoruz. Ama bunun sorumlusu biz değiliz. Dolayısıyla bütün yükü AVM yatırımcısının üstüne yüklemek yerine beraberce diğer konularda arayış içinde olmamız lazım. Öte yandan işler iyi gittiği zaman ciro kiranın devreye girmesiyle ilgili söylemler gerçeği yansıtmıyor. Perakendecilerin çok azı ciro kira ödüyor. İşleri çok iyi gittiği zaman ciro kirası veren perakendeci en iyi zamanda bile ödediği miktar yüzde 1’i ya da 3’ü geçmiyor.”