Mali Milat paniği geliyor

BİR yandan seçim diğer yandan da ekonomide yaşanılan sorunlar yetmiyormuş gibi, şimdi de ‘‘Mali Milat’’ ve ‘‘Nereden Buldun?’’la ilgili panik başladı.Çok kişi 1 Ocak 2003'den itibaren, Maliyecilerin gelip; ‘‘Bankadaki paranı nereden buldun? Evini, yazlığını, işyerini nasıl aldın? Otomobilinin parasını nereden buldun, bunların gelir vergisini ödedin mi? Ödedinse ispat et...’’ diye soracaklarını düşünüyor. Bundan ürken bazı kişiler de ‘‘Aman yılbaşına az kaldı, bu paraları bankadan çekip, satabileceğimiz bazı malları da satıp, evdeki kasada saklayalım ya da yurdışında gönderelim’’ diyerek, ya yurtdışına döviz gönderiyorlar ya da evdeki kasaya koyuyorlar. Irak Savaşı tehlikesi ve bazı belirsizlikler nedeniyle, bu uygulama giderek hızlanıyor.1 Ocak 2003'de başlayacak olan ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ uygulamasıyla birlikte, özellikle 1 Ocak 2003 öncesine ait servetin kaynağının ve vergisinin sorulmayacağına dair, bir yasa ve tebliğin olmayışı, mevcut TL., döviz, hisse senedi, altın ve diğer servet unsurlarının ileri de nasıl ispat edileceğinin belli olmayışı da, kafaları daha çok karıştırıyor. Şu andaki sorun, 1998'de yaşanılandan da büyük sorun yaratacağa benziyor. Nedenine gelince, 1998'de, hatalı da olsa bir yasa ve tebliğ vardı. Şimdi ikisi de yok. İnsanların kafası iyice karışmış durumda.Eğer kısa zamanda bu konuda siyasi partiler net bir açıklama yapmaz ve seçim sonrası bir yasa ve tebliğ çıkartılmazsa, ekonomide 1998'de yaşanan Mali Milat paniğinin de ötesinde, sorunlar ortaya çıkabilir. Yıl sonuna kadar, ya milyarlarca dolar yurtdışına çıkar ya da banka sisteminden çekilip yastık altına gidebilir. Böyle olunca da, 1998 yılı sonlarında olduğu gibi, vergi yasaları yine ekonominin önünü tıkamış olur.1998 yılında çıkartılan bir yasa ile, 1 Ocak 2003'e ertelenen ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ uygulaması, 1 Ocak 2003 itibarıyla ‘‘otomatik olarak’’ yürürlüğe girecek.YURTDIŞINA KAÇAN PARA1998'deki Mali Milat uygulamasının, paranın yurtdışına ya da yastık altına gittiği, ekonominin daraldığı gerekçesiyle ertelenmesi, bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Bazılarına göre, yurtdışına 20 milyar dolar kaçtı. Bazılarına göre de, para kaçışı değil, aksine girişi oldu...Bu aşamada, tartışmaları bir yana bırakıp Merkez Bankası kayıtlarına bakıldığında, 1998'de yurtdışına giden para yaklaşık 8 milyar dolar gözüküyor. Ayrıca, 50 bin doları aşan para çıkışı Merkez Bankası'na bildirilmediği için, çok kişi, 50 bin doları aşmayacak şekilde, dövizi çeşitli bankalardan ya da aynı bankanın farklı şubelerinden gönderdiler. Bunun yanısıra, bankada hesap açtırmadan yapılan 50 bin doların altındaki havaleler ile banka sistemi dışında bazı yollarla gönderilen dövizlerin olabileceği de kuşkusuz. Ayrıca off-shore hesaplar yoluyla önemli tutarda döviz çıkışı ya da kayıtdışı olduğu bilinen ayrı bir gerçek. Bu arada, evde saklanan paranın da, ekonominin dışına çıkması nedeniyle yurtdışına kaçan paradan bir farkı olmadığı da bir başka gerçek.Hemen belirtelim 1998'de yaşanan küresel kriz ve Rusya krizinin de, döviz çıkışına etkisi oldu.Prof.Dr. Asaf Savaş Akat'ın Ekim ayı başında, Vatan'daki köşesinde, Merkez Bankası Ödemeler Bilançosu'nu esas alarak yaptığı tespite göre, Şubat krizinden bu yana, son 17 ayda Türkiye'den 14 milyar dolar sermaye kaçağı olmuş... Bu da olayın bir başka acı gerçeği...SEÇİM SONRASI ÇOK GEÇSeçim 3 Kasım 2002'de, Hükümetin kurulması, güven oyu vs. Aralık ayı ortasını bulur. Bu tarihte de başta ‘‘geçici bütçe’’ olmak üzere başka acil yasaların görüşülüp çıkartılması gerekiyor. ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ ile ilgili düzenlemelerin yapılması, en iyimser ihtimalle 2003'ü bulacak. Böyle olunca da, 2002'nin son aylarında yurt dışına para kaçışı resmi ve gayri resmi yollardan daha çok hızlanacak.Bu aşamada yapılacak olan belli, halkı rahatlatmak için siyasi partilerin tamamı, ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ yasası konusundaki düşüncelerini, ‘‘erteleme’’ dahil halka net olarak, şimdiden açıklamalılar.Yoksa, olan ülkeye olacak ve milyarlarca dolar yine yurtdışına uçacak...Ne yapmak gerekiyor?ŞU anda partiler, seçim derdine düşmüş durumdalar. Ancak, ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ ile ilgili yeni uygulama esaslarını düzenleyecek, blokaj ya da benzeri bir yol ile 2003 öncesi servete güvence getirecek olan yasaya ve tebliğe acilen ihtiyaç var. Bu konuda, daha önce yaşanılan sorunların birkez daha ortaya çıkmaması için, Mali Milat'ın başlangıç tarihinden, yani 1 Ocak 2003'den birkaç ay önce;1- Mali Milat'la ilgili özel bir yasa çıkartılması gerekiyordu.2- Çıkartılacak olan yasada;a) Belirli bir tarih itibariyle, herkesin servetini yani kayıtlarda yeralmayan döviz, senet, çek, hamiline hisse senedi, tahvil ve diğer menkul kıymetlerini deklare etmesinin (örneğin bankaya bloke etmesinin) istenilmesi gerekiyordu.b) Servetini bankaya bloke etmek suretiyle deklare edenlere, geriye dönük hesap sorulmayacağı, en önemlisi vergi alınmayacağı konusunda, yasal güvence verilmeliydi.3- Yasa çıktıktan sonra, bir genel tebliğ yayınlanıp konunun, sade vatandaşın rahatça anlayabileceği şekilde, örnekleriyle açıklanması gerekiyordu.Bunların hiçbiri yapılmadı. Daha önceki blokaj tarihi 30.9.1998 olarak yasa maddesinde yazılı olduğu için, yeni bir yasa gerekiyor.Oysa, Mali Milat ve Nereden Buldun uygulamasının, 1 Ocak 2003'den itibaren yürürlüğe girip başarı ile uygulanabilmesi için, önceki hataların yaşanmaması gerekiyor. Aksi halde aynı filmi tekrar izleriz. Yine döviz kaçışı ve paraların yastık altına gitme olayı başlar, ekonomi iyice daralır. Gelişmiş ülkelerin çoğunda uygulanan ‘‘Nereden Buldun?’’ olayının Türkiye'de de uygulanmasına karşı değiliz. Hatta, kayıtdışı ekonominin yüzde 66 olarak ifade edildiği ülkemizde, ‘‘Nereden Buldun?’’ uygulamasının gerekli olduğunu ve insanların, edindiği servetin vergisinin ödenip ödenmediğinin sorulması gerektiğini düşünüyoruz. Ancak, olayda çok ciddi anlamda teknik hata ve eksiklikler var. Bunlar giderilmezse, silah geri tepebilir.Mali Milat ve Nereden Buldun nedir, ne değildir?GELİŞMİŞ ülkelerin büyük bir kısmında, vergi mükelleflerinin beyan ettiği gelir ile harcamaları ve tasarrufları toplamı kıyaslanıyor. Dikkati çeken bir fark varsa, nedeni soruluyor. Tatmin edici bir açıklama yapılamazsa, cezalı vergisi alınıyor. Örneğin; 50 bin dolarlık yıllık geliri olan bir kişi yılda 25 bin dolar harcama yapmış ve 200 bin dolara da ev almışsa, ‘‘Sen 50 bin dolar kazanmış, 225 bin dolarlık harcama yapmışsın? 175 bin doları nereden buldun?’’ diye soruluyor. Örneğin 175 bin doları bankadan borç aldığını ispat ederse, bir sorun yok. Ancak, 175 bin doların kaynağını kısmen veya tamamen açıklayamazsa, açıklayamadığı kısım, elde edilip gizlenmiş gelir kabul ediliyor. Cezalı vergi alınıyor.Türkiye'deki ‘‘Nereden Buldun?’’ olayı da böyle işleyecek. Ancak, 3,5 milyar TL.'ye kadar olan tutarlar sorgulanmayacak. Uygulama 1 Ocak 2003'den başlayacağı için, bu tarihe ‘‘Mali Milat’’ deniliyor. Her iki deyim de, yasada kullanılmayıp, halk arasında kullanılan ancak neredeyse herkesin benimsediği bir deyim olarak literatürümüze yerleşti. Türkiye gibi, kayıtdışı ekonomi boyutlarının yüzde 66 ile ifade edildiği bir ülkede, vergi kayıp ve kaçağını önlemek için ‘‘Mali Milat ve Nereden Buldun?’’ uygulaması, son derece gerekli. Ancak, teknik anlamda, sağlıklı bir düzenleme ve uygulama yapılması gerekiyor. Nitekim, 1998'de teknik anlamda ciddi hatalar yapıldığı için, ülke ekonomisi büyük kayıplara uğradı.