Lisanssız enerji projelerinde mevzuat değişiyor: ‘Çantacı’ya trafo yasağı

ENERJİ Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), gerçek ve tüzel kişilerin 1 MW’a kadar yenilenebilir kaynaklardan lisanssız elektrik üretmesine olanak sağlıyor. Vatandaş, ihtiyacından fazlasını da sisteme satabiliyor. Ancak vatandaşın 1 MW’a kadar ihtiyaç duyduğu elektriği üretmesini öngören bu uygulamada, kanundaki bir boşluk nedeniyle ticari projelerin yaygınlaşması, hatta zamanla trafo kapasitelerini başkalarına satmak için kapatanların çoğalması, EPDK’yı rahatsız etti.

Beklenen düzenlemeyle, bundan sonra aynı yatırımcı 1 MW’tan fazla aynı bölgede elektrik üretemeyecek. Daha önce böyle bir sınırlama olmadığı için 1 MW’tan büyük projeler, lisans alma zorunluluğuna dolanmamak adına, bitişik birden fazla 1 MW’lık tesis inşası ile yapılıyordu.

Bu şekilde çok fazla uygulama da oldu. Ancak, yüksek lisans bedelleri karşılığında lisans alarak yatırım yapan yatırımcıya karşı haksız rekabet oluştuğu ve ilk başta insanların kendi elektriğini üretmesi, yani öz tüketim amacıyla ortaya çıkan lisanssız elektrik uygulamasının, amacından saptığı düşüncesiyle EPDK değişikliğe gitme kararı aldı.

Artık projeler, üretim aşamasından önce el değiştiremeyecek, hisse devri yapılamayacak, sözleşme gücünün 30 katından büyük tesis kurulamayacak.
‘İŞ ÇIĞRINDAN ÇIKTI’
Düzenlemenin taslak haliyle ilgili bilgi veren Esin Avukatlık Ortağı Muhsin Keskin, “İş biraz ticarileşti. Bugün baktığınızda bu projeler çoğunlukla öz tüketim için yapılmıyor.

Öz tüketim şartını gerçekleştirmek için tek bir sayaç takıp, bir ampul takmak yeterli oluyor. Şirket bile kurmadan bu işi yapabiliyorsunuz. E biraz ipin ucu kaçtı. Bu haksız rekabet de oluşturdu lisanslı ve lisanssız elektrik üretimi açısından. Değişiklik aynen Resmi Gazete’den geçip uygulamaya geçerse, bu işi çantacılık bazında yapan insanlar veya birden fazla projeyi aynı anda yöneten yatırımcılar ortadan kalkacak” dedi. EPDK yetkilileri, 1 lamba ile 1 MW’lık tesis yapıldığını söyleyerek, “Artık sözleşme gücünün 30 katından fazla tesis kurulamayacak. Yani 10 kilovatlık bir sözleşme gücü varsa, bunun 30 katından fazla tesis kuramayacak. Lisanssız elektrik üretiminin çıkış amacı, diyelim bir köy var, suyu var, kendi elektriğini karşılasın, bu mantıktı. İlk başta 200 kilovat ile başladı, daha sonra 500 kW ve 1 MW’a çıktı. Ama iş çığrından çıktı, ticari tarafına baktığınızda alanları kapatan kapatana… Bir kişi 230 tane proje geliştirmiş, bunları satıyor. Eğer bu işin ticaretini yapmak istiyorsa, başvurusunu lisanslı tarafta yapsın” şeklinde konuştu. 

İKİ ÖNERİ GETİRDİK
Diğer yandan, yeni düzenlemeye sektörden itiraz sesleri de yükseliyor. Solarbaba Platformu Kurucusu Ateş Uğurel, şu noktalara dikkat çekiyor: “Çantacı dedikleri kişiler sayesinde bugün 400 MW kurulu güce ulaştık. Birçok şirket ve kişi onlarca ortağı olan arazileri geliştirdi ve bürokratik engelleri ve süreci aşarak, yatırımcının yatırım yapmasına müsait hale getirdi. Bu insanlara çantacı demek büyük haksızlık.

EPDK’ya gerçek yatırımcıyı ayırt etmek için iki öneri getirmiştik: 1) Teminat mektubu alınması ve mektubun geçici kabul esnasında (yani santral işletmeye alınınca) geri verilmesi; 2) İlerleme raporu alınması, yani ilgili devlet kurumunun (TEDAŞ, YEGM, EDAŞ gibi) yatırımcıya 2-3 ayda bir süreci sorması, herhangi bir yatırıma niyeti olmayan proje sahibinin çağrı mektubunun iptal edilmesi ve kapasitenin tekrar serbest bırakması. Maalesef iki yöntem de EPDK tarafından kabul görmedi.”  

Kabul şartları değişebilir“GÜNEŞ enerjisinde zaten Türkiye Avrupa’nın gerisinde. Bir şekilde hem çantacılar engellenip, hem de ticari projelerin devam edebileceği bir orta yol bulunamaz mı” şeklindeki sorumuza karşılık Keskin, şunları söyledi: “Orta yol bulunabilir, bulunmalı da. Sadece öz tüketim üzerinden böyle bir teşviğin getirildiğinden bahsediyorsak evet, lisanslı yatırımcıların görüşleri haklı. Burada iki temel nokta var: Lisanslıların lisans alma zorunluluğu ve lisansın maliyeti. Lisanslılar için lisans maliyetlerini azaltırsınız. Lisanssız için de benzer ödemeler getirerek, maliyet dengesi yaratırsınız. Öz tüketim ise ekstradan teşvik edilip, ödüllendirilebilir. ‘İş çantacılık boyutuna vardı, ben bunu engellemek istiyorum’ diyorsanız, bunun da yöntemleri var. Geçici kabul şartlarını değiştirirsiniz, iletim bağlantı sözleşmeleri yapılabilmesi için şartları değiştirip gerçek oyuncu ile çantacıyı yine birbirinden ayırt edebilirsiniz.”

Biz 500 bin dolar verdik onlar 18 ampulle yaptı
ZORLU Enerji Genel Müdürü Sinan Ak da bir röportajımızda şunu söylemişti: “‘Biz insanların kendi tüketimlerini, kendileri üreterek karşılamalarını istiyoruz. 1 MW’a kadar herkes yatırım yapabilir, lisans almanıza gerek yok’ dediler. Ama bir ampul takan 1 MW kurup, sisteme satmaya başladı. Hatta kimisi yan yana 10 tane ampul aldı, yan yana 10 tane 1 MW kurup, 10 MW’ı sisteme satıyor. 10 MW kurduğunuzda aslında bir nevi lisanslı üretime geçiyorsunuz. Ama diğer taraftan da bedel de üretemiyorsunuz. Biz 500 bin dolar para verip lisansı aldık. Onlar 18 tane koysa yan yana, 18 ampulle bu işi yapabilir hale geldi. Rekabetin haksızlığı bir yana, herkes her trafo merkezine başvurdu.”
merdil@hurriyet.com.tr