Kürt petrolünün boru hattı hangisi?

Enerji tüketimi hızla artan Türkiye’nin, özellikle İran’dan petrol alımına uluslararası yaptırımların getirildiği bu dönemde kaynak çeşitliliğine gitmesi gerekiyor. Komşumuz Irak ispatlanmış 143 milyar varillik petrol rezervleriyle parlarken, Kuzey Irak Kürt Bölgesi’nde ise yaklaşık 45 milyar varillik petrol rezervlerinin var olduğu öngörülüyor. Kuzey Irak’ta tahmin edilen doğalgaz miktarı ise 3.2 trilyon metreküp, yani Türkiye’nin gaz ihtiyacını 300 yıl karşılayabilecek büyüklükte.

OYUNU DEĞİŞTİRECEK HAMLE

Petrol sevkıyatında Kuzey Irak’tan kamyon taşımacılığı son dönemde artarken, oyunu değiştirecek esas hamle Kuzey Irak’tan Türkiye’ye yapılması planlanan “yeni boru hattı”.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KRG) Doğal Kaynaklar Bakanı Aşti Havrami, Türkiye’ye yeni bir boru hattı inşa edilme planından ilk olarak mayıs ayında bahsetti ve günlük 1 milyon varil petrol taşıyabilecek kapasitede olacağını açıkladı. Enerji Bakanı Taner Yıldız da bu konuda çeşitli beyanlarda bulunurken, bir yandan da Türkiye-Erbil hattındaki bu yakınlaşmaya Bağdat’tan sert uyarılar gelmeye devam ediyor.

TAK TAK’DAN YENİ HAT

Bağdat’ın tüm engellerine rağmen, KRG ile Türkiye yeni bir boru hattını devreye sokabilecek mi, işte enerji analistleri son dönemde bunu tartışıyor. Konuyla doğrudan bağlantılı kişilerle yaptığım temasların sonunda edindiğim izlenim, önümüzde iki seçenek olduğu yönünde.

1) Mevcut hatlardan daha fazla petrol akması sağlanacak, 2) Tamamen yeni bir hat inşa edilecek.

Görünüşe bakılırsa, önce Kerkük-Ceyhan hattına ilave bağlantı hatları yapılarak, daha fazla Kürt petrolünün ihraç edilmesi sağlanacak. İlerleyen dönemde ise bölgedeki hızlı üretim artışına altyapı sağlayacak şekilde, tamamen yeni bir ana hat inşa edilecek.

Kimileri böyle bir hattın Bağdat’ın onayı olmadan asla yapılamayacağını savunurken, Bloomberg tarafından geçtiğimiz günlerde yayımlanan haber, yeni hatta yönelik şu cümleleri içeriyordu:

"Türkiye, Kuzey Irak petrolünü alacağını resmen açıklamasa da, Kuzey Irak müteahhitlik şirketi Kar Grup, boru hattının ilk 77 kilometrelik bölümünün yüzde 23’ünü bitirdiğini açıkladı. Kar Grup, Tak Tak ve Khurmala sahalarını bağlayacak hattın bu ilk bölümünü, yıl sonuna kadar tamamlamayı planlanıyor. ”

ÜRETİM HEDEFİNE DİKKAT

Petform Başkanı Orhan Duran, bölgeyi iyi tanıyan bir isim. Iraklı Bakan Havrami’nin, 2015 için günlük 1 milyon varil, 2019 içinse günlük 1.5-2 milyon varil üretim hedefine dikkat çekiyor. Kuzey Irak Kürt Bölgesi dışında daha önce keşfedilmiş ve tam olarak geliştirilmemiş petrol sahalarının da üretime konulacağını söyleyen Duran, “Tüm bu sahalar geliştirilip üretime konulduğu zaman hem Kürt bölgesi, hem Kerkük ve civarındaki sahaların toplam üretim kapasitesi günlük 2–3 milyon varile çıkabilir. Tüm bunlara bakıldığında yeni bir boru hattı gerekiyor” diyor.

Hatta petrolün yanı sıra bir doğalgaz boru hattının da gerektiğini belirten Duran, Kuzey Irak’ta 15–20 milyar metreküplük doğalgaz ihracatına imkân sağlayacak potansiyel olduğunu vurguluyor. 2011 doğalgaz tüketimimiz 43.5 milyar metreküptü, yani 15–20 milyar metreküplük gaz ileride doğalgaz maliyetlerimizi de etkileyebilecek nitelikte.

MEVCUT HATTA ONARIM

Genel Enerji Başkanı Mehmet Sepil, Anadolu Ajansı’na verdiği demeçte büyük bir boru hattının, Tak Tak'dan başlayıp, şu an inşası süren daha küçük boru hattı ile devam ederek Türkiye'ye bağlanacağını,  toplam 600 kilometre gibi bir uzunluğu olacağını söylüyor.

Öte yandan, “Yeni boru hattı acaba bir onarım projesi mi olacak” diye soranlar da var. Nasıl mı?

Bugün, Kerkük-Yumurtalık arasında Ceyhan terminaline gelen birbirine paralel iki ham petrol ihraç boru hattı bulunuyor. 46 inç ve 40 inç çaplarında olan bu iki hattın toplam maksimum kapasitesi yılda 70 milyon ton veya günlük 1.6 milyon varil seviyesinde, ancak bu iki hattan biri uzun süreden beri çalışmıyor. Çalışan boru hattından son dönemde günlük 450–500 bin varil petrol akarken, Kerkük’ten Ceyhan’a gelen ikinci hat onarılıp, yeniden devreye alınırsa günlük 0.9 milyon varil kapasitesi olabilir.

Enerji Bakanlığı yetkilileri, Kürt yönetiminin “tamamen yeni” bir boru hattı inşa etmek istediğini vurguluyor, Bağdat’ı da dikkate alarak, tüm bu opsiyonları değerlendirdiklerini dile getiriyorlar. Yetkililer, ikiz hatların Türkiye’de bulunan bölümlerinde bir sıkıntı olmadığını, ancak ikinci hattın Irak tarafında ciddi tahribat olduğunu belirtiyor. 25 yıldır çalışmayan bu hattın bakım ve onarımının daha maliyetli olabileceğini vurgulayan bazı kaynaklar ise, “Kuzey Irak’tan gelecek yeni hat, bu ikinci hattın yerine inşa edilebilir” diyor.

CEYHAN: ENERJİ TERMİNALİ

Kuzey Irak-Türkiye arasında inşa edilecek yeni boru hattını, bölgede faaliyet gösteren uluslar arası şirketler de hevesle bekliyor. Bu şirketler, ürettikleri petrolün dünya pazarlarına en hızlı şekilde ulaşmasını istiyor. Kürt bölgesinde bugüne kadar yaklaşık 48-50 adet üretim/paylaşım anlaşması imzalandı.

ABD’nin enerji devi Exxon’un sürpriz anlaşmasının ardından, Fransız Total ve son olarak Rus Gazprom şirketi KRG ile anlaşma imzaladılar. Kuzey Irak’ın en aktif şirketleri arasında yer alan Genel Enerji’nin CEO’su Tony Hayward, yeni bir hatta yönelik beklentilerini sorduğumda, “Bu, bölgede çalışan şirketler için dönüşümsel bir gelişme olacak. Ham petrolün, Türkiye’ye ve uluslar arası pazarlara doğrudan ihracatına imkân tanıyacak. Kaynakların paraya çevrilme sürecini hızlandıracak” yanıtını verdi.

Petform Başkanı Duran, yeni petrol ve doğalgaz boru hatlarının, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacına çare olmanın yanı sıra, yıllardır hayali kurulan Ceyhan’da uluslararası niteliğe kavuşmuş bir enerji terminali oluşturma hedefine de şüphesiz önemli katkı sağlayacağının altını çiziyor.

Bilindiği üzere, Azeri petrolü de BTC Ham Petrol Boru Hattı ile Ceyhan’a geliyor. Bölgede inşa edilecek yeni rafineri, petrokimya ve LNG tesislerinin de Ceyhan’ın uluslararası enerji terminaline dönüşebilmesi için çok önemli yatırımlar olduğunu vurgulayan Duran, “Böylece Ceyhan’ın Doğu Akdeniz’de petrol hatta gaz piyasası ve fiyatlarının oluşacağı uluslararası bir terminale dönüşebilmesinin önü açılacaktır” diyor.

Bugün Irak Ulusal Petrol Şirketi SOMO, Ceyhan’daki petrolü kontrol ediyor, tanklarda biriken petrolle ilgili ihaleye çıkıyor, Tüpraş ve yabancı şirketler de teklif veriyor. Kim kazanırsa petrolü tankerlerle ilgili yerlere taşıyor. Geçmişten beri Ceyhan’da rafineri, LNG ve petrokimya tesislerinin yapılması öngörülüyordu. Irak’tan gelecek boru hatları, kurulacak petrokimya, LNG tesisleri, Ceyhan’ın bir enerji terminaline dönüşebilmesi için olmazsa olmaz sayılıyor…