Kötü rüyadan uyanma kararları

Devlet Bakanı Kemal Derviş, dün bürokratlarla birlikte ulusal ekonomik programın 30 sayfalık birinci bölümünü açıkladı. Derviş, açıkladığı kararların temel felsefesiyle hareket edilmesi halinde, Türkiye'nin önümüzdeki dönemde geriye bakıp, ‘‘O günler kötü rüyaydı’’ diyeceğini söyledi.

Devlet Bakanı Kemal Derviş, dün 50 günü aşkın bir süredir merakla beklenen ulusal ekonomik programın, genel çerçeveyi içeren ilk bölümünü bürokratlarla birlikte açıkladı. Derviş'in konuşması sırasında verdiği, ‘‘Bugünler geçtiğinde yaşadıklarımız kötü bir rüyaydı diyeceğiz’’ mesajından hareketle, programa ‘‘Kötü rüyadan uyanma kararları’’ benzetmesi yapıldı. Kamu harcamalarında yüzde 9'luk bir küçülmeyi öngördüğü için, ‘‘Lale devrini bitiren kararlar’’ diye de tanımlanabilen ulusal ekonomik program, 30 sayfadan oluştu.

ESKİ DÖNÜŞ YOK

Devletin işleyişinde köklü değişimler öngören ve eski düzene dönmenin ‘‘artık gerçekten mümkün olmadığı’’ vurgulandığı programın nihai amacı şöyle açıklandı: ‘‘Ekonomide sürdürülebilir bir gelişme ortamını sağlayarak, kaynak kullanma sürecindeki verimliliği artırmak, dışa açık bir yaklaşımla piyasa koşullarında rekabet gücünü geliştirmek, böylece ekonomide büyümeyi, yatırım ve istihdamı artırarak halkın geleceğe umutla bakmasını ve refah düzeyini kalıcı bir biçimde yükseltmek.’’

Programın alt hedefleri de şöyle sıralandı:

Dalgalı kur sistemi içinde enfasyonla mücadele kesintisiz ve kararlı bir biçimde sürdürülecek.

Bankacılık sektöründe, kamu ve TMSF bünyesindeki bankalar başta olmak üzere hızlı ve kapsamlı bir yeniden yapılandırmaya gidilecek. Bankacılık kesimi ile reel sektör arasında sağlıklı bir ilişki kurulacak.

Kamu finansman dengesi bir daha bozulmayacak şekilde güçlendirilecek.

Toplumsal uzlaşmaya dayalı, fedakarlığın tüm kesimlerce adil bir biçimde paylaşılmasını öngören ve enflasyon hedefleri ile uyumlu bir gelirler politikası sürdürülecek.

YASAL DÜZENLEMELER

Hedeflere ulaşılması için yaşama geçmesi gereken yasal düzenlemeler şunlar:

Bütçe kanunundaki değişiklikler (TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi)

Görev zararlarını kaldıran kararname (Başbakanlık'a sunuldu)

Borçlanma Yasası (Gelecek hafta Başbakanlık'a sunulacak)

Kamulmaştırma Yasası (TBMM'ye sunuldu)

15 bütçe, 2 bütçe dışı fonun kapatılması ile ilgili yasa (Hazine Müsteşarlığı hazırlıyor)

Kamu ihale yasası (Hazırlık aşamasında)

Merkez Bankası Yasası (Başbakanlık'a sunuldu)

Bankalar Kanunu'ndaki değişiklikler (Başbakanlık'a sunulma aşamasında)

İş Güvencesi Yasası (Sosyal taraflarla görüşmeler sürüyor)

Ekonomik ve Sosyal Konsey Yasası (TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi)

Sivil Havacılık Yasası'nda değişiklik (TBMM'ye sunuldu)

TELEKOM Yasası (Teklif Başbakanlık'a sunuldu)

Şeker Kanunu (Cumhurbaşkanlığı'na sunuldu)

Tütün Kanunu (Yakında Başbakanlık'a sunulacak)

Doğalgaz Kanunu (TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi)

DEVLET TASARRUF YAPACAK

Kamu fnansmanında hedeflere ulaşılabilmesi için öncelikle devletin tasarruf etmesi planlandı. Buna ilişkin tedbirler şöyle:

Faiz dışı harcamalardaki nominal artışın GSMH'nin nominal artışının altında tutulmasına özen gösterilecek. 2001 yılında 2000 yılına kıyasla harcamalarda yüzde 9 oranında reel bir azalma hedeflendi.

Kamu harcamaları disiplin altına alınarak azami tasarruf sağlanacak. Bu amaçla, Kamu Tasarruf Genelgesi titizlikle uygulanacak. Maliye Bakanlığı'nın uygun gördüğü ödenek kalemlerinde blokaj uygulanacak.

Diğer cari, yatırım ve bazı transfer harcamalarındaki artış kur ve fiyat artışlarının altında tutularak GSMH'nin yüzde 1.5'i kadar tasarruf sağlanacak.

Bütçenin diğer cari transferler kaleminde yapılacak kesintiler ile GSMH'nin yüzde 0.3'ü oranında tasarruf sağlanacak.

Kabu bankalarının fiyat farkı ödemelerini karşılamak üzere bütçeye GSMH'nin yüzde 0.2'si oranında ödenek kondu. Ödenek, aşımına yol açacak yükümlülükler verilmeyecek.

Sağlık, eğitim ve güvenlik hizmetleri hariç kamuda yeni personel alımı ancak çok olağanüstü ve kuruluşların etkinliği açısından mutlaka gerekli durumlarda yapılacak. Toplam memur sayısında artış olmayacak.

Tüm kesimleri ilgilendirmeyen ve ücret adaletini hedeflemeyen münferit maaş ve ücret artış talepleri kesinlikle dikkate alınmayacak.

Çok zorunlu haller dışında yatırım programına yeni proje alınmayacak ve yıllara sari ihalelere gidilmeyecek.

Gider artışına yol açacak teşkilat genişlemesi ve yeni kadro ihdası dahil, kaynağı olmayan harcama arttırıcı hiçbiri öneri gündeme getirilmeyecek.

KİT'lerin etkin çalışmasını sağlayacak düzenlemeler yapılıyor. Bu çerçevede personel sayısı arttırılmayacak, fazla mesai, ikramiye ve prim ödemelerinde kısıntıya gidilecek, cari harcamalar kontrol altına alınacak, yatırım harcamaları rasyonelize edilecek.

Tarımsal destekleme fiyatları öngörülen enflasyonu aşmayacak şekilde arttırılacak ve kuruluşların finansman imkanları dikkate alınarak miktar kısıtlamasına gidilecek.

Sosyal güvenlik kurumlarının sağlık harcamaları disiplin altına alınacak.

Gelir de arttırılacak

DEVLET, harcamalarında kısıntıya giderek tasarruf yapmakla yetinmeyecek ve gelir arttırıcı önlemlere başvuracak. Bu konuda şu düzenlemeler yapılacak:

Vergi gelirlerinin arttırılmasına yönelik olarak 2000 yılı sonunda alınan tedbirlerin titizlikle uygulanmasına devam edilecek.

Akaryakıttaki otomatik fiyatlandırma mekanizmasına devam edilecek. Akaryakıt Tüketim Vergisi (ATV) en az hedeflenen enflasyon ölçüsünde ayarlanacak ve ATV tahsilatının GSMH içindeki hayı yüzde 2.8 olacak.

Başta enerji ve petrol sektörü olmak üzere ithale dayalı ürünlerin fiyatları, kurdaki değişiklikleri, artan maliyetleri ve ekonomik gerçekleri yansıtacak şekilde geciktirilmeden uygulanacak.

Vergi tabanının yaygınlaştırılması amacıyla vergi kimlik numaralarının kullanımı genişletilecek.

Vergi kayıp ve kaçağının en aza indirilmesi amacıyla vergi denetimleri arttırılacak.

Vergi tahsilatının arttırılması için vergi gecikme faiz ve cezaları enflasyonla uyumlu bir biçimde arttırıldı.

Bireysel yatırımcıların kamu kağıtlarından elde ettikleri gelirlerin beyanname dışı tutulması suretiyle kamu kağıtlarına olan bireysel talep arttırılacak.

Program kime, ne mesajı verdi?

DEVLETE

Şeffaklık artacak.

Harcamalar kısılacak.

Tasarruf sağlanacak.

Ödenekler aşılmayacak.

Yeni yatırım yok.

Sağlık harcamaları kısılacak.

Taşıt kullanımı sınırlandırılacak.

KAMU ÇALIŞANLARINA

Memur maaşları enflasyona göre artacak.

Fazla mesai, ikramiye, prim kısılacak.

Yeni personel alımı yok.

Ücret adaleti sağlanacak.

Bankalarda şube ve personel sayısı azaltılacak.

TARIM KESİMİNE

Tarımsal destekleme kısılacak.

Destekleme alım fiyatları, enflasyonu aşmayacak.

Çiftçiye doğrudan gelir desteği.

Kredilerin sübvansiyonu için 400 trilyon lira ödenek ayrıldı.

İŞ DÜNYASINA

Servet vergisi yok.

Yeni vergi yok.

İthal girdilerin fiyatı kura göre ayarlanacak.

Vergi kimlik numaralarının kullanımı genişletilecek.

Vergide denetim artacak.

Vergi cezaları enflasyona uydurulacak.

BANKALARA

Yeni görev zararı olmayacak.

Fondaki bankalar satılamazsa birleştirilecek.

Yeni yasa yakında Meclis'te

Özel bankalar sermayelerini artıracak.

Birleşmeler kolaylaştırılacak.

Mali olmayan iştirakler azaltılacak.

Vergi ve munzam karşılıklar gözden geçirilecek.

VATANDAŞA

Bankalardaki bütün mevduatlar güvence altında.

Faiz geliri beyanneme dışı tutulacak.

Akaryakıt fiyatları dolara göre ayarlanacak.

Yolsuzluklarla mücadele tüm hızıyla sürecek.

Enflasyon yaz aylarından itibaren hızlı düşecek.

DIŞ DÜNYAYA

Yatırım yapan, çok kárlı çıkacak.

Kaynak ve teknoloji getirene destek verilecek.