Koronavirüs ülke ekonomilerini ağır etkiledi

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve düşen petrol fiyatlarıyla Rus ekonomisi zor geçen bir yılı geride bırakırken, artan işsizlik ve yoksulluk ön plana çıkan ana sorunlar oldu.

Geçen yılın ocak ayında ilk Kovid-19 vakasının tespit edildiği Rusya’da, en büyük ticaret ortağı Çin ile sınırlar hızla kapatılırken, petrole olan küresel talebin de azalmasıyla 2014’ten bu yana zor günler geçiren ülke ekonomisi yeni bir ağır darbe aldı.

2019’da ortalama 100 milyon varil olan dünya ham petrol tüketimi, bahar döneminde günlük yaklaşık 30 milyon varile düşerken, depolarda da yer kalmayınca fiyat çöküşü yaşandı. 2020’ye varil başına yaklaşık 65 dolar bandında başlayan Brent tipi ham petrolün fiyatı, nisan itibarıyla 15 dolara kadar geriledi.

Ülkenin ana ihracat kalemi petrolde yaşanan fiyat çöküşünün yanı sıra, salgın karşıtı alınan önlemler Rus ekonomisini durma noktasına getirirken, çok sayıda işletme kapanmak zorunda kaldı ve işsiz sayısında artış yaşandı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de Temmuz 2020’de hükümet yetkilileriyle gerçekleştirdiği toplantıda büyüyen istihdam sorununa dikkati çekerek, “Rusya’daki işsiz sayısı yüksek kalmaya devam ediyor. Ekonomi politikasında en büyük hedefimiz, istihdam seviyesini iyileştirmek, insanlara çalışma, para kazanma ve ailelerine olanak sağlama fırsatını vermektir." değerlendirmesinde bulunmuştu.
Artan işsizliğin yanı sıra, halkın düşen reel gelirleri de Rusya’da hükümeti zorlayan bir başka unsur olarak ön plana çıktı. Geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 8 gerileyen halkın reel gelirleri, üçüncü çeyrekte de yüzde 4,5 düştü.

Rusya Sayıştay Başkanı Aleksey Kudrin, geçen yılın kasım ayında yaptığı açıklamada, ülkedeki yoksul sayısının 2020’de 1 milyon artarak 20 milyon kişinin üzerine çıktığı öngörüsünde bulundu.

EKONOMİDE BÜYÜME SANCISI DEVAM EDİYOR

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Kırım’ın ilhakı nedeniyle 2014’ten bu yana ABD ve Avrupa Birliği tarafından sert yaptırımlara maruz kalan Rus ekonomisi 2019’da yalnızca yüzde 1,9 büyüdü.

Ülke ekonomisi, salgın ve petrol piyasalarında yaşanan dalgalanmalar nedeniyle 2020’nin ikinci çeyreğinde ise yüzde 8,5 küçüldü.
Öte yandan, salgın önlemlerinin hafifletilmesi ve işletmelerin tekrar faaliyete geçmesiyle ekonomideki küçülme yavaşlarken, 2020’nin yaz döneminden itibaren toparlanma sinyalleri gelmeye başladı.

Ekonomi 2020’nin üçüncü çeyreğinde yüzde 3,6 küçülürken, Rusya Merkez Bankası tahminlerine göre ülke ekonomisinin 2020 itibarıyla yüzde 4 civarında küçülmesi bekleniyor. Rusya Merkez Bankası, Rus ekonomisinin 2021'de yüzde 2,6 ve 2022'de yüzde 3 büyüyeceğini öngördü.

Dünya Bankası da eğer halkın aşılanmasına yönelik sürecin başarılı yürütülmesi kaydıyla Rusya Merkez Bankası ile paralel büyüme öngörüleri açıkladı.

Rus ekonomisinin gelişmiş ülkelere kıyasla nispeten daha az bir küçülme yaşamasının temel nedenlerinden birisi olarak, ülkenin ekonomik yapısında hizmet sektörünün ve KOBİ’lerin düşük paya sahip olması gösteriliyor.

ANALİSTLERE GÖRE, YAPTIRIMLARA YÖNELİK EĞİLİMLER NEDENİYLE REZERVLERE DOKUNULMUYOR

Rusya Maliye Bakanlığı, Rus federal bütçe açığının 2020’nin ocak-kasım döneminde 2,5 trilyon rubleye ulaştığını bildirdi.

Söz konusu dönemde, bütçe gelirleri 16,5 trilyon ruble, giderler ise 19 trilyon ruble düzeyinde gerçekleşirken, bütçe açığı 815 milyar ruble ile Kasım 2020’de yılın en yüksek seviyesine ulaştı.

Analistler, Rusya Merkez Bankası'nın bütçe açığını kapatmaya yetecek kadar rezervlerinin bulunduğuna, ancak G7 ülkelerinin yaptırımlara yönelik eğilimleri nedeniyle Rusya'nın kritik ithalatları karşılayabilmek için dönüştürülebilir para kaynaklarına da ihtiyacı olduğuna işaret ediyor.

Bütçenin emtia ihracatı gibi geleneksel gelir kaynaklarının azalması ve Kremlin’in rezervlerin harcanması noktasında çekimser davranması, ülkedeki yatırım ortamının geleceğine ilişkin soru işaretleri yaratıyor.

ENFLASYON 2016’DAN BU YANA EN YÜKSEK SEVİYEDE

Ülkede resmi enflasyon ise 2020 sonu itibarıyla son dört yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 4,9’a ulaştı.

Gıda fiyatları 2020'de yüzde 6,69 artarken, en büyük artışlar yüzde 13,2 ile yumurta ve yüzde 8,5 ile sebzelerde kaydedildi. Tütün ürünleri fiyatları 2019 yılına göre yüzde 10 artarken, alkollü içecek fiyatları da yıllık bazda yüzde 2,8 yükseldi.

Rus lider Putin, geçen ay ülkedeki enflasyona yönelik değerlendirmelerde bulunarak, fiyat artışlarının Kovid-19 salgını ile bağlantılı olarak rublenin zayıflaması ve işletmelere getirilen kısıtlamalardan kaynaklandığını söylemişti.

İŞSİZLİK AĞUSTOSTA 8 YILIN ZİRVESİNE ÇIKTI

Rusya'da Ağustos 2020'de işsizlik oranı yüzde 6,4’e çıkarak, Mart 2012’de yüzde 6,5’e ulaşan işsizlik oranından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.

2019 ve 2020'nin ikinci çeyreği arasında, imalat, inşaat, perakende ve otelcilik gibi ana sektörlerin her birinde yaklaşık yarım milyon kişi işini kaybetti.

İstihdamdaki ve ücretlerdeki düşüş, nüfusun ortalama harcanabilir gelirinde azalmaya neden olurken, yoksulluk sınırının altındaki ülke nüfusunun payı yıl sonunda yüzde 12,3'ten yüzde 13,2’ye yükseldi.

Ülkedeki işsizlik oranı işletmelere yönelik kısıtlamaların tekrar hafifletilmesiyle işsizlik oranı ağustostaki zirvesinden kademeli bir şekilde gerileyerek Kasım 2020’de yüzde 6,1’e düştü.

Putin, hükümet yetkililerine verdiği talimatla, 2021 sonu itibarıyla işsizlik oranının yüzde 5’e düşürülmesi gerektiğini söylemişti.
Öte yandan, Rusya’da Kovid-19 nedeniyle işini kaybedenlere 19 bin 500 ruble (yaklaşık 270 dolar) doğrudan destek ödemesi yapıldı.
KOBİ’lere çalışanlarına ödenmek üzere çalışan başına 12 bin 100 ruble (yaklaşık 163 dolar) ödeme yapılırken, KOBİ’lerin devlete ait yerlerde kira ödemelerinde ve sigorta ödemelerinde 3 aya varan ertelemeler yapıldı.

DEVLETTEN TOPLAM 4,6 TRİLYON RUBLE DESTEK

Rus yetkililerin ekonomik krizle mücadele konusunda yürürlüğe koyduğu önlemler ağırlıklı olarak küçük işletmelere ve çocuklu ailelere yönelikti.

Çocuklu ailelere çeşitli dönemlerde doğrudan ödemeler yapılırken, ekonominin etkilenen sektörlere sübvansiyonlar, kredi afları, çalışanlara maaş ödemek için işletmelere hibeler ve vergi ertelemeleri sağlandı.

Aynı zamanda devlet, turizmi desteklemek için yılda yüzde 6,5 oranında tercihli ipotek programı ve Rusya genelinde seyahatler için “geri ödeme” programı başlattı.

Toplamda ise vatandaşlara ve endüstrilere yönelik ülke gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yüzde 4,5’ine tekabül eden 4,6 trilyon ruble destek verildi.

RUS EKONOMİSİNİ 2021'DE NE BEKLİYOR?

Bu yıl ise gelişmekte olan çoğu ülkede olduğu gibi Rus ekonomisinde de toparlanma yaşanması bekleniyor. Uzmanlar, Rusya’nın da toparlanma sürecine giren yatırım atmosferiyle birlikte gelişmekte olan piyasalardaki varlıklara yüksek talepten nasibini alacağı ifade ediyor.

ABD ve Avrupa’daki merkez bankalarının düşük faiz oranlarını ve varlık alımını sürdürmeleri de Rusya için bir avantaj olarak değerlendirilirken, küresel ekonomik toparlanmaya paralel olarak petrole yönelik artan talep de yine Rus ekonomisi için olumlu olacak.
Öte yandan, aşılama süreçlerinde yaşanabilecek aksamalar, ABD’deki yeni yönetimin Rusya’ya yönelik tavrı ve Kovid-19 virüsünde ortaya çıkabilecek yeni mutasyonlar ve buna bağlı olarak yaşanabilecek yeni kısıtlamalar, Rus ekonomisi için 2021’de ortaya çıkabilecek yeni riskler olarak ön plana çıkıyor.