İltizam Nedir? İltizam Sistemi Zararları Ve Sonuçları Hakkında Bilgi

Osmanlı Devleti, hüküm sürdüğü dönemlerde ekonomi alanında birçok farklı sistem denemiştir. Bu sistemlerden en çok bilineni ise İltizam sistemidir. İltizam sistemi, bazı dönemlerde devlet için oldukça yararlı olmuştur. Tabi bu sistemin yararları olduğu gibi zararları olması da kaçınılmazdı.

İltizam Nedir?

İltizam, bir vergi alma yöntemiydi ve Osmanlı Devleti'nde yaygın bir şekilde kullanılmaktaydı. Tabi yaygın olan bu sistemin zaman zaman problemlere yol açtığı görülmüştür. İlk zamanlar oldukça yararlı olan iltizamın alınma şekli ise; devlete ait olan bir yerin belirli bir bedel karşılığı kişilere verilmesi ile olmuştur.

İltizam usulü verginin toplanması ile devlete kolaylık sağlanmıştır. Devletin aldığı gelirlerin bir kısmının kişilere devredilmesi ile o kişiler devlet adına vergileri toplardı. Bu şekilde iltizam sistemi ortaya çıkmıştır. İltizam sistemine göre vergi toplama işini alan kişiye mültezim adı verilmiştir. Mültezim olarak görevlendirilen kişi ihale usulüyle seçilirdi. Yani mültezim olacak kişi rastgele seçilmezdi.

Osmanlı Devleti'nin farklı sistemleri denediği zaman zaman görülmüştür. İltizam sistemide uygulanma amacı ile önemli bir sistem olmuştur. Ancak, uygulanma şekli bakımından bazı sorunlar yaşanacağı belli olmuştur. Tabi, bu sonuçların önceden bilinmesi mümkün değildi.

İltizam Sisteminin Zararları Nelerdir?

İltizam sistemi, uygulandığı dönemlerde güzel sonuçlar vermiştir. Ancak, bu güzel sonuçlar zaman geçtikçe farklı bir boyut kazanmıştır. Yavaş yavaş bozulmaya başlayan iltizam sistemi zararlı bir hale gelmiştir. Bundan dolayı Osmanlı Devleti'nin vazgeçmeye başladığı bir sistem olmuştur.

- Mültezimler hak ettiği paradan fazlasını almaya başlamıştır,

- Vergi alınan bölgedeki halk haksız uygulamalardan dolayı rahatsızlık duymuştur,

- Göç eden nüfus artmıştır,

- Devletin vergi gelirleri düşmüştür,

- Devlet ekonomisi bozulmaya başlamıştır.

İltizam sisteminde yaşanan bozulmalar bu sistemin faydalarını gölgelemiştir. Bundan dolayı halkın devlete olan güveni azalmaya başlamıştır. Bu bozulmalar daha büyük problemlerin çıkmasına zemin hazırlamıştır. İltizam sistemine devam edilmesinin önü böylece tıkanmıştır.

İltizam sistemi, oldukça köklü olan bir sistemdir. Bundan dolayı bu sistemi ortadan kaldırmak kolay değildi. Uygulanmaya başladıktan sonra yaygın olması sistemin köklü olmasını sağlamıştır.

İltizam Sisteminin Sonuçları Nelerdir?

İltizam sisteminin en önemli amacı devletin yapması gereken vergiyi kolaylaştırmaktı. Bütün bölgeleri tek bir yerden kontrol etmek yerine görevlendirilen mültezimler ile kontrol etmek daha doğru bulunmuştur. Görevli olan mültezimler iltizam sistemine dahil olan bölgeden vergileri toplayıp devlete iletmiştir. Bu sayede ekonomi daha canlı tutulmaya ve kolaylaştırılmaya çalışılmıştır. Amaç olarak mantıklı olan bu sistem beklenildiği gibi devam etmemiştir.

Devletin vergi yükünden kurtulması için oluşturulan iltizam sistemi zaman geçtikçe daha kötü bir hal almıştır. İltizam sistemini kaldırmakta kolay olmamıştır. Tabi, sonuçları bakımından Osmanlı Devleti'nin tarihinde önemli bir yer etmiş sistem olmayı başarmıştır.

- Bazı bölgelerde otorite boşluğu yaşanmıştır,

- Mültezimler bulundukları bölgede halka kötü davranmıştır,

- İltizamlar bozulunca devletin gelirleri düşmüştür,

- Göç olmasından dolayı bölgeler boşalmaya başlamıştır,

- Halk huzursuz olmuştur,

- Ekonomi bozulmuştur.

İltizam sistemi bozulmaya başladıkça kaldırılmak istenmiştir. II. Mahmut döneminde bu sistemi kaldırmak için girişimde bulunulmuştur. Ancak, tam anlamıyla kaldırılması mümkün olmamıştır. Daha sonra Abdülmecid zamanında tekrar bir girişim olmuştur ama yine de iltizam sisteminin sonlandırılması sağlanamamıştır. Tabi eskisi kadar yaygın olmayan bir sistem olarak varlığını sürdürmüştür. Cumhuriyet döneminde ise bu sistem tamamiyle ortadan kaldırılmıştır.