Aşar Vergisi Nedir? Hangi Tarihte Neden Kaldırıldı?

Aşar vergisi, tarımla ilgili vergi türlerinden biridir. Osmanlı'da kullanılmasının ana nedeni, devletin önemli gelir kaynağının tarım olmasıydı. Köylülerin tarım gelirleri hesaplanarak alınan vergi türlerinden birisidir.

Aşar Vergisi Nedir?

Öşür ve aşar vergileri, Osmanlı devletinde tarımla uğraşan köylülerden alınan vergilerdir. Öşür vergisi, sadece Müslüman olan kimselerden alınırken, aşar vergisi hem Müslüman hem Müslüman olmayanlardan alınan vergi türüdür.

Öşür vergisinde alınan vergi payı ürünün kendisinden alınırdı. Örneğin buğday üreten bir köylü, buğdayın bir kısmını devlete vergi olarak öderdi. Ancak aşar vergisinde vergi para olarak alınırdı. Köylü ürettiği buğdayı sattığında bunun bir kısmını para olarak devlete vergi şeklinde öderdi.

Aşar Vergisi Hangi Tarihte Kaldırıldı?

Aşar vergisinin kaldırılmasının en önemli nedenlerinden biri Osmanlı devletinin yıkılmasıdır. Osmanlı devleti yıkıldığında aşar vergisi kaldırıldı denilebilir. Verginin kaldırılması 17 Şubat 1923 tarihinde gerçekleşmiştir. Kaldırılmasına yönelik karar ise İzmir İktisat Kongresi'nde alınmıştır. Aşar vergisi her ne kadar 17 Şubat 1923 tarihinde kaldırılmış olarak gözükse de asıl olarak bundan 2 yıl sonra, yani 1925 tarihinde kaldırılmıştır.

Aşar Vergisi Neden Kaldırıldı?

Aşar vergisinin kaldırılması, Osmanlı devletinin mali krizi ve çöküşüyle paralel zamanlara ve nedenlere bağlıdır.

Gerileme döneminde Osmanlı mali krizden kurtulmak adına birçok vergiyi artırmış ve zamanından önce almaya başlamıştır. Aşar vergisi, peşin olarak alınan vergiler arasında yerini almıştır. Bu durumda çiftçiler henüz hasat yapamadan, peşin olarak aşar vergisi ödemek durumunda kalmışlardır.

Aşar vergileri alınırken çeşitli usulsüzlükler ve kanuna aykırı uygulamalara başvurulmuştur. Erken alındığı gibi gelirlerin %30-40 arasındaki rakamlar köylülerden alınmaya başlamıştır. Bu durum bazı yerlerde aşar vergisine karşı isyanlar çıkmasına neden olmuştur.

Vergisinin kaldırılmasının asıl nedeni olarak köylülerin isyanları ve yapılan usul dışı uygulamalar olarak gösterilebilir. Vergi kendi uygulama alanının dışına çıkmış ve farklı şekillerde alınmaya başlamıştır. Bu durum devlete olan güvenin sarsılmasına neden olmuştur.

Aşar Vergisi Neye Göre Alınmıştır?

Aşar vergisinin alınmasının kriterleri İslam fıkıh ilimlerine bağlı gelişmiş ve buna göre alınmıştır. Yani alınan vergilerin oranı, kimden nasıl alınacağı, ürüne göre ne şekilde alınacağı hususları bu fıkıh kurallarına göre belirlenmiştir. Kısmen bu vergi zekat gibi değerlendirilirdi.

Aşar Vergisinin Alındığı Ürünler Nelerdir?

Aşar vergisi ilk çıktığında ortalama olarak paranın 20'de 1'i veya 10'da 1'i olarak alınmıştır. Ancak bu uygulama zamanla bozulmuş ve görevli olan kişiler miktarları çok yüksek oranlarda artırmışlardır. Verginin kaldırılmasının ana nedeni de bu normal olmayan vergi oranları denilebilir. Aşar vergisi bazı ürünlerden alınırken bazılarından alınmamıştır.

Meyveler, şeker kamışı, bal, susam, patlıcan, zeytin, karpuz, salatalık, darı, pirinç, arpa ve buğday gibi ürünlerden aşar vergisi alınmıştır.

Çiftçilerin ürettikleri bu mallar kimi zamanlarda mevsimlere veya diğer durumlara bağlı olarak telef olabiliyordu. Aşar vergisinin ilk dönemlerinde çiftçilerin telef olan ürünleri düşünülerek alınmazdı. Sonrasındaki dönemde ise aşar vergisi daha fazla alınmaya başlayınca, ürünlerin telef olma durumu gibi olağan dışı sorunlar önemsenmemiştir. Vergiler henüz hasat yapılmadan alınmaya başlanmıştır.

Aşar vergisinin tedavülden kalkması yanlış uygulamalara ve çiftçilere verilen zararla ilgili denilebilir. Verginin olağandışı şekilde alınmaya başlaması, devletin faydasına olmadığı gibi üretimin minimum seviyesine inmesini ve krizin daha büyük oranlara tırmanmasına neden olmuştur.