Kıdem tazminatı nedir? Kıdem tazminatı hangi hallerde ödenir?

Kıdem tazminatı, hem belirli süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan işçilere hem de belirsiz süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan işçilere ödenir. Ancak, belirli süreli hizmet sözleşmelerinde, sözleşmede belirlenen sürenin kendiliğinden son bulması halinde veya tarafların anlaşarak sözleşmeyi sona erdirmelerinde kıdem tazminatı ödenmez.

1475 sayılı İş Kanununda, açık bir hüküm bulunmamakla beraber, kıdem tazminatı ile ilgili hükümlerin düzenlendiği 14. maddede; "işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince   her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir". denildiğinden, kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, işçinin, aynı işyerinde veya aynı işverenin değişik işyerlerinde en az bir yıl çalışmış olması gerektiği anlaşılmaktadır. Aynı işverene ait bu işyerleri farklı işkollarında olabileceği gibi işçi de farklı işleri yapabilir. Ancak, bu işyerlerinin ve işçinin mutlaka İş Kanununa tabi olması gereklidir.
Bir tam yıldan az çalışan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanması söz konusu olmaz. Bir yıllık kıdem sürenin hesaplanmasında, sadece fiilen çalışılan değil,  istirahat, izin vb çalışılmış gibi sayılan haller de dikkate alınır. Grevde geçen süreler gibi hizmet akdinin askıda olduğu, fakat çalışılmış gibi sayılmayan haller ise bu hesaplamada dikkate alınmaz.
1475 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu'nun 14. maddesine göre, bu Kanuna tabi işçilerin hizmet akitlerinin;Â

a) İşveren tarafından bu Kanunun 17. maddesinin II. numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında,

b) İşçi tarafından bu Kanunun 16. maddesi uyarınca,                    Â

c) Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,                                 Â

d) BaÄŸlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaÅŸlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;                 Â

e) 506 Sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,
Feshedilmesi veya,

f) Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi,

g) İşçinin ölümü sebebiyle hizmet akdinin son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince  her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.

1475 sayılı Kanunun 98. maddesinin A Fıkrasının 3. Bendine göre, 14. maddede yazılı hallerde Kıdem Tazminatını ödemeyen, beş işçiye kadar (beş işçi dahil) işçi çalıştıran işveren veya vekiline 2002 yılında  4.362.082 TL, daha fazla işçi çalıştıranlara 13.086.246 TL para cezası uygulanacaktır. Tekrarı halinde belirtilen bu cezalar iki kat olarak verilecektir.

İş Kanunu'nun 98. maddesinin D Fıkrasının göre, 14. madde hükümlerine aykırı harekette bulunarak kıdem tazminatının öngörülen esaslar dışında veya saptanan miktar veya tavan aşılarak ödenmesi için emir veya talimat veren veya bu yolda hareket eden özel veya kamu kurumu veya kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri, genel müdür, müessese müdürü, muhasebe müdürü gibi yetkili sorumluları hakkında, fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç teşkil etmediği takdirde altı aydan iki seneye kadar hapis ve 2002 yılında 218.104.099 liradan 54.526.024.800 liraya kadar ağır para cezası hükmolunacaktır.