Katar krizi Körfez havayollarını vuruyor

Bu durum Körfez'deki hava ulaşımı odak noktalarının bölgesel belirsizliklere karşı ne kadar hassas olduğunu gösterirken, kısa dönem için de olsa, rakip havayollarına yeni fırsat kapıları açıyor.

Katar'ın ulusal havayolu için kullanabileceği hava sahasının büyük bölümünün bir anda kapanması ve vatandaşlarının seyahat imkanlarının kısıtlanması üzerine yolcular ortada kalınca, Uluslararası Hava Ulaşım Birliği'nin (IATA) CEO'su Alexandre de Juniac, 200 kadar havayolu şirketinin başkanıyla yapmakta olduğu toplantıda konuyu ele aldı.

De Juniac yaptığı açıklamada, bölgedeki durum için, "Bizi tamamen hazırlıksız yakaladı" dedi.

Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn Pazartesi günü, İslamcı militanları desteklediği iddiasıyla Katar'la diplomatik ilişkilerini kestiler ve ulaşım yollarını kapattılar.

Son üç yılda ikinci kez kendisini bir diplomatik kavganın ortasında bulan Katar Havayolları 12'den fazla uçuşunu İran hava sahasından geçiş gibi yeni rotalara yönlendirmek zorunda kaldı. Kişi başına düşen gelir bazında dünyanın en zengin ikinci ülkesi olan Katar, şimdi kendisini uçuşa yasak bölgelerle neredeyse hapsedilmiş durumda buluyor.

Bir zamanlar jet yolcu uçaklarına 10 milyarlarca dolar harcayan, çok hızlı büyümesiyle Amerikalı ve diğer rakiplerle kapışan ve durdurulamaz sanılan bu havayolu şirketi için bugünkü durum son derece ağır.

İngiliz havacılık danışmanı John Strickland, "İş modeli tamamen bir odak olma üzerine kurulu. (Katar) havalimanına, en son model uçaklara yatırım yaptı. Önemli büyük pazarlardan gelen (trafik) akışını kaybediyorlar" dedi.

"Hava sahası yasağı ile operasyonun bir bölümünü başka güzergahlara kaydırmak sıkıntısının yanı sıra bir de daha dolambaçlı yollardan gidileceği için uçuşlar daha uzun olacak. Bu durum süreyi ve maliyeti artıracak ve bağlantılar açısından uçuş planlarını bozacak."

BAŞKA HAVAYOLLARINA KAYIŞ OLABİLİR

Strickland, talebin bir bölümünün başka havayollarına kayabileceğini belirtti.

IATA delegeleri de, Avrupa havayolları ve Türk Hava Yolları THYAO.IS gibi, Birleşik Arap Emirlikleri'nin Emirates ve Etihad şirketlerinin de bu durumdan yararlanabileceğini söylediler.

Soruna taraf olan ülkelerin hepsinin havayollarını bünyesinde bulunduran IATA, kavgaya doğrudan karışmamaya özen gösteriyor.

De Juniac, "Dünyanın her yanında bazı ülkeler sınırlarını kapatabilir ya da hava sahalarını açar ya da kapatır. Biz normal bağlantıların yeniden tesisini ve bunun bir an önce gerçekleşmesini isteriz" dedi.

Uluslar arasındaki uçuşlar ikili anlaşmalarla düzenleniyor ancak sivil havacılık amacıyla bir ülkenin hava sahasından geçme hakkı, 1944 tarihli bir transit anlaşmasına dayalı olarak, uluslararası hukukta yer alıyor.

Sınırlı nedenlere dayanarak hava sahasını kapatma yoluna gitmeden önce anlaşmazlıkların müzakereler yoluyla çözümlenmesini öngören bu anlaşmaya Suudi Arabistan taraf değil.

BÖLÜNMÜŞ HAVA SAHASI

Katar'ın izole edilmesi kararı IATA'nın Cancun'da devam eden ve Katar Havayolları'nın CEO'su Akbar El Baker'in de katıldığı toplantısı sırasında duyuruldu.

Delegeler, Al Baker'in gece özel jetiyle Cancun'dan ayrıldığını söylediler.

Aynı anda, tüm dünyanın havacılık yetkilileri yasakların nedenini anlamak ve bütünlüğü bozulmuş olan hava sahası içinden bir an önce yeni geçiş yolları bulmak için kolları sıvadılar. Bu işin iğneye iplik geçirmeye benzediğini de söylemek gerek.

Dünyanın en büyük leasing şirketleri ve uçak sahiplerini bir araya getiren Aercap şirketinin CEO'su Aengus Kelly, "Kısa sürecek bir gelişmeye çok fazla anlam yüklemenin doğru olmadığını düşünüyorum" dedi.

"Küresel seyahat çok dayanıklıdır. Son 10 yılda o kadar çok şey atlattık ki. Rusya, Brezilya, euro bölgesi krizi ve Türkiye".

"Bunun dışında Körfez bölgesine çok fazla kapasite yüklendiğini söylemek gerek. Bazı Körfez havayolları, yılda yüzde 15 gibi bir büyüme modelinin mümkün olamayacağını bir buçuk yıl önce anladılar."

Bu durum çok sayıda geniş gövdeli uçak siparişinin teslimatının zamanlamasını da aksatabilir.

Kelly, "Bu teslimatlar ertelenecek ve piyasa yeniden dengesine kavuşacak" dedi.

İRAN IATA YÖNETİMİNE GİRDİ

Bölgenin değişen dinamiklerinin bir yansıması olarak, İran Havayolları'nın başkanının IATA yönetim kuruluna seçilmesi gösterilebilir. Bu, 1979 İran İslam Devrimi'nden bu yana ilk kez oluyor.

Katar'ın İran'la ilişkileri, Suudi Arabistan gibi komşularından çok daha sıcak. ABD Başkanı Donald Trump geçen ay yaptığı Ortadoğu gezisinde, Müslüman ülkeleri İran'a karşı durmaya çağırmıştı.

İran büyük devletlerle yaptığı nükleer anlaşmanın ardından 220 adet Batı yapımı yolcu uçağı siparişi vermişti.

Havacılık uzmanlarına göre, bu durumda İran ile Suudi Arabistan arasındaki gerilimin altında yatan nedenler, bölgenin istikrarı için büyük önem taşıyor ve hava yolculuğu taleplerini etkileyebilir.