Kader birliği

Para asla uyumaz! Türkiye’de işlemi bitirseniz, ABD’de başlar, ABD’de bitse Asya devreye girer ve bu döngü sürer gider. Coğrafi mesafeler uzak olsa da bazı ülkeler var ki ekonomileri birbirine çok daha bağlı. Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin piyasasında su kaynasa, Brezilya’da da sular ısınmaya başlıyor. Türkiye’nin ağustos başında yaşadığı sert dalgalanma Arjantin, Brezilya, Rusya, Güney Afrika ve Hindistan piyasalarını etkiledi. Önceki gün Güney Afrika’nın durgunluğa girdiğinin açıklanması da aynı şekilde Türkiye, Brezilya, Rusya, Güney Afrika ve Hindistan piyasalarını dalgalandırdı. Arjantin’de yaşananlar ise her gün gelişmekte olan piyasaların durumunu değiştiriyor. Biz de gelişmekte olan piyasalardaki son verileri derledik, ülkelerin benzerlikleri ile güçlü yanlarını ortaya koyduk.

PARA BİRİMİ KAYBI

Gelişmekte olan ülkelerde en kritik konularının başında para birimlerinin dolara karşı durumu geliyor. Türkiye ve Arjantin bu konuda 6 ülke arasında en sıkıntılı durumda olan iki ülke. Türk Lirası’nın dolara karşı bu yılın başından beri yaşadığı kayıp yüzde 76.09, Arjantin Pezosu’nun kaybı ise yüzde 109.22. Ama her ülkede kayıp olduğuna dikkat çekmek gerekiyor. Bu hem güçlü dolardan hem de ülkelerine kendi iç gelişmeleri ile birbirlerine etkilerinden kaynaklandı. Rus Rublesi’nde kayıp yüzde 18.34, Brezilya Reali’nde yüzde 25.49, Güney Afrika Randı’nda ise yüzde 25.58. En iyi durumda olan ülke yüzde 12.40’lık kayıpla Hindistan gibi duruyor. 6 ülkenin de ihracat yoğunluklu ekonomik gelişim gösterdiği dikkate alırsak para birimi kaybı bu ülkeleri daha ucuz hale getirdi.

enflasyon

Bu 6 ülkenin sorunlarından biri de enflasyon. Ve yine Arjantin öne çıkıyor. Arjantin’de enflasyon yüzde 47.10 seviyesine fırlamış durumda. Türkiye ise yüzde 17.90 ile ikinci sırada. Enflasyonda en iyi durumda olan iki ülke yüzde 2.5 ile Rusya ve yüzde 3.14 ile Brezilya. Güney Afrika’da enflasyon yüzde 5.10, Hindistan’da ise yüzde 4.17. Bu enflasyon oranları tek hanede olsa da ülkelerin son dönemde gördüğü en yüksek seviyelere işaret ediyor. Bu yüksek enflasyon her gelişen ekonomi ve onların vatandaşları için sorun. Tüm fiyatların artması ülkelerde daha zorlu hayat koşullarının yaşanmasına neden oluyor. Türkiye’de hedef enflasyonu tek haneye çekmek. Arjantin ise daha makul seviyelere getirmeyi planlıyor.

CARİ AÇIK/MİLLİ GELİR

Türkiye gibi doğal kaynağı olmayan ülkelerin bir büyük sorunu da cari açık. Geçen yıl Türkiye’de cari açığın gayri safi milli gelire oranı yüzde 5.5 seviyesindeydi. Bu yıl yüzde 6.5 seviyelerine yükseldi. Yıl sonu beklentisi ise yüzde 5’in altına gerilemesi. Hem enerji fiyatlarındaki yükseliş hem de para çıkışı yaşanması cari açık verilerini olumsuz etkiliyor. Arjantin de yüzde 6.3’lük oran ile ikinci en yüksek cari açık veren ülke. Brezilya cari fazladan son dönemdeki ekonomik gelişmelerden sonra cari açık vermeye başladı. Güney Afrika’da cari açığın milli gelire oranı yüzde 4.8, Hindistan’da ise yüzde 2.5. Rusya ise doğal kaynaklara sahip olmasının avantajıyla cari fazla veriyor. Yüzde 3.6’lık oran Rusya’yı diğer gelişmekte olan ülkelerden ayırıyor.

BÜYÜME

Hindistan ve Türkiye tüm gelişmekte olan ülkeleri büyüme konusunda geride bırakmayı başarıyor. İki ülkenin de hızına yetişmek zor. Türkiye yüzde 7.4’lük, Hindistan yüzde 8.2’lik büyüme oranıyla öne çıkıyor. Türkiye’de büyüme hızında yavaşlama bekleniyor. Ancak Hindistan’ın eğer gelişmekte olan ülkelerden çok büyük bir dalga gelmezse hızını sürdürmesi olası. Arjantin o zor zamanlara rağmen yüzde 3.6 büyüdü, Brezilya yüzde 1, Rusya yüzde 1.8. Güney Afrika ise resesyona girdi. Güney Afrika, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0.7 küçüldü, beklentiler yüzde 0.6 büyüme yönündeydi. Ekonomi, 2009’dan beri ilk kez resesyona girmiş oldu. Tarım üretimindeki ve tüketici harcamalarındaki durgunluk, Afrika’nın en sanayileşmiş ekonomisi üzerinde baskı oluşturuyor.

POLİTİKA FAİZİ

Politika faiz oranları bu ülkelerin para politikalarında en kritik önemde. Türkiye’de sürekli tartışma konusu olan politika faizi oranını Merkez Bankası yüzde 17.75’e çıkarmış, 13 Eylül’deki toplantısında ise para politikasında değişikliğe gideceğini açıklamıştı. Bu açıklama ekonomistlerce faiz artışı sinyali olarak yorumlanmıştı. Para birimlerindeki kayba karşılık gelişmekte olan ülkelerde merkez bankaları politika faizi silahını sık sık çekiyor. Nitekim Arjantin yüzde 60’a kadar yükseltti. Ancak sıkıntılar çözülebilmiş değil, IMF’nin desteği önemli. Brezilya, Güney Afrika ve Hindistan ise yüzde 6.50’lik faiz oranını paylaşıyor.

İFLAS RİSKİ

Bir diğer gösterge de ülkelerin iflas riskini gösteren 5 yıllık CDS’leri. Türkiye’nin 5 yıllık CDS’leri son dönemde hızlı bir yükselişte. 550 seviyesini aşarak 2008 krizinin de üstüne çıktı. Arjantin bu konuda yine oldukça kötü durumda. Arjantin’in kısa vadeli en büyük sorunu nakit akışı sağlanamaması. Yatırımcılar, Arjantin’in vadesi yaklaşan kamu borçlarını geri ödeyemeyeceğinden endişe ediyor. Ve bu da verileri olumsuz hale getiriyor.

REFORM PAKETLERİ

Son dönemde gelişmekte olan ülkelerin sorunları öne çıkmaya devam ediyor. Tasarruf tedbirleri artık tüm gelişmekte olan ülkelerin öncelikleri arasında. Türkiye’nin Orta Vadeli Programı bekleniyor, Arjantin daha yeni 10 maddelik tasarruf paketi açıkladı. Rusya’da emeklilik yaşını yükselten reform paketi protestoları yaşandı. Brezilya’da tüm sorunların üstüne ulusal faciaya dönen bir ulusal müze yangını gerçekleşti. Şimdi küresel piyasalar bu ülkelerdeki reformları ve tasarruf paketlerini takip edecek.