JMO’dan çarpıcı Soma raporu
Güncelleme Tarihi:
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın (JMO) Soma’da 301 işçiye mezar olan maden kazasıyla ilgili hazırladığı raporda, dayıbaşıların işçilere hem mali hem de idari vesayet uyguladığına dikkat çekildi. Olaya ilk anda müdahale eden ekiplerin ise kuru kalabalık ve seyirci olmaktan öteye geçemediği, hatta çalışmaları engellediği belirtildi.
JMO, Soma’daki facianın tüm yönlerini uzman teknik ekiple inceleyerek 32 sayfalık bir rapor hazırladı. Raporda özetle şu noktalara dikkat çekildi:
SAKLANDI, KÜÇÜK GÖSTERİLDİ
“Soma’da yaşanan facia 13 Mayıs 2014 tarihinde saat 15.10 civarında olmasına rağmen konunun saat 18.00 civarında kamuoyuna duyurulmuştur. Yaşanan facianın üzerinden dört saat gibi önemli bir zaman dilimi geçmesine rağmen yetkili kişiler ve işletme sahiplerinin ya konuyu kamuoyundan saklamak ya da meydana gelen faciayı küçük göstermek amacıyla yanlış bilgilendirdikleri görülmüştür. Facianın boyutlarının gece yarısına doğru anlaşılması, ilk yardım için belediyelerin itfaiye ve zabıta birimleri olay mahalline intikal ettirilmiştir. Kapalı maden ocağı gibi oldukça riskli alanlarda arama kurtarma faaliyetlerinde yeterli eğitim ve donanıma sahip olmayan birim elemanlarının tahliyesi çalışmalarına katılamayacakları anlaşılmıştır. Dolayısıyla bu birimler kuru kalabalık ve seyirci olmaktan öteye geçemediği gibi yapılan çalışmaları engeller duruma düşmüştür. Ocakta yaşanan can pazarının zamana karşı yarıştaki önemi kavranamamış, ilk müdahale ve kurtarma çalışmalarında geç kalındığı izleniminin doğmasına neden olmuştur.
YOL GEÇEN HANINA DÖNDÜ
Çalışmaların tamamlandığı güne kadar geçen 5 gün içinde kapalı ocakta kaç işçinin tertip edildiği, bu işçilerin kimler ve hangi çerçevede maden işletmesinde çalıştığı, isimleri, görev alanları açıklanamamıştır. Gerek acil durum yönetiminden sorumlu bakan gerekse şirket yetkilileri tarafından konunu açıklanmamış olması kamuoyunda çocuk işçi çalıştırılması, göçmen işçilerin olduğu, yaşamını yitirenlerin çok daha fazla olduğu gibi söylemlerin çıkmasına zemin hazırlamıştır. Aradan geçen zaman zarfından söylemlerin yanlışlığına ilişkin toplumda oluşan kaygı ve endişeler giderilmemiştir. Bakanın yakınlarından haber alamayan, kaybeden ve ulaşılamayan kişilerin isimlerinin AFAD’a bildirmeleri şeklindeki demeci toplumun doğru bilgilendirilmediği kaygısını arttırmış, hatta çıkan söylentilerin doğru olduğu algısını pekiştirmiştir. Bu durum olay yerinde yapılan görüşmelerde açık biçimde teyit edilmiştir. Yaşanan durum günümüz bilgi ve teknoloji çağında 15-20 dakika gibi kısa süre içinde toplumla paylaşılması gereken basit bir bilginin dahi sorun alanı haline dönüştüğünü, maden ocaklarına yetkisiz kişilerle gerekli güvenlik önlemleri alınmadan her kesimden insanın girip çıktığı, ocakların yol geçen hanına döndüğü izleniminin doğmasına neden olmuştur. Soma Holding’in bölgede dört ocakta çalışmayı sürdürdüğü, bu ocaklarda toplam 6 binin üzerinde işçinin çalıştırıldığı ifade edilmiştir.
PRİM ADINDA FAZLA MESAİ
İncelemelerde Soma’da yaygın olarak dayıbaşı sistemiyle işçi temin edildiği; dayıbaşıların hem işletmeden ücret aldığı, hem de getirdikleri her işçi üzerinden kendilerine ödeme yapıldığı anlaşılmıştır. Dayıbaşıların işçiler üzerinde hem idari hem de mali vesayet uygulayarak baskı kurduğu, işverenlerin işçilerin verimliliklerini arttırma adına bu sistemi destekledikleri belirtilmiştir. Prim uygulaması adı altında verilen teşvik primleri yüzünden işçilerin sağlıklarını hiçe sayarak zaman zaman ağır iş kolunda 15-16 saat çalıştırıldıkları da vurgulanmıştır.
GÖREVLİLERE EL ÇEKTİRİLSİN
Teknik nezaretçi tarafından yürütülen iş güvenliğine ilişkin işlemler kaldırılmalı, maden işletmelerinde işçi sağlığı ve güvenliğine ilişkin özel düzenlemeler yapılmalıdır. TKİ ile Soma Kömür arasındaki sözleşmeye göre asıl işveren TKİ’dir. Dolayısıyla denetimlerde birinci derecede sorumlu olan Çalışma Bakanlığı’dır. Enerji Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığı yetkililerinin birinci derecede sorumlu tutulması gerektiği açıktır. Enerji Bakanlığı’ndaki kişilere yönelik idari ve hukuki işlemler başlatılmalı, süreç tamamlanana kadar görevlerinden el çektirilmelidir.”