İstisnaların devlete faturası 12 milyar YTL
Güncelleme Tarihi:
A.A.
Oluşturulma Tarihi: Şubat 25, 2008 11:09
Vergideki istisna, muafiyet ve indirimler, geçen yıl devlete 11 milyar 952 milyon YTL'ye mal oldu.
Maliye Bakanlığı Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü, “vergi harcaması” olarak nitelenen vergideki istisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle 2007'de oluşan vergi kayıplarına yönelik kapsamlı bir çalışma yaptı.
Bu çalışmada, öncelikle dünya uygulamaları tarandı. Dünyada ilk Vergi Harcaması Raporunun, 1959 yılında Almanya'da hazırlandığı, bunu 1968 yılında ABD'nin takip ettiği belirlendi. Daha sonra da İspanya, İngiltere, Kanada, Fransa ve Hollanda gibi OECD ülkelerinin bu raporları düzenlediği ve günümüzde OECD ülkelerinin tamamına yakınında yıllık Vergi Harcaması Raporu yayınlandığı ortaya kondu.
Çalışmada daha sonra vergi ve diğer kanunlarda yer alan vergi muafiyeti, istisna ve indirimleri ile benzeri uygulamalar, vergi harcaması veya standart vergi sisteminin bir parçası olup olmadıkları yönünden incelemeye tabi tutuldu. Çalışmada Dünya Bankası uzmanlarından da faydalanıldı ve her bir kanun itibariyle vergi harcaması kapsamında değerlendirilen hükümleri içeren listeler meydana getirildi.
630'U AŞKIN İSTİSNA DÜZENLEMESİ VAR
Bu çalışmalar sonucunda da “Vergi Harcamaları Raporu” oluşturuldu. Raporda, ülkemizde vergi kanunlarında çok sayıda istisna, muafiyet ve indirim olduğu vurgulandı. Aynı şekilde vergi ile ilgisi bulunmadığı halde birçok kanunun, kendi amacına uygun olarak değişik vergi istisna, muafiyet ve indirimleri barındırdığı belirtildi.
Raporda, vergi istisnası, muafiyeti ve indirime yer veren kanun sayısı 151 olarak belirlendi. Bu kanunlarda da vergi harcaması olarak nitelenen 630'u aşkın düzenleme bulunduğu bildirildi.
Harçlar Kanunu 54 değişik istisna, muafiyet ve indirim ile vergi harcamasının en yoğun olduğu Kanun olurken, bunu 46 düzenleme ile Gelir Vergisi Kanunu, 45 düzenleme ile Petrol Kanunu, 41 düzenleme ile de Emlak Vergisi Kanunu izledi.
İstisna, muafiyet ve indirimlere yer veren diğer bazı kanunlar da şöyle sıralandı:
Emniyet Teşkilatı Kanunu, Köy Kanunu, Devlet Tiyatrosu Kuruluşu Hakkında Kanun, Posta Kanunu, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, Türkiye İle ABD Arasındaki Vergi Muafiyetleri Anlaşmasının Tasdikine Dair Kanun, Er ve Erbaş Harçlıkları Kanunu, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, SSK Kanunu, Devlet Memurları Kanun, Gecekondu Kanunu, Deniz İş Kanunu, Kimlik Bildirme Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Teşkilat Kanunu, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu, Boğaziçi Kanunu, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, İstanbul Kentinde Yapılacak Olimpiyat Oyunları Kanunu, Ahıska Türklerinin Türkiye'ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun, Mera Kanunu, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Kanunu, Hayvan Islahı Kanunu, Elektrik Piyasası Kanunu, Türkiye Adalet Akademisi Kanunu, Bankacılık Kanunu.
BÜTÇE AÇIĞINI KAPATACAK BİR KAYIP VAR
Raporda, vergi harcaması olarak tanımlanan vergi istisnası, muafiyetleri ve indirimlerinin devlete faturasının 11 milyar 952 milyon YTL olduğu hesaplandı. Bunun 7 milyar 108 milyon YTL'lik bölümünün de Gelir Vergisi Kanunda yer alan istisna, muafiyet ve indirimlerden kaynaklandığı belirlendi.
2007 bütçe açığının 13,8 milyar YTL olduğu göz önünde bulundurulduğunda, vergi harcamalarının neredeyse bütçe açığına yakın bir rakam oluşturduğu dikkati çekti.
Toplam vergi gelirlerinin yüzde 7,8'ini oluşturan vergi harcamalarının gayri safi milli hasılaya oranı da yüzde 1,9 olarak tespit edildi.
Rapora göre, vergi harcamaları, toplam gelir vergisi içinde yüzde 21, kurumlar vergisi içinde yüzde 26, KDV içinde yüzde 0,8, ÖTV içinde de yüzde 0,5'lik bir pay oluşturdu.
İstisna, muafiyet ve indirimler sonucu oluşan kayıp, gelir vergisinde 7 milyar 707 milyon YTL'yi, kurumlar vergisinde 3 milyar 173 milyon YTL'yi, KDV'de 401,8 milyon YTL'yi, ÖTV'de 199,6 milyon YTL'yi, diğer kanunlarda da 1 milyar 70 milyon YTL'yi aştı.
ÜCRETLERDEKİ İSTİSNANIN FATURASI BÜYÜK
Gelir vergisinde ortaya çıkan kaybın, 5 milyar 291 milyon YTL'si ücretlerdeki istisnalar sonucu meydana geldi. Ticari ve zirai kazançlardaki yatırım istisnası 216 milyon YTL, gayrimenkullerdeki istisna 358 milyon YTL, hizmetçilerin, süt ninelerinin, dadıların, bahçıvanların ve kapıcıların elde ettikleri ücretlerdeki istisna da 660 milyon YTL tutarında vergi harcaması doğurdu.
Yatırım indirimi istisnası da, kurumlar vergisinde 1 milyar 192 milyon YTL, gelir vergisinde ise 69 milyon YTL'lik kayba yol açtı.
SONUÇ
Raporun sonuç bölümünde ülkemizde son zamanlarda vergi mevzuatının sadeleştirilmesi çalışmalarına rağmen hala önemli miktarlarda vergi harcaması olduğu vurgulandı.
Özellikle vergi kanunları dışında birçok kanunda vergi harcaması niteliğindeki hükümlere yer verildiği, bunların da vergi sistemini bozduğu maliyet hesaplamasını güçleştirdiği ve vergi idaresinin bilgisi dışında olması nedeniyle de uygulamayı zorlaştırdığı ifade edildi.
Bu çalışmada, öncelikle dünya uygulamaları tarandı. Dünyada ilk Vergi Harcaması Raporunun, 1959 yılında Almanya'da hazırlandığı, bunu 1968 yılında ABD'nin takip ettiği belirlendi. Daha sonra da İspanya, İngiltere, Kanada, Fransa ve Hollanda gibi OECD ülkelerinin bu raporları düzenlediği ve günümüzde OECD ülkelerinin tamamına yakınında yıllık Vergi Harcaması Raporu yayınlandığı ortaya kondu.
Çalışmada daha sonra vergi ve diğer kanunlarda yer alan vergi muafiyeti, istisna ve indirimleri ile benzeri uygulamalar, vergi harcaması veya standart vergi sisteminin bir parçası olup olmadıkları yönünden incelemeye tabi tutuldu. Çalışmada Dünya Bankası uzmanlarından da faydalanıldı ve her bir kanun itibariyle vergi harcaması kapsamında değerlendirilen hükümleri içeren listeler meydana getirildi.
630'U AŞKIN İSTİSNA DÜZENLEMESİ VAR
Bu çalışmalar sonucunda da “Vergi Harcamaları Raporu” oluşturuldu. Raporda, ülkemizde vergi kanunlarında çok sayıda istisna, muafiyet ve indirim olduğu vurgulandı. Aynı şekilde vergi ile ilgisi bulunmadığı halde birçok kanunun, kendi amacına uygun olarak değişik vergi istisna, muafiyet ve indirimleri barındırdığı belirtildi.
Raporda, vergi istisnası, muafiyeti ve indirime yer veren kanun sayısı 151 olarak belirlendi. Bu kanunlarda da vergi harcaması olarak nitelenen 630'u aşkın düzenleme bulunduğu bildirildi.
Harçlar Kanunu 54 değişik istisna, muafiyet ve indirim ile vergi harcamasının en yoğun olduğu Kanun olurken, bunu 46 düzenleme ile Gelir Vergisi Kanunu, 45 düzenleme ile Petrol Kanunu, 41 düzenleme ile de Emlak Vergisi Kanunu izledi.
İstisna, muafiyet ve indirimlere yer veren diğer bazı kanunlar da şöyle sıralandı:
Emniyet Teşkilatı Kanunu, Köy Kanunu, Devlet Tiyatrosu Kuruluşu Hakkında Kanun, Posta Kanunu, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, Türkiye İle ABD Arasındaki Vergi Muafiyetleri Anlaşmasının Tasdikine Dair Kanun, Er ve Erbaş Harçlıkları Kanunu, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, SSK Kanunu, Devlet Memurları Kanun, Gecekondu Kanunu, Deniz İş Kanunu, Kimlik Bildirme Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Teşkilat Kanunu, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu, Boğaziçi Kanunu, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, İstanbul Kentinde Yapılacak Olimpiyat Oyunları Kanunu, Ahıska Türklerinin Türkiye'ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun, Mera Kanunu, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Kanunu, Hayvan Islahı Kanunu, Elektrik Piyasası Kanunu, Türkiye Adalet Akademisi Kanunu, Bankacılık Kanunu.
BÜTÇE AÇIĞINI KAPATACAK BİR KAYIP VAR
Raporda, vergi harcaması olarak tanımlanan vergi istisnası, muafiyetleri ve indirimlerinin devlete faturasının 11 milyar 952 milyon YTL olduğu hesaplandı. Bunun 7 milyar 108 milyon YTL'lik bölümünün de Gelir Vergisi Kanunda yer alan istisna, muafiyet ve indirimlerden kaynaklandığı belirlendi.
2007 bütçe açığının 13,8 milyar YTL olduğu göz önünde bulundurulduğunda, vergi harcamalarının neredeyse bütçe açığına yakın bir rakam oluşturduğu dikkati çekti.
Toplam vergi gelirlerinin yüzde 7,8'ini oluşturan vergi harcamalarının gayri safi milli hasılaya oranı da yüzde 1,9 olarak tespit edildi.
Rapora göre, vergi harcamaları, toplam gelir vergisi içinde yüzde 21, kurumlar vergisi içinde yüzde 26, KDV içinde yüzde 0,8, ÖTV içinde de yüzde 0,5'lik bir pay oluşturdu.
İstisna, muafiyet ve indirimler sonucu oluşan kayıp, gelir vergisinde 7 milyar 707 milyon YTL'yi, kurumlar vergisinde 3 milyar 173 milyon YTL'yi, KDV'de 401,8 milyon YTL'yi, ÖTV'de 199,6 milyon YTL'yi, diğer kanunlarda da 1 milyar 70 milyon YTL'yi aştı.
ÜCRETLERDEKİ İSTİSNANIN FATURASI BÜYÜK
Gelir vergisinde ortaya çıkan kaybın, 5 milyar 291 milyon YTL'si ücretlerdeki istisnalar sonucu meydana geldi. Ticari ve zirai kazançlardaki yatırım istisnası 216 milyon YTL, gayrimenkullerdeki istisna 358 milyon YTL, hizmetçilerin, süt ninelerinin, dadıların, bahçıvanların ve kapıcıların elde ettikleri ücretlerdeki istisna da 660 milyon YTL tutarında vergi harcaması doğurdu.
Yatırım indirimi istisnası da, kurumlar vergisinde 1 milyar 192 milyon YTL, gelir vergisinde ise 69 milyon YTL'lik kayba yol açtı.
SONUÇ
Raporun sonuç bölümünde ülkemizde son zamanlarda vergi mevzuatının sadeleştirilmesi çalışmalarına rağmen hala önemli miktarlarda vergi harcaması olduğu vurgulandı.
Özellikle vergi kanunları dışında birçok kanunda vergi harcaması niteliğindeki hükümlere yer verildiği, bunların da vergi sistemini bozduğu maliyet hesaplamasını güçleştirdiği ve vergi idaresinin bilgisi dışında olması nedeniyle de uygulamayı zorlaştırdığı ifade edildi.