İstilacı tehlikeye yakın takip

İklim değişikliği ve küresel ısınma dünyadaki ekosistemi gittikçe daha fazla tehdit etmeye devam ediyor. Yaşanan değişiklikler hem insan hayatını hem de ekonomik durumu derinden etkiliyor. Yapılan yatırımlar dahi iklim değişikliğinin hızını azaltmak için ona göre planlanıyor. Ancak ekonomik hareketlilik ve uluslararası ticaretin artmasıyla da dünyanın bir ucundaki canlılar gemilerle ya da diğer yollarla dünyanın diğer bir ülkesine taşınıyor.

Son tehlike ise tropikal enlemlerde yaşayan çok sayıda tehlikeli sivrisinek türünün Avrupa’ya ve Türkiye’ye gelmesi. İstilacı olan bu sivrisinekler neden olduğu hastalıklar arasında Zika virüsü, İdang humması ve Chikungunya ateşi yer alıyor. Koronavirüs salgının ekonomiler ve sağlık sektörü üzerindeki etkisi düşünüldüğünde önlem alınmazsa yeni tehlikelerin kapıda olduğunu söylemek mümkün. Son araştırmalara göre, sera gazı emisyonları artmaya devam ederse, 2080 yılı itibarıyla 400 milyonu Avrupa’da bulunan yaklaşık bir milyar insanın bu türler yoluyla bulaşan viral hastalıklara maruz kalacağı belirtiliyor.

BÖLGE TESPİT EDİLİYOR

İşte bu noktada yaşanacak olumsuzlukların önüne geçmek amacıyla Avrupa ağı AIM-COST Action ve Çok Yönlü Bulaşıcı Hastalık Gözlemevi (VEO) tarafından geliştirilen Mosquito Alert uygulaması, bilim insanlarının dang humması, Batı Nil Ateşi Chikungunya Ateşi ve Japon Ansefaliti gibi viral hastalıkları iletebilen bu böceklerin yayılımını izlemelerine olanak sağlıyor. Gezegenin ısınması ve aşırı yağışlar arttıkça bu türlerin Avrupa’daki yeni ılıman bölgelere yayılması beklenirken Mosquito Alert uygulaması ile vatandaşlar bölgelerindeki sivrisineklerin fotoğraflarını çekip küresel paylaşım ağına gönderiyor. Böylece yeni türlerin hangi bölgelerde yayılmaya başladıkları tespit edilip bilim insanları tarafından yeni çalışmalar yapılıyor.

TİCARETLE YAYILIYOR

Hastalık yayan sivrisinekleri takip etmek amacıyla geliştirilen uygulama, günümüzde Türkiye dahil 18 Avrupa ülkesinde kullanılıyor. Tespitlerin 50’den fazla uluslararası uzman entomologdan oluşan bir ekibe aktarıldığını belirten Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Ana Bilim Dalı’ndan Arş. Gör. Dr. Filiz Günay, “İstilacı türlerin bir ülkeden diğerine geçişi için en önemli parametre ithalat ve ihracat yoluyla malzeme transferi sırasında yumurtalarının taşınması. Uygulama ile sivrisineklerin çevremizde nerelerde ürediğini öğrenmek, bu alanları yok etmek, bu konuda farkındalık yaratmak, en önemli adımlardan biri olacak” ifadelerini kullandı.

TÜRKİYE TEHLİKE ALTINDA

İstilacı türlerin sayısının sürekli arttığını söyleyen Filiz Günay, “İstilacı bir tür olan kaplan sivrisineği Aedes Albopictus, insan eliyle Avrupa’ya taşındı ve bir süre sonra tüm Akdeniz ülkelerinde kendini gösterdi. Ülkemizde 2011’de tespit edilen tür, benzer yollarla ülkemize taşınan sarı humma sivrisineği Aedes Aegypti ile birlikte 2015 yılında Doğu Karadeniz Bölgesi’nden başlayarak kıyı boyunca yayıldı. Gündüz sokan siyah beyaz desenleriyle ilgi çeken bu sivrisinekler, bugün birçok ilimizde şikayetlere neden olmakta. Türün ülkede yerleşik popülasyonlarının olması ise, taşıyıcılığını yapabildiği virüslerin bizlere bulaşma olasılığını arttıracak” diye konuştu.

İSPANYA’DA 5 YILDIR KULLANILIYOR

MosquIto Alert uygulaması, gönüllülerin gözlemlediği 18 bin 300’den fazla sivrisineği bildirdiği İspanya’da beş yıldır kullanılıyor. Uygulama sayesinde Batı Nil Ateşi’ne neden olabilen istilacı bir tür olan Asya çalı sivrisineğinin (Aedes japonicus) erken tespit edilebiliyor. Mosquito Alert Projesi’nin eş direktörü ve
Pompeu Fabra Üniversitesi’nden Prof. John Palmer, “Sivrisinek sokması ile ilgili bilgiler çok değerli çünkü sivrisineklerle insanlar arasında taşınan hastalıkları daha iyi anlamamızı sağlıyor” diyor.