İstanbul’un sahafları e-ticarete yenildi
Güncelleme Tarihi:
Bir dönem kitap tutkunlarının ‘kutsal mekânı’ sayılan Sahaflar’ı dolaştık. 4 milyar TL’lik olduğu tahmin edilen kitap piyasasında e-ticarete kayış, sahaflar esnafını ve kitapçıları zora soktu. İkinci el kitap piyasasında satışlar yüzde 80 düştü, dükkân sahipleri ise ‘yayınevleri’ni suçladı. İnternetten kitap satışının yasaklanmasını talep eden esnaf, belediyelerden uygun şartlarda kiralık bir alan tahsisi istiyor.
Türkiye’de sahaf ve ikinci el kitap piyasası denilince akıllara ilk olarak İstanbul-Beyazıt’taki Sahaflar ile Kadıköy’de bulunan Akmar Pasajı geliyor. Bir zamanların kitap tutkunlarının uğrak yeri olan bu özel mekânlarda işler bir süredir iyi gitmiyor. Yaklaşık olarak 3-4 milyar TL civarında bir büyüklüğe sahip olduğu tahmin edilen Türkiye kitap pazarında yapılan araştırmalar 2023’te kitap fiyat artışlarının dikkat çekici bir şekilde yükseldiğini gösteriyor. Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB) ve diğer sektör raporlarına göre, kitap fiyatları yıllık bazda ortalama yüzde 60 ila 80 oranlarında arttı. Sektör temsilcilerine göre bu artış, ekonomik koşullar, enflasyon ve maliyetler gibi faktörlerden kaynaklanıyor. Hal böyle olunca sektörün emektar dükkânları da yaşanan olumsuzluktan nasibini aldı. Alanda faaliyet gösteren sahaflar ve ikinci el kitap satan dükkân sahipleri ise maliyet artışlarının yanı sıra “Büyük balık küçüğü yuttu” diyerek internette kendilerinden daha uygun fiyata satış yapan ‘yayınevleri’ni suçluyor.
SATIŞLARDA YÜZDE 80 DÜŞÜŞ
Hürriyet olarak sahanın nabzını tutmak istedik, Sahaflar ve Akmar Pasajı’nda esnafla görüştük. Fiyatlarda geçen yıla oranla yüzde 400’lük bir artış yaşandığını anlatan dükkân sahipleri, satışlarının ise yüzde 80 düştüğünü belirttiler. Hükümetten yayınevlerinin internetten satış yapmasının yasaklanmasını talep eden temsilciler, belediyelerden ise kendileri için uygun fiyatlı kiralık bir alan ayarlanmasını istediler. Ancak bu şekilde ayakta durabileceklerini savunan esnaf, “Böylece maliyetlerimiz düşer ve biz de bunu kitap fiyatlarına yansıtırız. Bundan esnaf da okur da memnun kalır” dedi.
PASAJDA BİRÇOK DÜKKÂN KAPANDI
2023 itibarıyla Türkiye’de yaklaşık bin 500 ila 2 bin arasında yayınevi olduğu belirtildi. Kitapçı sayısı hakkında ise fikir verilemedi. Sahaflar’da bir esnaf, gelinen durumu; “Eskiden bir üründen 20 tane alırken şu an bir tane alıyoruz. Satışlar o kadar düştü” şeklinde özetledi. “Yayınevi yılda belki beş kez zam yapıyor. Mecburen biz de yapıyoruz. Pasajdaki birçok dükkân kapandı” diyen ‘kitapçı’, sözlerini şu şekilde sürdürdü: “En temel sorun yayıncının tutumu. Kitabı bana verdiğinden daha uygun fiyata internetten satışa çıkarıyor. Ben onunla nasıl mücadele edebilirim? Yetkililerin bunun önüne geçmesi gerekiyor. O halde kitapçılar kapansın yayıncılar online’dan satsınlar. Müşteri gelip ‘İnternette daha uygun neden bu fiyata satıyorsunuz’ diyor. Ben yalancı durumuna düşüyorum.”
‘ALDIĞIM FİYATA SATAMAM’
Akmar Pasajı’nda faaliyet gösteren Şimal Kitap’ın sahibi Ramazan Tekçi de e-ticaretle rekabetin zorluğuna dikkat çekti. Tekçi, “Yayıncıdan aldığım fiyata ben internet üzerinden satamam. Benim onun üzerine giderlerimi eklemem gerekiyor. Yayıncının internetten satış yapması durdurulmalı. Bu durdurulursa ancak normale döneriz” yorumunu yaptı.
Işık Kitapevi sahibi Hasan Işık da müşterinin gözünde ‘kandıran esnaf’ olarak görülmekten şikâyet ederek, “Maalesef küçük balık büyüğü yutuyor” dedi. Mucize Kitapevi sahibi Volkan Ağca ise “Artık bırakın satmayı kimse kitabını ödünç olarak bile vermek istemiyor” diye konuştu.
BELEDİYEDEN YER TALEBİ
1985’ten beri Kadıköy’deki Müteferrika adlı dükkânında sahaflık yapan Lütfü Seymen de Türkiye’de kâğıt fabrikasının kapatılmasının ardından yaşanan maliyet artışlarını sektörün geldiği noktada bir milat olarak gösterdi. “Kâğıt Çin’den geliyordu şimdi Rusya’dan, Endonezya’dan geliyor. Fiyatlar daha da yükselecek” diyen Seymen’e göre hükümet öncelikle bir kâğıt fabrikası açmalı. Seymen, sektördeki diğer sorunlara ilişkin olarak ise “Müşteriler internette ucuza satılan kitaba yöneldi. Belediyeler; sahaflar ve kitapçılar için bir yer açarak, uygun fiyatla kiraya verebilir. Böylece düşen maliyetlerimiz fiyatlara yansıyacak. Hem biz hem de okur mutlu olacak” dedi.
KİŞİ BAŞINA 7.52 ADET KİTAP VAR
-Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu’nun (YAYFED’in) bandrol verilerine göre, yayıncılık sektörü 2022’yi 380 milyon kitap üretimi ile tamamlamıştı. 2023 yılında bu sayı 400 milyon 340 bin 577 oldu.
-TÜİK’in yıl ortası nüfus projeksiyon verileri baz alındığında ise bu yıl kişi başına düşen fiziki kitap sayısı 7.52 olarak gerçekleşti.
-TÜİK verilerine göre 2023’te ikinci el kitap pazarı yüzde 15 büyüdü. Ancak bundan e-ticaret satışları daha çok yararlandı. Çevrimiçi platformlarda yapılan araştırmalar, ikinci el kitap alım satımının genç nüfus arasında popüler olduğunu ortaya koyuyor.
-Kitap satış mecralarına bakıldığında özellikle kültür yayıncılığında e-ticaretin payının kendi içinde yüzde 61.95 oranına geldiği görülüyor. Kitap Pazarı Raporu’na göre çevrimiçi platformların ve e-ticaret sitelerinin satışlardaki payı 21.7’den 38.5’e çıktı.