Ä°stanbul Çorap Sanayi Ä°kinci 500'de lider

Yörsan Gıda Mamulleri 27 trilyon 734 milyar 11 milyon ile ikinci, Durak Fındık 27 trilyon 684 milyar 759 milyar lira ile 3. oldu.

FAİZ ÖDEMELERİ YÜKSELDİ

Ä°stanbul Sanayi Odası (Ä°SO) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Tanıl Küçük, ikinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸu kapsamındaki özel sektör kuruluÅŸlarının ödedikleri faizlerin, net katma deÄŸer içindeki payının yüzde 28.1'den yüzde 78.2'ye çıktığını ve milli gelir anlamındaki karın yüzde 67.7 oranında negatif olduÄŸunu belirterek, ''Ä°ÅŸleler, ellerindeki varlıkları satarak üretimlerini devam ettirmeye çalışmışlardır'' dedi.Â

Küçük, yaptığı yazılı deÄŸerlendirmede, Türkiye'nin 500 büyük sanayi kuruluÅŸunu izleyen ikinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸu çalışmasının sonuçlarının da, 2001 yılı krizinin Türk ekonomisi ve sanayii üzerindeki ağır etkilerini açıkça ortaya koyduÄŸunu belirtti.Â

Türkiye'nin 1.000 büyük sanayi kuruluÅŸunun üretim faaliyetlerini olumsuz etkileyen temel faktörlerin, finansman giderlerinin yüksekliÄŸi, iç talebin çöküşü ve kur farkları olduÄŸunu kaydeden Küçük, 1.000 büyük sanayi kuruluÅŸunun satış gelirlerinin toplamının 2001 yılında reel olarak 1997 yılının altında kaldığını, satış gelirleri içinde ikinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸunun payının ise yüzde 12.5 düzeyinde bulunduÄŸunu bildirdi.Â

Geçen yıl ekonominin yüzde 9.4 küçülmesi, iç pazarın daralması nedeniyle iÅŸletmelerin ihracat arayışlarını yoÄŸunlaÅŸtırdığının altını çizen Küçük, 1.000 büyük sanayi kuruluÅŸunun toplam satış gelirleri içinde ihracatın payı 1997'de yüzde 17 iken, 2001'de yüzde 26'ya çıktığına dikkat çekti.Â

2001 yılında, ihracatın satış gelirleri içindeki payının ilk 500 kuruluÅŸta yüzde 25.5'e, ikinci 500 kuruluÅŸta ise yüzde 32.8'e yükseldiÄŸini belirten Küçük, ''Ancak, ihracattaki bu geliÅŸme, ayakta kalma mücadelesi veren sanayicinin çok karlı bir ihracat performansı gösterdiÄŸi anlamına gelmemektedir. Sanayicilerimiz, dolar bazında aynıtutar karşılığında daha çok miktarda mal ihraç etmek durumunda kalmışlardır'' dedi.Â
           Â
BORÇ FAİZLERİ DAHİ ÖDENEMEZ DURUMA DÜŞÜLDÜ
 
Ä°kinci 500 kuruluÅŸ kapsamındaki 485 özel sektör iÅŸletmesinden 145'i zarar bildirirken, 2000 yılı sonuçlarında 474 özel kuruluÅŸta zarar açıklayan kuruluÅŸların sayısının 75 olduÄŸunu hatırlatan Küçük, 2001 yılında ikinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸu içindeki özel kuruluÅŸların net zararının 151.1 trilyon lira olduÄŸunu duyurdu.Â

Kar edemeyen kuruluşların yatırıma yönelmeleri, üretimlerini artırmaları ve varlıklarını sürdürmelerinin mümkün olmadığını vurgulayan Küçük, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu 2001 yılı sonuçlarında ilk kez özel sektör kuruluşlarının satış karlılığının negatif olduğunun görüldüğüne dikkat çekti.

Tanıl Küçük, ''2001 yılında ilk 500 büyük kuruluÅŸ sıralamasında yer alan özel kuruluÅŸlarda satış karlılığı yüzde 1.3'e indi, karlılık oranı ikinci 500 kuruluÅŸ için eksi yüzde 1.55 oldu'' dedi.Â

Satış karlılığı düşerken, aktif devir hızının da gerilediÄŸini kaydeden Küçük, ÅŸu görüşleri dile getirdi:Â

''2001 yılında, finansman ihtiyacının karşılanmasındaki güçlükler, kredi faizlerindeki artış ve kur farkları, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu kapsamındaki işletmelerde ciddi sıkıntılar yaşatmıştır. Satışlar gerilerken, borçlar ve faiz ödemeleri artmıştır.

İkinci 500 kuruluşun ödediği faizlerin satışlara oranı 2000 yılında yüzde 5 iken, 2001 yılında yüzde 8.2'ye yükselmiştir. Bunun sonucunda sanayi kuruluşları borç faizlerini dahi ödeyemez duruma düşüp, özkaynaklarınıda önemli boyutta yitirmişlerdir.''
   Â
''SANAYİCİ BORCA BOĞULDU, FAİZ YÜKÜ ALTINDA EZİLDİ''
 
Ä°kinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸu kapsamındaki özel sektör kuruluÅŸlarının varlık finansmanında, toplam varlıklar içinde borçların payının yüzde 61.96'dan yüzde 64.98'e yükseldiÄŸini bildiren Küçük, kamuda ise daha vahim bir tablo görüldüğünün altını çizerek, kamu kuruluÅŸlarının 2001 yılında öz kaynaklarını tamamen yitirdiÄŸini ve varlık finansmanında borçlarının payının yüzde 101.63'e yükseldiÄŸini kaydetti.Â
  Â
Ä°kinci 500 büyük sanayi kuruluÅŸunda yaratılan net katma deÄŸerin küçüldüğünü ve özel sektör sanayi kuruluÅŸlarında ekonomik karlılığın çok düşük düzeylere gerilediÄŸini açıklayan Küçük, 1997 yılında, özel büyük kuruluÅŸlarda yüzde 21.51 olan ekonomik karlılık oranının yüzde 12.37'ye düştüğünü bildirdi.Â

Geçen yıl, Türkiye'nin 1000 büyük sanayi kuruluÅŸunun ödediÄŸi faizlerdeki büyük artış nedeniyle yaratılan net katma deÄŸerin dağılımında önemli deÄŸiÅŸiklikler meydana geldiÄŸine dikkat çeken Tanıl Küçük, ÅŸu bilgileri verdi:Â

''İkinci 500 büyük sanayi kuruluşu kapsamındaki özel sektör kuruluşlarının ödedikleri faizlerin, net katma değer içindeki payı yüzde 28.1'den, yüzde 78.2'ye çıktı. Ödenen maaş ve ücretlerin payı da yüzde 69.9'dan, yüzde 86.2'ye yükseldi. Milli gelir anlamındaki kar yüzde 67.7 oranında negatif oldu. İşletmeler,  ellerindeki varlıkları satarak üretimlerini devam ettirmeye çalışmışlardır.'
   Â
SEÇİM VE POPÜLİZM
 
Küçük, yıllardır uygulanmakta olan politikaların, tasarrufa, yatırıma ve üretime önem vermeyerek, ülkenin sanayileÅŸmesini engellediÄŸini savundu.Â

Kamu kesiminin finansman dengesindeki bozuklukların, borçlanma ihtiyacını, ülkenin faiz yükünü ağırlaştırdığına dikkat çeken Küçük, Türk sanayiinin, bu ortamdan kaynaklanan sorunlarının başında, olağanüstü yüksek finansman maliyetleri, kurlardaki istikrarsızlık, aşırı yüksek istihdam vergileri ve dolaylı vergiler ile yüksek enerji maliyetleri geldiğini anlatarak, şöyle dedi:

''Her ne kadar son aylarda açıklanan üretim istatistikleri bazı olumlu sinyaller verse de, bu iyimser verileri temkinli karşılamak gerekir. Üretim artışındaki kıpırdanmalar, geçmiş yılların kayıplarını telafi etmekten uzaktır.''

3 Kasım'da yapılacak seçime de deÄŸinen Küçük, mevcut siyasi partiler ve seçim yasalarıyla gidilecek bir seçimin, beklentileri karşılamaktan uzak olacağını düşünmekle birlikte bu seçimlerin toplumun istikrarlı ve güçlü bir hükümet arzusuna cevap vermesini umut ettiklerini dile getirdi.Â

Ãœlkenin öncelikli ihtiyacının, siyasi istikrar ve güven ortamı ile sürdürülebilir ekonomik kalkınma olduÄŸunu vurgulayan Küçük, tüm siyasi partilerin, bu ihtiyaçlar doÄŸrultusunda hareket etmesi gerektiÄŸini belirterek, şöyle dedi:Â
  Â
''Ülke ekonomisinin içinde bulunduğu durum, hassasiyetini korumaktadır. Bu seçim ortamında yapılacak yanlışlıklar, yıllardır ödenen bedellerin boşa gitmesine yol açabilir. Uygulanmakta olan ekonomik program hiçbir şekilde tehlikeye atılmamalıdır.

Bu süreçte, siyasetçilerden öncelikli beklentimiz, popülizme rağbet etmeyerek, ülke çıkarlarını siyasi çıkarların üstünde tutmaları ve seçimler sonucu güçlü ve istikrarlı bir hükümetin çıkmasını sağlamalarıdır.'' 

ÃœRETÄ°MDEN SATIÅžLAR TOPLAMI 8.7 KATRÄ°LYON LÄ°RAYI AÅžTI

Bir önceki yıla göre reel olarak üretimden satışlar yüzde 4.3, net satış hasılatıyüzde 6.2 oranında artarken, yaratılan net katma değer yüzde 35.8 oranında azaldı.
 
Çalışan sayısı yüzde 1.5 ve dışsatım dolar bazında yüzde 7.8 oranında yükseldi. Bir önceki yıl 83.7 trilyon lira olan dönem net karı, 2001 yılında 363.3 trilyon lira zarara dönüştü. Açıklanan rakamlar, Türkiye'nin en büyük 1.000 sanayi kuruluşunun 2001 yılında kar edemediğini ortaya koydu.

Türkiye'nin 1000 büyük sanayi kuruluşunun 2001 yılında yarattığı brüt katma değerin Türkiye GSMH'sı içindeki payı yüzde 11.7 oldu. Birinci 500 büyük sanayi kuruluşunun GSMH'daki payı yüzde 10.7, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunun payı ise yüzde 1 olarak gerçekleşti.

Türkiye sanayi sektöründe yaratılan katma değerin yüzde 41.7'si birinci 500 kuruluş tarafından, yüzde 3.9'u da ikinci 500 kuruluş tarafından sağlandı. Böylece 2001 yılında 1000 büyük sanayi kuruluşu, Türkiye sanayi sektörü katma değerinin yüzde 45.6'sını oluşturdu. Türkiye imalat sanayi katma değerinin yüzde 57.7'si 1000 büyük sanayi kuruluşu tarafından gerçekleştirildi.

2001 yılında, ikinci 500 sanayi kuruluÅŸu kapsamına 160 yeni kuruluÅŸ girdi.Â
   Â
ÖDENEN FAİZİN SATIŞLARA ORANI ARTTI
 
2001 yılında, 1000 büyük sanayi kuruluÅŸunda üretim faaliyeti karları büyük boyutta negatif gerçekleÅŸtiÄŸinden, üretim faaliyeti dışı gelirler oransal olarak yüksek çıktı.Â

1000 büyük sanayi kuruluşu içindeki özel sektör kuruluşlarında faaliyet dışı gelirlerin oranı, birinci 500 kuruluşta yüzde 8.7'ye, ikinci 500 kuruluşta yüzde 6'ya yükseldi. Faaliyet dışı gelirlerin içindeki faiz gelirlerine ait olan oran ise birinci 500'de yüzde 3, ikinci 500'de yüzde 1.5 olarak belirlendi. Bu gelire karşılık özel kuruluşların ödedikleri faizlerin toplam satışlara oranı, birinci 500 kuruluşta yüzde 8.1, ikinci 500 kuruluşta yüzde 8.2 oldu.

Sonuç olarak, özel sektör sanayi kuruluşlarının 2001 yılında ödedikleri net faizin satışlara oranı, birinci 500 kuruluşta yüzde 5.1, ikinci 500 kuruluşta da yüzde 6.7 olarak gerçekleşti. 2000 yılında özel kuruluşların ödedikleri net faizin satışlara oranı, birinci 500 kuruluşta yüzde 2.2, ikinci 500 kuruluşta yüzde 3.6 olmuştu.
   Â
2001 YILINDA KAR EDÄ°LEMEDÄ°
   Â
Öte yandan, 2001 yılında 1000 büyük sanayi kuruluÅŸunun kar edemediÄŸi görüldü.Â

Birinci 500 büyük sanayi kuruluşu kapsamındaki özel kuruluşlarda satış karlılığı yüzde 1.3 olurken, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu içinde yer alan özel kuruluşlarda bu oran eksi yüzde 1.55 olarak saptandı.

1000 büyük sanayi kuruluşunda, 2001 yılında yaratılan net katma değerin faktör gelirleri itibariyle dağılımına bakıldığında, milli gelir anlamında kar (üreticinin payı) birinci 500 kuruluş için eksi yüzde 81.4, ikinci 500 kuruluş için ise eksi yüzde 67.7 oldu. 2000 yılında bu oran, birinci 500 kuruluş için  eksi 5.2, ikinci 500 kuruluş için ise eksi 0.4 düzeyindeydi.

Milli gelir anlamındaki karın negatif çıkması nedeniyle, 2001 yılında özel sektörde faktör gelirlerinin dağılımında maaş ve ücretlerin payı birinci 500'de yüzde 85.3'e, ikinci 500'de yüzde 86.2'ye yükseldi. 2000 yılında maaş ve ücretlerin payı, birinci 500 sanayi kuruluşunda yüzde 70.4, ikinci 500 sanayi kuruluşunda ise yüzde 69.9 seviyesinde bulunuyordu.

Özel büyük kuruluÅŸlarda 2001 yılında ödenen faizlerin payı bir önceki yıla göre, birinci 500 kuruluÅŸta yüzde 33.4'ten yüzde 93.5'e, ikinci 500 kuruluÅŸta da yüzde 28.1'den, yüzde 78.2'ye çıktı.Â

Raporda, ''1998 krizinden bu yana milli gelir anlamındaki kar hep negatif olmuştur. Kamu kuruluşlarında ise durum çok daha kötüdür'' denildi.

Yaratılan net katma değerin varlık toplamına oranı ile bulunan ekonomik karlılık, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunda 1997'deki yüzde 21.5'ten, yüzde 12.4'e indi.

Raporda, ''Türkiye'nin 1000 büyük sanayi kuruluşu kapsamındaki özel sektör kuruluşlarının 2001 yılı varlık finansmanında öz sermayenin ağırlığı azalırken, dış kaynakların payı (borçlar) önemli boyutta artış göstermiştir. Kamuda ise öz kaynak kalmamıştır'' değerlendirmesine yer verildi.
   Â
''BÜYÜK KURULUŞLAR KÖTÜ PERFORMANS GÖSTERDİ''
 
Boğaziçi Üniversitesi İdari ve İktisadi Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özer Ertuna da sonuçları değerlendirirken, Türkiye'nin 1000 büyük sanayi kuruluşunun satış hasılatının 1997-2001 arasında yüzde 2.7 gerilediğini, 2001 yılı sonunda 1000 büyük sanayi kuruluşunun satış gelirleri hacminin, 1997 yılının altında olduğunu vurguladı.

Satış karlılığının da 1997 yılından bu yana önemli bir düşme trendi içinde bulunduğuna işaret eden Ertuna, ''1997 yılından bu yana yaşanan krizler Türkiye'nin 1000 büyük kuruluşunu çok kötü etkilemiştir. Özellikle 2001 yılında satış karlkları zarara dönüşmüş, Türkiye'nin büyük kuruluşları çok kötü bir performans göstermiştir'' dedi. 

İSO İkinci 500 Sanayi Kuruluşu çalışmasında ilk 25'de yer alan şirketler ve üretimden satış rakamları şöyle: