İş Bankası tarihinin ilanıdır

27 Ağustos-16 Eylül arası İstanbul İş Kuleler'deki Kybele Sanat Galerisi'nde açık kalacak sergi, ‘‘İş Bankası Tarihinin İlanıdır’’ adını taşıyor. Sergilenecek ürünler ise İş Bankası ve Feza Kürkçüoğlu'nun arşivleriyle Cumhuriyet Gazetesi, Basın Müzesi ve Atatürk Kütüphanesi'nde yapılan bir aylık çalışma sonucu toparlandı. Sergi, kuruluş, personel, mevduat, mudi sayısı gibi konularda bilgi verirken, İş Bankası'nın 78 yıl boyunca yaptığı etkinlikleri de bir araya topluyor. Sergi bir yanıyla da reklamcılık tarihini gözler önüne seriyor; bazen güldürür, bazen şaşırtırken ‘‘nereden nereye’’ dedirtiyor.

2 NUMARALI HESAP ATATÜRK'ÜN

Cumhuriyet'ten sadece bir yaş küçük İş Bankası'nın Atatürk tarafından kurulduğu herkesin malumudur. Peki ya 1 Numaralı Hesap? Bankanının kurulduğu 26 Ağustos 1924 günü iki kişi hesap açtırır: TBMM Veznedarı Hacı Mehmet Efendi'nin açtırdığı 1 Numaralı Hesap'a 110 bin lira konur. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın 207 bin 401 liralık hesabı ise ‘‘2 Numaralı Hesap’’ olarak İş Bankası tarihine geçer...

BANKA İŞE BAŞLAMIŞTIR

Elbette ilk ilan ve haberler eski Türkçe. Açılış günü 30 Ağustos zaferinin yıldönümü olan gün gazetelerde ilan edilir. Şu haberle: ‘‘Ankara 30 (Muhabir-i mahsusumuzdan) - İş Bankası 30 Ağustos Dumlupınar sene-i devriyesini muamelatına başlamaya en müsait gün addederek bu sabah işe başlamıştır. İstanbul'dan gelen eşyanın vürûdundan (gelişinden) sonra küşád (açılış) merasimi yapılacaktır.’’

TARİHTE ADIM ADIM

1928 yılından itibaren ilanlar Latin harfleriyle basılır. Bankanın şubelerinin ve sermayesinin sayılarla ifade edildiği yıllar, aynı zamanda kurumsallaşmanın temellerinin atıldığı yıllar da demektir. Buna yönelik ilanlar hızlanır. 1929 yılında şube sayısı 27 iken 1944 yılında 48'e ulaşmış ve banka artık tek olmadığı için rekabeti de öğrenmeye başlamıştır.

ÇOCUK BÜYÜR ADAM OLUR KUMBARASI DA KASA OLUR

II. Dünya Savaşı yılları geride kaldığında ‘‘tasarruf’’ kavramının işlendiği dönem başlar. Türkiye bu kavramla, İş Bankası'nın ilanları sayesinde tanışır. Fikrin yaygınlaşması için film gösterilerinden radyo ilanlarına kadar çeşitli yollar denenir. Emeklilikten çeyiz masraflarına kadar gündelik hayatın içindeki birçok konu, ilanları süsler. ‘‘İhtiyarlık peşinizden geliyor, ona karşı hazırlıklı davranınız!’’ ilanı, herhalde bu alanda bir top 10 oluşturulsa birinci sıraya konacak cinstendir. 1929 yılında başlayan kumbara ve ‘‘damlaya damlaya göl olur’’ ilanları ise sonraki sıraları dolduracaktır:

Evinizde tasarruf kutusu var mı? (Kumbara kastediliyor)

İkisini birden besle (Çocuk ve kumbara)

Bugün kumbarasına para atan küçük el, yarın çek defterine imza atan büyük el olacaktır

İşsiz kalabilirsiniz, hasta olabilirsiniz, başınıza bir felaket gelebilir, ah benim de bir kumbaram olsaydı, demek fayda vermez

Gençlikte biriktirmeyen ihtiyarlıkta zahmet çeker. Paranızı gömmeyin, küpte saklamayın, kumbaralarımızdan istifade edin.

Kumbara -fiziki ve moral şartların farklılığından dolayı- günümüzde yerini ‘‘kumbara fonu’’na bırakmıştır ne yazık ki...

Büyükada'da köşk, Ankara'da dükkán

Banka 1930'dan sonra yine tasarrufu teşvik amacıyla hesap sahipleri arasında çekilişler düzenler. 1944 yılında paranın yanı sıra arsa da verilmeye başlanır; 1950'lerden sonra altın ve ev, 1960'lardan itibaren ise modernleşen Türkiye'ye uygun çağdaş konutlar, apartman daireleri... Kimi mükafatlar Büyükada'da köşk, Ankara'da dükkan şeklindedir, kimileri 12 ev, dolgun para! 1971 yılında Üniversitelerarası Giriş Sınavı'nda en yüksek puanlı sekiz öğrenciye verilen para ödüllerini 1980 yılında düzenlenmeye başlayan Büyük Ödül izler. Çocuklar için ‘‘yazı müsabakaları’’ düzenlenir. Futbol, boks, atletizm, yüzme gibi spor karşılaşmalarına sponsorluk yapılır. Radyo ve TV’de kültür ve eğlence programları desteklenir.

İşte ilanlardan örneklerle çekilişlerin, ödüllerin hikayesi:

31 Teşrinievvel günü arsıulusal arttırma günüdür, bu münasebetle İş Bankası çocuklar arasında bir müsabaka açtı. Her çocuk ‘‘arttırma’’ hakkındaki düşüncesini on satırı geçmiyecek surette yazmalıdır. (Mükafat 100 lira, 1935)

Bu apartmanın her dairesi dört odalıdır (1957) Her 150 liraya 1 kura numarası...

1 markınız İş Bankası'nda 750 kuruştur (1977). Bedelsiz otomobil ithalatından faydalanmanız için dövize çevrilebilir Türk Lirası mevduat hesabı açtırınız.

Aşık Veysel ‘‘Dostlar Beni Hatırlasın’’ kitabını bugün mühürleyecektir...

Orhan Boran fıkraları ile Türkiye İş Bankası programında...

İYİ ÇALIŞMALAR TÜRKİYE

1970'lerdeki ilanlar Türkiye'nin gelecek düşlerini de yansıtır. Yenilikler hızlanır. 1976 çağdaş bankacılığın ilan edildiği yıl olur. Ankara'da Türkiye'nin ilk gökdeleni genel müdürlük binası olarak hizmete başlar. 1990'larda, kredi kartı, bankamatikler, döviz hesabı, interaktif bankacılık, wap'lı banka girer hayatımıza. Kurulduğu günden başlayarak değişimi hem sağlayan hem de yaşayan İş Bankası, bunu şöyle ilan eder: İyi çalışmalar Türkiye!

KÜLTÜRE KATKI

İş Bankası'nın kültür ve sanat yaşamına ilk katkıları, Resim Koleksiyonu ile başlar. Koleksiyon 1940'lı yılların sonunda 23 resimden, bugün 3 bine yakın sanat eserine ulaşır. Sık sık sergiler düzenlenir. 1956 yılında altı kitapla yayıncılık hayatına giren İş Bankası Kültür Yayınları, günümüz itibarıyla, Aşık Veysel'den TBMM Gizli Celse Zabıtları'na, edebiyattan bilimsel eserlere kadar her tür okuyucu grubuna seslenen 500'e yakın kitap yayımlar. İş Sanat, Kuleler'de yeralan Kybele Sanat Merkezi'nde dünyanın önemli sanatçılarını, izleyiciyle buluşturur.