İpotek finansmanına kamu güvencesi

TÜRKİYE’nin ilk ipotek finansmanı şirketi kuruluyor. Özellikle bankalara konut kredilerini menkulleştirerek yeni kaynak yaratmalarına imkan tanıyacak ipotek finansmanı şirketine Hazine de ortak olacak. Hazine’nin Birleşik İpotek Finansmanı AŞ ünvanıyla kurulacak şirkete ortak olacağına ilişkin Cumhurbaşkanı kararı, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre, Hazine tarafından Birleşik İpotek Finansmanı AŞ’ye yüzde 5 oranında iştirak edilmesi ve 500 bin lira kuruluş sermayesi aktarılması uygun görüldü.  Kuruluş sermayesi kapsamında söz konusu şirkete yapılacak aktarımlar Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacak. Hazineye ait hisselerden kaynaklanan paydaşlık haklarını kullanmaya, yeni paylar devralmaya veya payları devretmeye Hazine ve Maliye Bakanı yetkili olacak. Kararın hükümlerini Hazine ve Maliye Bakanı yürütecek.     

ÖNEMLİ ADIM

Uzun süredir üzerinde çalışılan Birleşik İpotek Finansmanı AŞ’ye Hazine’nin yanı sıra Borsa İstanbul, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği ile Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği’nin de yüzde 5’er ortak olacakları öğrenildi. Böylece yüzde 5’i kamuya, yüzde 20’si sektör birliklerine ait olacak olan şirketin kalan yüzde 75 hissesinin ise kamu ve özel bankalara ait olmasının planlandığı belirtildi. Ortaklık yapısındaki bu dağılımla Birleşik İpotek Finansman AŞ’nin dünyadaki örneklerinde olduğu gibi Türkiye’de de ipotek finansmanında kamu öncülük rolü üstleniyor. Bankaların likiditesini artırmaya dönük bu hamlenin Türkiye’de özellikle alt gelir grubuna yönelik konut finansmanında etkili olması bekleniyor. Dünyada yaygın olarak faaliyet yürüten ipotek finansmanı şirketleri Türkiye sermaye piyasalarının derinleşmesi hedefi kapsamında önemli bir adım olarak görülüyor. 

YAYGIN İŞ MODELİ

Kredilerin, Birleşik İpotek Finansmanı AŞ gibi özel iş tanımına sahip şirketler tarafından menkul kıymetleştirme yöntemi ile bankalar için yeni kaynağa dönüştürülmeleri başta gelişmiş ülkeler olmak üzere dünyada yaygın olarak uygulanan bir iş modeli. İpotek finansmanı şirketleri, kredi kurumları ve yatırım bankaları arasında bir köprü görevi üstleniyor. Söz konusu iş modelinin küresel örnekleri incelendiğinde, ipotek finansmanı şirketlerinin genellikle kamu desteği ile kurulduğu görülüyor. Bu modelde, alt gelir grubuna ait hane halkına konut finansmanı sağlanması ve bu finansmanlara dayalı ihraçların gerçekleştirilmesi kamu desteğinin ana sebebi olarak ön plana çıkıyor. Vatandaşa verilen konut kredileri menkul kıymetleştirme yöntemiyle banka bilançolarının kredi yükünden arındırılması söz konusu oluyor.

ABD’DE 80 YILDIR UYGULANIYOR

İPOTEK finansmanı kuruluşlarının temel örneği ABD’de 1938 yılında yüzde 100 kamu sermayesiyle kurulan Fannie Mae şirketi. 80 yıla yakın süredir faaliyette bulunan Fannie Mae’nin bu alandaki liderliği artarak devam ediyor. Çünkü; kamunun İpotek finansman kuruluşlarında kurucu veya ortak sıfatıyla yer alması sisteme duyulan güveni arttırıyor. Uluslararası kredi derecelendirme şirketlerinin kamunun da ortak olduğu ipotek finansman kuruluşlarını üst seviyede not vermeleri de söz konusu. Bu da ihraç edilen menkul kıymetlere yönelik ilgi ve konut finansmanının daha uzun vadede daha düşük faiz oranlarıyla gerçekleşmesinin sağlanması açısından önemli. 

ÜLKE ÖRNEKLERİ ÇOĞALDI

ABD’de Fannie Mae’yi 1960’lı ve 70’li yıllarda kurulan iki kamu şirketi daha izlerken, ilerleyen süreçte önce ABD’de sayıları artan kamu sermayeli ipotek finansman şirketlerinde gelişmiş ve gelişen ülke örnekleri çoğaldı. Malezya, 1986’da kamu – özel ortaklığıyla Cagamas hayata geçti. Hong Kong’un yüzde 100 kamu sermayeli İpotek Şirketi 1997 yılında faaliyetlerine başladı. Diğer örnekler arasında 2004 yılında yüzde 100 kamu iştiraki şeklinde hayata geçen Kore Ulusal Konut Finansmanı kuruluşu ve 2007 yılında yüzde 100 kamu iştiraki şeklinde kurulan Japonya Ulusal Konut Finansman Şirketi’ni sayabiliriz.

SİSTEMİN FAYDALARI

İPOTEK finansmanı şirketlerinin finansal piyasalara faydaları şöyle özetlenebilir:

- Son yıllarda artan kredi/mevduat oranının azaltılarak münferit ve sistemik riskin düşürülmesi,

- İhraç edilen menkul kıymetler karşılığında edinilen kaynaklarla bankaların tekrar kredi tahsis etme olanağı,

- Kredilerin menkul kıymetleştirilmesi neticesinde ikincil piyasanın oluşmasıyla kredilerin likitleştirilmesi,

- Menkul kıymetleştirme sayesinde risk transferinin kolaylaştırılması,

- Sermaye piyasalarında işlem gören yatırım aracı sayı ve çeşidinde artış,

- Farklı risk ve getiri tercihlerine sahip yatırımcılara ürünlerin özelleştirilerek sunulabilmesi sayesinde yatırımcı sayısında artış,

- Risklerin geniş yelpazeli yatırımcı tabanına yayılmasından ötürü bankaların yasal rasyolarının olumlu etkilenmesi.