IMF'ye giden mektuptan ‘her şeye zam’ çıktı
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 14, 2001 01:14
Türkiye, IMF'ye gönderdiği son Ek Niyet Mektubu'nda ‘‘akaryakıttan elektriğe’’ kadar herşeye aksatmadan zam yapılması sözü verdi. Elektrik ve doğalgazda planlanandan fazla zam yapılması öngörüldü. Buna da gerekçe olarak buğday ve işçi-memur maaşı faturası gösterildi.
Uluslararası Para Fonu (IMF)'ye 8'inci Gözden Geçirme için verilen Ek Niyet Mektubu'ndan akaryakıt, elektrik ve doğalgaza zam yapma sözü çıktı. Yeni zamlara gerekçe olarak; kamu toplu iş sözleşmeleri, memur maaşlarına yapılan enflasyon zamları ve buğday fiyatlarının enflasyonun üzerinde verilmesinin yol açtığı 1 katrilyonluk harcama yükü gösterildi.
Türkiye'nin IMF gönderdiği ve 1.5 milyar dolarlık IMF kredisi ile 1.7 milyar dolarlık Dünya Bankası kredilerinin serbest bırakmasına dayanak oluşturan 8'inci Gözden Geçirme için gönderilen Ek Nİyet Mektubu dün açıklandı. Devlet Bakanı Kemal Derviş ile Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti'nin imzalarıyla, IMF Başkanı Horst Köhler'e gönderilen mektupta 2001 yılı için GSMH'nın yüzde 5.5'i olarak belirlenen kamu sektörü faiz dışı fazlası hedefinin gerçekleştirilmesi için telafi edici önlemler alındığı ifade edildi. Bu doğrultuda IMF'ye 4.5 cent olması planlanan elektrik fiyatlarının yıl sonuna kadar kademeli artırılarak 5.1 cente çıkarılacağı, doğalgaza planlanandan daha fazla zam yapılacağı sözü verildi. Akaryakıt Tüketim Vergisi'nin de yılın geri kalan kısmında aylık bazda ‘‘en az’’ TEFE kadar arttırılacağı da taahhüt edildi.
Güçlü dış finansman desteğinin ve açık bir iletişim politikasının da yardımı ile programı tavizsiz bir şekilde uygulamak konusundaki taahhüde sıkı sıkıya bağlı kalınacağı vurgulanan niyet mektubunda, kamu maliyesi alanında önemli çabalar gösterildiği bildirildi. Programın ilk belirlenen şeklinden bazı sapmalar yaşandığı kaydedilen mektupta şöyle denildi: ‘‘Kamu sektörü işçi sözleşmeleri, bu yıl için, konsolide bütçede ücretlere ayrılan bölüme 250 trilyon TL'lik, KİT'lerin ücret maliyetlerine de 410 trilyon TL'lik bir ek yük getirecektir. Bunun yanısıra, yılın ilk aylarında tahminlerin biraz üzerinde gerçekleşen TÜFE artışları sebebiyle, memur maaşları için bütçeden ayrılan tutara ilaveten 80 trilyon TL'lik bir kaynağa ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, buğday destekleme fiyatında yapılan yüzde 63.4 seviyesindeki ağırlıklı ortalama artış, hedeflenen enflasyonun üzerinde gerçekleşmiş olup, kamu sektörüne ek bir 200 trilyon TL'lik maliyet getirmiştir. Son olarak, Dünya Bankası'nın tavsiyesi ile aynı doğrultuda, çiftçilere verilecek doğrudan gelir desteği, mayıs programı ile karşılaştırıldığında 100 trilyon TL artırılmıştır. Tüm bu sapmalar, bu yıl içinde kamu harcamalarında yaklaşık 1 katrilyon TL kadar artışa yol açmıştır.’’
Özel sektöre ücret baskısı yapılacak
17 maddelik Ek Niyet Mektubu'nda ‘‘özel sektörün ücretleri fazla artırmaması için baskı yapılacağı’’ mesajı çıktı. Bu bölüm şöyle:
Özel sektörde de ılımlı fiyat ve ücret artışlarını teşvik etmek için, sosyal ortaklarla mevcut diyalog kuvvetlendirilecek. Bu amaçla, Ekonomik ve Sosyal Konsey her üç ayda en az bir defa toplanacak.
Ayrıca Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı, işçi sendikalarına, sanayicilere, işverenlere ve bankacılara programı anlatmak ve onların desteğini sağlamak amacıyla kararlı çabalarını sürdürecek.
İşçi sözleşmeleri ve hububat destekleme fiyatı dışında alınan tedbirler planlandığı gibi uygulandı, ama bazı sapmalar oldu. İşçi sözleşmeleri için 250 trilyon lira, KİT'lerdeki ücret maliyetleri için 410 trilyon TL'ye, memur maaşları için de 80 trilyon TL'lik ek kaynağa ihtiyaç var.
Nelere zam gelecek?
ATV (Akaryakıt Tüketim Vergisi) program kapsamında orijinal olarak belirlenenden daha fazla artırıldı. Akaryakıt fiyatları yılın kalan kısmında da aylık bazda en az TEFE artışı oranında arttırılacak.
Elektrik ve doğalgaz fiyatları, planlanandan daha fazla artırılacak.
TEAŞ tarafından satılan elektriğin ortalama fiyatı, yıllık ortalama fiyatın 4.5 cent/kwh seviyesinden tutulmasını teminen, yıl sonuna kadar kademeli olarak 5.1 cent/kwh seviyesine çıkarılacak.
TEDAŞ'ın tarifeleri de TEAŞ'ın fiyatlarıyla uyumlu olarak artırılacak.
BOTAŞ'ın ortalama satış fiyatı da girdi maliyetlerini sık sıkıya yansıtacak şekilde belirlenecek.
Mektupta neler var?
İÇ BORÇLANMA GEREĞİ AZALACAK:
Kamunun borçlanma maliyetini düşürmek ve borçlanmasını kolaylaştırmak için destekleyici tedbirler yürürlüğe konuldu. Sıkı bütçe politikası ve ek dış yardım kullanımının, 2001'in ikinci yarısında Hazine iç borçlanma gereğini, geri ödemelerin oldukça altında tutulması gerekiyor.
TEMMUZ-ARALIK ENFLASYONU 18:
Programın ilk sonuçları umut verici. İkinci yarıda TÜFE tahmini yüzde 18. Yılın son çeyreği için ise aylık yüzde 2'lere düzeyine çekilecek. Yılın bayları durgundu ama ihracat, turizm artışları ve harcamalardaki değişiklik ve güven tesisi yılın ikinci yarısında toparlanma getirecek. GSMH'daki azalış tahmin edildiği gibi yüzde 3'lerde olacak. Yılın ilk üç ayında cari hesaptaki gelişmeler yılın tamamına ilişkin tahmine uyumlu. Güçlü dış finansman desteği ve açık bir iletişim politikasının da yardımıyla, programı tavizsiz şekilde uygulama konusundaki taahhüde sıkı sıkıya bağlı kalınacak.
KURA MÜDAHALE YOK:
Merkez Bankası, dalgalı döviz kuru rejimi altında fiyat istikrarını sağlamak amacıyla parasal büyüklükleri kontrol altında tutmaya devam edecek. Merkez Bankası bankalararası piyasada döviz borçlanmaktan ya da borç vermekten kaçınacaktır. Merkez Bankası, şartlar elverdiğinde doğrudan enflasyon hedeflemesine geçmek yönündeki hazırlık çalışmalarını ilerletecek.
BANKALARA YAPTIRIM:
Bankacılık reformu planlandığı şekilde yürütülmesi için gayret edilecek. Fon'daki bankaların satış süreci sürüyor. BDDK 27 yerli özel mevduat bankasının finansal durumunu inceledi. Yapısı zayıf olanlarla taahhüt mektupları imzalandı. Tüm bankaların sermayelendirme süreci yıl sonuna kadar sürecek. Sorunlu bankalara gecikilmeden müdahale edilecek.
SON ÇEYREKTEKİ ÖZELLEŞTİRMELER:
Telekom'un şirketleşmesi için yeni bir plan oluşturulacak. TÜPRAŞ, POAŞ ve THY'ndaki kamu hisseleri, yılın son çeyreğinde halka arz edilecek. Şeker ve tütün fabrikaları özelleştirilecek. Kamu idaresinde şeffaflık ve etkinlikte ilerleme kaydedildi. Vergi kimlik numaralarının kullunamı eylülde finansal sektör işlemlerini kapsayacak. Yeni bir bütçe kodlama sistemine ise 2002'de 6 pilot bütçe kuruluşunda başlanacak.
Türkiye'nin IMF gönderdiği ve 1.5 milyar dolarlık IMF kredisi ile 1.7 milyar dolarlık Dünya Bankası kredilerinin serbest bırakmasına dayanak oluşturan 8'inci Gözden Geçirme için gönderilen Ek Nİyet Mektubu dün açıklandı. Devlet Bakanı Kemal Derviş ile Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti'nin imzalarıyla, IMF Başkanı Horst Köhler'e gönderilen mektupta 2001 yılı için GSMH'nın yüzde 5.5'i olarak belirlenen kamu sektörü faiz dışı fazlası hedefinin gerçekleştirilmesi için telafi edici önlemler alındığı ifade edildi. Bu doğrultuda IMF'ye 4.5 cent olması planlanan elektrik fiyatlarının yıl sonuna kadar kademeli artırılarak 5.1 cente çıkarılacağı, doğalgaza planlanandan daha fazla zam yapılacağı sözü verildi. Akaryakıt Tüketim Vergisi'nin de yılın geri kalan kısmında aylık bazda ‘‘en az’’ TEFE kadar arttırılacağı da taahhüt edildi.
Güçlü dış finansman desteğinin ve açık bir iletişim politikasının da yardımı ile programı tavizsiz bir şekilde uygulamak konusundaki taahhüde sıkı sıkıya bağlı kalınacağı vurgulanan niyet mektubunda, kamu maliyesi alanında önemli çabalar gösterildiği bildirildi. Programın ilk belirlenen şeklinden bazı sapmalar yaşandığı kaydedilen mektupta şöyle denildi: ‘‘Kamu sektörü işçi sözleşmeleri, bu yıl için, konsolide bütçede ücretlere ayrılan bölüme 250 trilyon TL'lik, KİT'lerin ücret maliyetlerine de 410 trilyon TL'lik bir ek yük getirecektir. Bunun yanısıra, yılın ilk aylarında tahminlerin biraz üzerinde gerçekleşen TÜFE artışları sebebiyle, memur maaşları için bütçeden ayrılan tutara ilaveten 80 trilyon TL'lik bir kaynağa ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, buğday destekleme fiyatında yapılan yüzde 63.4 seviyesindeki ağırlıklı ortalama artış, hedeflenen enflasyonun üzerinde gerçekleşmiş olup, kamu sektörüne ek bir 200 trilyon TL'lik maliyet getirmiştir. Son olarak, Dünya Bankası'nın tavsiyesi ile aynı doğrultuda, çiftçilere verilecek doğrudan gelir desteği, mayıs programı ile karşılaştırıldığında 100 trilyon TL artırılmıştır. Tüm bu sapmalar, bu yıl içinde kamu harcamalarında yaklaşık 1 katrilyon TL kadar artışa yol açmıştır.’’
Özel sektöre ücret baskısı yapılacak
17 maddelik Ek Niyet Mektubu'nda ‘‘özel sektörün ücretleri fazla artırmaması için baskı yapılacağı’’ mesajı çıktı. Bu bölüm şöyle:
Özel sektörde de ılımlı fiyat ve ücret artışlarını teşvik etmek için, sosyal ortaklarla mevcut diyalog kuvvetlendirilecek. Bu amaçla, Ekonomik ve Sosyal Konsey her üç ayda en az bir defa toplanacak.
Ayrıca Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı, işçi sendikalarına, sanayicilere, işverenlere ve bankacılara programı anlatmak ve onların desteğini sağlamak amacıyla kararlı çabalarını sürdürecek.
İşçi sözleşmeleri ve hububat destekleme fiyatı dışında alınan tedbirler planlandığı gibi uygulandı, ama bazı sapmalar oldu. İşçi sözleşmeleri için 250 trilyon lira, KİT'lerdeki ücret maliyetleri için 410 trilyon TL'ye, memur maaşları için de 80 trilyon TL'lik ek kaynağa ihtiyaç var.
Nelere zam gelecek?
ATV (Akaryakıt Tüketim Vergisi) program kapsamında orijinal olarak belirlenenden daha fazla artırıldı. Akaryakıt fiyatları yılın kalan kısmında da aylık bazda en az TEFE artışı oranında arttırılacak.
Elektrik ve doğalgaz fiyatları, planlanandan daha fazla artırılacak.
TEAŞ tarafından satılan elektriğin ortalama fiyatı, yıllık ortalama fiyatın 4.5 cent/kwh seviyesinden tutulmasını teminen, yıl sonuna kadar kademeli olarak 5.1 cent/kwh seviyesine çıkarılacak.
TEDAŞ'ın tarifeleri de TEAŞ'ın fiyatlarıyla uyumlu olarak artırılacak.
BOTAŞ'ın ortalama satış fiyatı da girdi maliyetlerini sık sıkıya yansıtacak şekilde belirlenecek.
Mektupta neler var?
İÇ BORÇLANMA GEREĞİ AZALACAK:
Kamunun borçlanma maliyetini düşürmek ve borçlanmasını kolaylaştırmak için destekleyici tedbirler yürürlüğe konuldu. Sıkı bütçe politikası ve ek dış yardım kullanımının, 2001'in ikinci yarısında Hazine iç borçlanma gereğini, geri ödemelerin oldukça altında tutulması gerekiyor.
TEMMUZ-ARALIK ENFLASYONU 18:
Programın ilk sonuçları umut verici. İkinci yarıda TÜFE tahmini yüzde 18. Yılın son çeyreği için ise aylık yüzde 2'lere düzeyine çekilecek. Yılın bayları durgundu ama ihracat, turizm artışları ve harcamalardaki değişiklik ve güven tesisi yılın ikinci yarısında toparlanma getirecek. GSMH'daki azalış tahmin edildiği gibi yüzde 3'lerde olacak. Yılın ilk üç ayında cari hesaptaki gelişmeler yılın tamamına ilişkin tahmine uyumlu. Güçlü dış finansman desteği ve açık bir iletişim politikasının da yardımıyla, programı tavizsiz şekilde uygulama konusundaki taahhüde sıkı sıkıya bağlı kalınacak.
KURA MÜDAHALE YOK:
Merkez Bankası, dalgalı döviz kuru rejimi altında fiyat istikrarını sağlamak amacıyla parasal büyüklükleri kontrol altında tutmaya devam edecek. Merkez Bankası bankalararası piyasada döviz borçlanmaktan ya da borç vermekten kaçınacaktır. Merkez Bankası, şartlar elverdiğinde doğrudan enflasyon hedeflemesine geçmek yönündeki hazırlık çalışmalarını ilerletecek.
BANKALARA YAPTIRIM:
Bankacılık reformu planlandığı şekilde yürütülmesi için gayret edilecek. Fon'daki bankaların satış süreci sürüyor. BDDK 27 yerli özel mevduat bankasının finansal durumunu inceledi. Yapısı zayıf olanlarla taahhüt mektupları imzalandı. Tüm bankaların sermayelendirme süreci yıl sonuna kadar sürecek. Sorunlu bankalara gecikilmeden müdahale edilecek.
SON ÇEYREKTEKİ ÖZELLEŞTİRMELER:
Telekom'un şirketleşmesi için yeni bir plan oluşturulacak. TÜPRAŞ, POAŞ ve THY'ndaki kamu hisseleri, yılın son çeyreğinde halka arz edilecek. Şeker ve tütün fabrikaları özelleştirilecek. Kamu idaresinde şeffaflık ve etkinlikte ilerleme kaydedildi. Vergi kimlik numaralarının kullunamı eylülde finansal sektör işlemlerini kapsayacak. Yeni bir bütçe kodlama sistemine ise 2002'de 6 pilot bütçe kuruluşunda başlanacak.