İhracatçının ‘veri’ kâbusu

Türkiye son yıllarda ihracatta atağa kalktı. Her ay yükselen ihracatla birlikte, ihracatçı sayısında da yükseliş yaşanıyor. Ancak son dönemlerde bazı ihracatçılar yaptıkları işlemlerde, satış bilgisinden müşteri bilgilerine kadar gizli kalması gereken verilerin rakiplerin eline geçtiğinden şikâyet ediyor. Bu durumun nasıl ortaya çıktığını sorduğumuz bir ihracatçı konu ile ilgili şunları söyledi:

“Üretici olan şirketler kendi ürünlerini ihraç ettikleri gibi, müşterilerimizden gelen talebe göre, kendi üretmediğimiz ürünleri Türkiye’deki farklı firmalardan temin edip, ihraç ediyoruz. Başka üreticilerden temin ettiğimiz ürünleri de ihraç kayıtlı aldığımız için KDV’siz alıyoruz. Bu ürünü ihraç ederken de ‘ihraç kayıtlı’ olarak beyan ediyoruz. Olay da aslında bu noktadan sonra karışıyor. Aldığımız ürünü ihraç ettiğimiz kanıtlamamız gerekiyor. Bu yüzden ürünü aldığım firmaya vergi dairesine teslim etmeleri için ihracat beyannamemizi, faturamızı iletiyoruz. Ancak bu belgelerin içeriğinde ürünleri kime sattığımız, kaça sattığımız, ne kadar kar ettiğimiz gibi bilgiler var. Şirket sırrı kapsamındaki bilgilerimizi kendi elimizle teslim etmiş oluyoruz.”

DİJİTAL KÖPRÜ İHTİYACI

Yaşanan durumun ne gibi sorunlara yol açtığını sorduğumuz bir başka ihracatçı da, “Kendi elimizle gönderdiğimiz belgelerle tüm şirket sırlarımızı rakiplerimize vermiş oluyoruz. Çünkü bu belgelerde sadece ondan aldığım ürünler de bulunmuyor. Yaptığım tüm ticari işlemlerin kayıtlarını da almış oluyorlar. Firmaların bütün ticari verilerinin hepsi bu ihracat beyannamesinde yer alıyor. Ayrıca tüm bu bilgi ve belgeleri kargo ile göndermek zorunda kalıyoruz. Kargolarımız kayboluyor. En sonunda da belgeleri gönderdiğimiz firma da bunları alıyor kendi vergi dairesine teslim ediyor. Uzun yıllar boyunca uğraşarak iletişim kurduğumuz yabancı alıcıların bilgisi rakip şirketlerin eline geçiyor. Doğal olarak rakiplerimiz elindeki bilgilerle ürünleri ithal eden firmalara ulaşıyor. ‘Sizin buradan aldığınız bu ürünleri aslında ben yapıyorum, benden alabilirsiniz’ diyor. Halbuki bu sistemin tamamı bizim beyannamelerimiz, gümrük idaresinde açık. Vergi dairesi firmalar üzerinden resmi evrak alışverişi yapmak yerine kurulacak çok basit bir dijital köprüyle belgeleri temin edebilir. Çapraz kontrolü sağlayabilir” diye konuştu.

‘HAKSIZ REKABET’

Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Aktay Hukuk Bürosu sahibi Faruk Aktay, şunları söyledi: “Buradaki sorun ticari sır niteliğinde olan bilgilerin rakip firmalar ile paylaşılması. Halbuki ticari sırların ifşası veya hukuka aykırı ele geçirilmesi gerek ticaret hukukunda gerek ceza hukukunda yaptırımlara bağlanmıştır. İhraç kayıtlı satıştan yararlanabilmek için ihracatçılar söz konusu belgeleri üretici firmalarla, potansiyel rakiplerle paylaşmak zorunda kalıyor. Bu bilgiler arasında müşteri bilgisi, satış fiyatı, maliyet, kar gibi bilgiler yer alıyor. Bu durum pek çok farklı soruna yol açabileceği gibi özellikle yurtdışında yeni pazarlar bulmak için yatırım yapan ihracatçıların ‘bedavacılık’ (free-rider) sorunu ile karşılaşmasına ve müşteri bulmak için yaptıkları yatırımların karşılığını alamadan yeni müşterilerini rakiplerine kaptırma riskiyle karşı karşıya kalmalarına neden oluyor. İstemsiz bilgi paylaşımı hem potansiyel rakipler arasında haksız rekabete hem de teşvik sistemimizde ‘bedavacılık’ sorununa yol açıyor. İhraç kayıtlı satışlarda da KDV’siz satılan malın süresi içerisinde gümrük çıkışının tamamlandığı hususunun Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasında yine elektronik ortamda teyit edilmesinin mümkün olabileceği görüşündeyim.”