İhaleye deprem bölgesi şartı

Depremin etkilediği 11 ilde, yeniden yapılanma için oldukça uzun bir ihtiyaç listesi var. Sadece deprem dirençli binalar inşa etmek yeterli değil; altyapıdan tüm belediyecilik hizmetlerine kadar pek çok başlığın tekrar ele alınması gerekiyor. Yeniden inşa sürecinde kamu özel işbirliği (KÖİ) projelerinin önemine dikkat çeken KÖİ Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, “Toplu taşımadan, kreşe ve parklara kadar pek çok hizmeti bu şekilde hayata geçirebilirsiniz. 11 ilde özel sektörle işbirliği olmadan bu işin altından kalkılamaz. Kontrol edilmediği takdirde her zaman risk vardır ama denetlenirse, iyi sonuç alınır” dedi.

ASIL HEDEF AFET ÖNCESİ

KÖİ Başkanı Aydın, Japonya’da 2015’te yaşanılan 7.8 büyüklüğündeki depremin ardından ülkede yeniden inşa sürecinde özel sektör ve kamu işbirliği projelerinin etkisini hatırlattı. Ülkede Afet Riskinin Azaltılma Stratejisi (ARAS) sistemini oluşturduklarını belirtti. Aydın, “Özel sektör, STK, üniversiteler, siyasi partiler, depremde kayıpları olanların oluşturduğu bir sistem kurmak gerekiyor” dedi.

KÖİ Araştırmaları Merkezi olarak Japonya’da kamuda görevli olan isimlerle görüştüklerini aktaran Aydın, şöyle devam etti: “Çünkü depremden sonra KÖİ ile yerel yönetimlerde birtakım projeler yapılmıştı. Japonya, çalışmaları afet öncesi ve afet sonrası olarak ikiye ayırıyor: afet öncesi, okul öncesi başlayan bir bilinçlendirme ve hazırlık süreci. Afet sonrasında ise arama kurtarma ve yeniden inşa süreci geliyor. Afet öncesi süreçte kurtarılabilecek insanların oranı yüzde 83. Bu bizim öncelikli hedefimiz olmalı.”

JAPONYA NE YAPTI

* İhalelerde elektrik dağıtım şirketine depremin ardından 24 saat içinde elektriği kesme, 25. saatte ise elektriği verme zorunluluğu getirdi.

* Saha çalışanlarının profesyonel arama kurtarma ekipleri olması istendi.

* İletişimde asla kesilmeyecek bir sistem kurulması ihalede yer aldı ve ihale bedeli buna göre belirlendi.

TÜRKİYE NE YAPABİLİR

* 20 ilde envanter çalışması yapılmalı. İstanbul’da olası bir deprem için hangi illerle koordine olunacağı şimdiden bilinmeli. Bilinçlendirme 81 ili kapsamalı.

* Hazine arazileri için ihale şartlarına, deprem bölgesi de eklenmeli. Örneğin İstanbul’da ihale alana deprem bölgesinde yeniden yapılanmaya dahil olma şartı getirilmeli.

* Depremden etkilenen 11 ilin kendi ARAS’ı olmalı. Kaynakların eş zamanlı ve eşit dağılımı için her şehrin kendi gelirini yaratacağı bir sistem kurulmalı.

BANKALAR DENETİMDE

Türkiye’de çok konuşulan KÖİ projelerinde 2022 yılında hizmet ödemeleri hariç, KÖİ garanti ödemeleri 35 milyar TL oldu. KÖİ’lerin kamu dışında kredi veren yerli ve yabancı bankalar tarafından da denetlendiğini söyleyen Aydın, “Bankalar, ‘hizmeti doğru vermezsen devletten ceza alabilirsin, devletten ceza alırsan benim borcumu ödeyemezsin’ diye denetliyor. Örneğin Avrasya Tüneli’nde banka temsilcileri iki ayda bir tüneli denetleniyorlar. Bu projeleri yapmazsanız gelişme şansınız yok, bu projeler bir anlamda ekonomiyi canlandırıyor” diye konuştu.

ŞEFFAFLIK VURGUSU

IMF Eski Ekonomisti Burcu Aydın Özüdoğru ise “Büyük proje yatırımları ve ekonomik büyümeyle KÖİ’lerin ilişkisi pozitif ve kuvvetli. Verimliliğin, teknolojinin ve inovasyonun kamuda, özel sektöre göre daha düşük olması KÖİ’lerin yarattığı avantajlardan biri. Ayrıca finansmana erişim konusunda da avantaj sağlıyor. Burada denetlemenin ve şeffaflığın ön planda olması çok önemli. Doğru planlama yapılmazsa ekonomiler üzerinde katma değer değil, kambur oluşturabilir. Gereklilikler sağlanmazsa verimlilik azaldığı gibi tekelci yapı da ortaya çıkabilir. Bu da bizi daha kötü bir yapıya götürecektir” dedi.