İade ürün lojistikte yeni fırsat

Online alışverişte iade oranları arttı. Bu durum, bir ‘iade ekonomisi’ yarattı. İade edilen ürünlerin lojistiğinden yeniden değerlendirilme sürecine kadar uzanan bu ekonomi, yeni yatırım başlıklarını iş dünyasına kazandırıyor. Bunlardan biri de ‘tersine lojistik’. E-ticaret şirketleri müşteri memnuniyeti için iade sistemlerini kolaylaştırdıkça tersine lojistik yatırımlarında büyüme görüldü. Çünkü görüldü ki sistem, şirketleri sadece maliyetden korumakla kalmıyor; sürdürülebilir ekonomiye de katkı sağlıyor. Uzmanlar, etkili tersine lojistik uygulamalarının, işletmelerin maliyetlerini yüzde 15 ila 30 oranında azalttığını söylüyor.

SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİ

Tersine lojistik özellikle elektronik, tekstil ve otomotiv sektörlerinde öne çıkmış durumda. Örneğin elektronik ürünlerde, iade edilen cihazların tamir edilmesi ve yeniden satılması, hem çevreyi koruyor hem de yeni gelir kaynakları oluşturuyor. Tekstil sektöründe ise geri dönüşümlü kumaş kullanımı ve atık yönetimi, sürdürülebilir moda anlayışının temel taşlarından biri. Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de e-ticaret hacmi 2023’te bir önceki yıla göre yüzde 115.15 artarak 1.85 trilyon Türk Lirası seviyesine ulaştı.

İşlem sayısı da bir önceki yıla göre yüzde 22.25 artarak 5.87 milyar adet oldu. Bakanlıkça 2024’te e-ticaret hacminin 3.4 trilyon Türk Lirası ve işlem sayısının da 6.67 milyar adet olacağı öngörülüyor. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Başkanı Bilgehan Engin, tersine lojistik faaliyetlerinin, tüm dünyada özellikle pandemi ile değişen alışveriş alışkanlıkları ve büyüyen e-ticaret hacmi ile önem kazanan bir alan haline dönüştüğünü söyledi.

E-TİCARETTEKİ PAYI YÜZDE 35

Tersine lojistiğin tüm e-ticaret hacminin yüzde 35’ine denk gelen önemli bir payı olduğunu belirten Engin, “Tersine lojistik, önceden e-ticaret firmalarının kendi bünyelerinde organize ettikleri bir alandı. Uluslararası e-ticarete konu bir eşyanın iade süreçlerinde KDV iadesi, uyulması gereken mevzuat ve maliyetler işin içine giriyor. Büyüyen hacim, artan maliyetler ve yönetilmesi gereken envanter ile birlikte lojistik firmaları bu sürece daha fazla yatırım yapmak durumunda kaldı” dedi.

Peki tersine lojistiğin şirketlere maliyeti ne kadar? Engin, bunun değişkenlik gösterdiğini söyledi. Örneğin işin içine yurtdışı satış girdiğinde maliyet yükseliyor. Engin bu durumu şöyle anlattı: “Bazı durumlarda ürünün gönderildiği ülkede imha edilmesi de bir zorunluluk olabilir. Uluslararası sevkıyatlarda ilk sevkıyat maliyetinin ortalama yüzde 20-30 oranından daha fazlası bile tersine lojistik için harcanabiliyor. Yurt içinde ise yüzde 20’nin üzerinde maliyetlerle karşı karşıya kalabiliyoruz. Bu yüzden artık satış bedelinin üzerine iade maliyeti de eklenmeye başlandı. Bu da ürünlerin fiyatlarında artışa neden oluyor.”

TÜRKİYE’DE 25 FİRMA  SİSTEM KURDU

Özellikle sınır ötesi e-ticaret işlemleri hacminin artması ile ülkelerin de bu süreçleri kolaylaştırmak için önlemler almaya başladığına işaret eden Engin, “Ülkemizde 25’e yakın firmanın bu süreçleri yurtdışındaki tesislerinde organize ettiğini biliyoruz” diye konuştu. Uluslararası arenaya baktıklarında bu süreçlerin hızlanması için depoların devreye girdiğini gördüklerini anlatan Engin, şunları söyledi: “Ortadoğu coğrafyasında 60 bin metrekare depolama alanı bu süreçler için tahsis edilmiş durumda. ABD’de ise her eyalette bu sürece için depolar mevcut. İade mallar depolara gönderiliyor ve lokal satış sürecine konu oluyor.”

TERSİNE LOJİSTİK NEDİR?

Geleneksel lojistikten farklı olarak ‘tersine lojistik’ modeli, “Kullanılmış veya kullanılmamış bir mamulün müşteriden geri alınmasını, duruma göre imha edilmesini, tekrar kullanılmasını ya da tekrar satılmasını içeren faaliyetler serisi” olarak tanımlanıyor. Sistem, sürdürebilirliğin yeni yöntemlerinden biri olarak gösteriliyor.

247 MİLYAR DOLARLIK İADE

Sadece ABD’de 2023’te 247 milyar dolarlık ürün iade edildi. Hal böyle olunca artık profesyonel iade şirketleri oluşmaya başladı. Örneğin UPS, 2023’te Happy Returns’ü satın aldı. Happy Returns, tüm iade süreçlerini idare etmekle kalmıyor, ürün kendisine teslim edildiğinde hemen tüketiciye ödemesini de yapıyor. Tersine lojistik kullanan firmalar arasında ise H&M, Apple gibi bilinen isimler yer alıyor.

‘DAHA ÇOK BÜYÜYECEK’

Alanda faaliyet gösteren firmalardan biri olan Kamion Kurucusu Berkay Adlım’a göre tersine lojistikte yaşanan en büyük sorunlardan biri, iade edilen ürünlerin hızlı ve etkili bir şekilde yönetilememesi. Adlım, “Ayrıca, iade edilen ürünlerin yeniden satılabilir duruma getirilmesi ve bu süreçlerin maliyetli olması da işletmelerin üzerinde baskı oluşturuyor. Türkiye’de, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin, bu süreçleri daha profesyonel bir şekilde yönetebilmeleri için büyük lojistik firmalarıyla çalışmaya ihtiyaç duyduklarını görüyoruz. Bu model önümüzdeki dönemde daha çok büyüyecek” dedi.