Hipermarketler yasası yeniden gündemde

Esnaf ve sanatkarın korunması amacıyla Ecevit Hükümeti döneminde hazırlanan ''Hipermarketler Yasası'' olarak bilinen tasarısı yeniden gümdeme geldi. Hipermarketlerin kent dışında açılmasına iliÅŸkin yasa tasarısına göre, 5 bin metrekarenin üzerinde satış alanı bulunan maÄŸazalar, yerleÅŸim yeri içinde açılmayacak.Sanayi ve Ticaret Bakanı Ali CoÅŸkun'un isteÄŸi üzerine yeniden ele alınan, ''Tüketim Maddeleri ve Ä°htiyaç Maddelerinin Satışı ile Ä°ÅŸtigal Eden Büyük MaÄŸazaların Kurulmasının Ä°zne BaÄŸlanması Hakkındaki Kanun Tasarısı'' üzerinde çalışmalar son aÅŸamaya geldi. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan tasarı taslağı, yakında ilgili kesimlerin görüşüne açılacak.  Edinilen bilgiye göre, 1990'lı yıllardan itibaren sayıları hızla artmaya baÅŸlayan 400 metrekarenin üzerinde satış alanı olan ''süper, hiper, gros, mega'' marketlerin sayısı 2 bin 500'e yaklaşıyor. Bu sayının 2005'te 5 binlere ulaÅŸacağı tahmin ediliyor.  Bakanlık çalışmasında, 400 metrekarelik satış alanı olan bir maÄŸazanın, bulunduÄŸu yerleÅŸim yerindeki 15-20 esnafın, 5 bin metrekarelik satış alanı olan bir maÄŸazanın ise 300-500 civarında esnafın ticari faaliyetlerini olumsuz etkilediÄŸi kabul ediliyor. Bakanlık yetkilileri, VIII. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı'nda da büyük maÄŸazaların ÅŸehir dışında faaliyetinin saÄŸlanmasının öngörüldüğü belirterek, bunun saÄŸlanması için yasa konusunda çalışmalar yapıldığını söylediler. Yasa ile büyük maÄŸazaların açılması açısından yerleÅŸim yeri tanımı yeniden yapılıyor. Tasarıya göre, il ve ilçelerde sosyal ve ekonomik olarak geliÅŸmesini tamamlamış yerleÅŸim yeri merkezlerinde 5 bin metrekareden büyük maÄŸazalar açılamayacak. Yeni oluÅŸturulan uydu kentler, yeni yeleÅŸim alanları gibi nüfus yoÄŸunluÄŸu bulunmayan mahaller, ekonomik ve sosyal doku oluÅŸmamış yerler yerleÅŸim merkezi dışı sayılacak.         Ä°ZÄ°N ZORUNLULUÄžU  Tasarıya göre, 400 metrekareden büyük satış alanı olan maÄŸazaların kuruluÅŸu, izne baÄŸlanıyor. Bu amaçla, 400 metrekareden 2 bin 500 metrekareye kadar satış alanı olan maÄŸazaların kuruluÅŸu için illerde valilerin baÅŸkanlığında, belediye baÅŸkanı, Sanayi ve Ticaret il müdürü, maÄŸazanın bulunduÄŸu yerdeki sanayi ve ticaret odası temsilcisi, esnaf birlik veya oda temsilcilerinden oluÅŸturulacak 7 kiÅŸilik kuruldan izin alınacak.      Satış alanı 2 bin 500 metrekarenin üzerinde olan satış maÄŸazaları için ise bakanlık merkezinde bakanlık müsteÅŸarı baÅŸkanlığında, Bayındırlık ve Ä°skan, Çevre, SaÄŸlık, İçiÅŸleri bakanlıkları ve maÄŸazanın açılacağı yerdeki belediyenin temsilcisinden oluÅŸacak bir kurul izin verecek.   Ä°zin verilirken, maÄŸazanın açıldığı yerdeki nüfus yoÄŸunluÄŸu, arz-talep yoÄŸunluÄŸu, ekonomik doku esnekliÄŸi, KOBÄ° sayısı, rekabet ÅŸartları, korunması gereken ticaret ve sanat kollarının varlığı, maÄŸazanın ÅŸehir merkezi veya diÄŸer maÄŸazalara uzaklığı gibi kriterler dikkate alınacak. Ä°zin alınmadan açılan maÄŸazalara belediyeler hiç bir ÅŸekilde ruhsat vermeyecek. MaÄŸazanın açılması için teÅŸvik belgesi alınmışsa, bu izin alınmadan teÅŸvik de uygulanmayacak.  Taslak uyarınca, satış alanı 5 bin metrekarenin üzerinde olan maÄŸazalar, kesinlikle yerleÅŸim yeri içinde açılamayacak.  Müşterilere rahat alışveriÅŸ olanağı saÄŸlanması için, 400 metrekareden büyük maÄŸazalara otopark zorunluluÄŸu da getiriliyor. YerleÅŸim yerleri içinde kurulan 400 metrekareden 5 bin metrekareye kadar olan maÄŸazalar satış alanının yarısı, yerleÅŸim yerleri dışında açılabilecek olan 5 bin metrekarenin üzerindeki maÄŸazalar ise satış alanı kadar otopark açacak.       TEDARÄ°KÇİLERE KORUMA  DiÄŸer pazarlama noktalarının kapanması nedeniyle, büyük maÄŸazaların hakim durumunu kötüye kullanarak sattıkları ürünün bedelini çok geç ödemesi yönündeki ÅŸikayetler üzerine de bu maÄŸazalara mal tedarik edenlere yönelik koruma getirildi.  Tasarıya göre, taze et, süt ve bunlardan üretilen ürünlerde teslim tarihinden itibaren 20 gün içinde, diÄŸer gıda tüketim mallarında teslim tarihinden itibaren 30 gün içinde, diÄŸer sektörlerde baÅŸka ÅŸekilde bir ödeme anlaÅŸması yoksa teslim tarihinden itibaren 2 ay içinde mal bedeli tedarikçiye ödenecek. Aksi takdirde, ödemelerdeki gecikme nedeniyle, maÄŸaza alanının metrekaresine göre, metrekare başına 5 milyon liradan baÅŸlayan cezalar verilecek. Bu tutar, TÃœFE'ye endeksli olarak her yıl artırılacak.    Açık oto pazarları, belediyeler tarafından açılan semt pazarları, eczaneler ve fabrika satış maÄŸazaları yasanın kapsamı dışında tutuldu. Yasa tasarısı, ilk hazırlandığı dönemde, tüketicilerden ve büyük maÄŸazalardan büyük tepki gelmiÅŸti. Tüketiciler ile büyük maÄŸazaların çıkarlarının çakışması nedeniyle yasanın çıkmasını zor olduÄŸu da belirtiliyor. Yasa hazırlıkları sırasında hukukçulardan görüş alınırken, bazı hukukçuların, ''teÅŸebbüs hürriyetini engelleyici yönü nedeniyle düzenlemelerin Anayasa ve hukuka aykırı olduÄŸu'' yönünde görüş bildirdiÄŸi, bazılarının da ''küçük giriÅŸimcilerin korunması ve bazı büyük giriÅŸimcilerin piyasa hakimiyetini kendi menfaatleri doÄŸrultusunda kullanmasını önlemek ve rekabeti saÄŸlamak açısından düzenlemelerin Anayasa'ya uygun olduÄŸu'' yönünde görüş beyan ettiÄŸi kaydediliyor.Â