Herkese konut yapmak yetmez, ya sosyal sorunlar ne olacak

TOPLU Konut İdaresi’nin (TOKİ) düzenlediği 2011 Konut Kurultayı’nın ilk gününde konunun uzmanlarıyla birlikte kentsel dönüşüm tartışıldı. Türkiye ve dünyadan da örneklerin anlatıldığı kurultayda, kentsel dönüşümün ‘sosyal boyutu’ ön plana çıktı. Uluslararası Şehir ve Bölge Plancıları Birliği (ISOCARP) Başkanı Ismael Fernandez Mejia, kentsel dönüşümde önemli olan konunun yeni kentlerin sorunlar oluşturmaması olduğuna dikkat çekti. Mejia, “Herkese konut felsefesiyle yapılan konutlar belki sayısal olarak yeterli olabilir ancak sosyal sorunların artmasına da yol açabilir” dedi.
Sorunlara yol açmamalı
Gelişmekte olan dünyada en önemli konulardan birinin herkese konut sağlama ihtiyacı olduğunu ifade eden Mejia, şunları söyledi: “İlerde kentlerde yaşayan insanların sayısı çok daha fazla artacak. Bu çok ciddi tedbirler almamızı gerektiren bir durum. Türkiye’de 2003 yılında konulan hedef yerine getirildi ve 1 milyon konuta doğru gidiliyor. Çin’de her yıl 10 milyon insanın yaşayacağı yeni bir kent yapılması gerekiyor. Bu kadar konut nasıl yapılacak? Bunlar yapıldığında gerçekten bir kent oluşturulacak mı? Konut sorununa sayısal olarak bakmayalım, yeni konutların yaşanabilir yerler olması ve projelerin kent dokusu ile bütünleşmiş olması gerekiyor. Yapılan yapılar bu bölgelerde daha büyük sorunlara yol açmamalı.”
Ulaşımsız projeler
Sadece sayısal olarak konuya yaklaşan projelerde sorunların ortaya çıktığının altını çizen Mejia, şöyle konuştu: “Merkezi hükümetin konutları finanse ettiği projelerde de sorunlar yaşanıyor, park, okul, AVM, trafik düzenlemeleri gibi şeyleri sağlamak zorundalar ve her zaman da ellerinde yeterli bütçeleri olamıyor ve gerekli yatırımı yapamıyorlar. ISOCARP olarak konuya sayısal bakmıyoruz. Dünyada ilgili kurumlara çağrıda bulunarak, öncelikle projelerinin yaşanabilir olmasına dikkat etmelerini istiyoruz. Bütün dünyada yaşanabilir konut projelerine ihtiyaç var. Yerel yönetimler mutlaka onaylayacakları inşaat ruhsatlarında AVM, park, okul, otopark gibi bazı şeyleri şart koşmalı. Toplu ulaşımla da bağlantısı olmalı ki çoğunlukla bunun yapılmadığını görüyoruz.”
İyi kentte yaşama hakkı
Birleşmiş Milletler Habitat İnsan Yerleşimleri (UN-HABITAT) Başkanı Joan Clos, kentsel dönüşümde yeni paradigmanın sadece kentte yaşama hakkı olmadığını belirterek, “Kentsel merkezlerde iyi bir katılım süreciyle yönlendirilecek konut projelerine ihtiyacımız var. İnsanların iyi bir kentte yaşama hakkı olmalı. Bütün bunlar birer hak, kişinin kendiini geliştirme hakkı” dedi.

500 bin konut süper ama 20 milyon kişi ne yapacak

UYGUN fiyatlı konut programı tasarım ve geliştirme konusunda uzmanlaşmış olan Affordable Houising Institute’nin kurucusu David Smith, TOKİ için bir öneri getirdi. TOKİ’nin ürettiği 500 bin konutun büyük bir başarı olduğunu anlatan Smith, şöyle konuştu: “İstanbul’da 20 milyon konut var. 5 milyonu gayriresmi, 10 milyonu gecekondu. Bunların iyileştirilmesi gerekiyor. TOKİ’nin kaynaklarının bir kısmını başka evlerin iyileştirilmesi için de ayırması gerekir. Değişimde şehirler riskli bir hal alıyor. Risk altında yaşayan bir topluluk var. Bu kimsenin suçu değil. Öncelikle gecekonduları iyileştirmemiz gerekiyor. Kentsel afet riskinin azaltılması için herkesin riski paylaşması gerekiyor.”

TOKİ ‘rol model’ oluyor

KONUT Kurultayı’nda TOKi ile Birleşmiş Milletler Habitat İnsan Yerleşimleri (UN-HABITAT) arasında işbirliği yapılmasına dair niyet belgesi de imzalandı. Ortaklıkların genişletilmesi için imzalanan anlaşma sosyal konut yapımı ile yasal olmayan insan yerleşimi bölgelerinin ıslah edilmesi gibi konuları kapsıyor. UN-HABITAT Başkanı Joan Clos, diğer ülkelerin de TOKİ’nin tecrübelerinden yararlanması ve diyaloğu geliştirmek için bu anlaşmanın imzalandığını belirterek, “TOKİ bu ülkelere ‘rol model’ olacak” dedi. Clos, 20 yılda bir düzenlenen ve ikincisi 1996’da İstanbul’da yapılan Habitat Konferansının üçüncüsü için de hazırlandıklarını belirterek, “3’ncü Habitat İstanbul’da yapılma ihtimali bulunuyor. Bu kurultay bize yol gösterecek diye düşünüyoruz” diye konuştu. Clos, Türkiye’nin siyasi konumundan yararlanma istediklerini ve Türkiye ile ilişkiyi artırmak istediklerini kaydetti.

Ürdün ve Irak’tan Venezüela modeli isteği

KURULTAYDA TOKİ ile ikili anlaşmalar yapan ve görüşmelerde bulunan 12 ülkenin bakanları arasında da işbirliği çalıştayı düzenlendi. Devlet Bakanı Faruk Nafiz Özak’ın da katıldığı çalıştayda, Arap Devletleri Ligi, Bosna-Hersek, Ürdün, Pakistan, Suudi Arabistan, Fas, Azerbaycan, Irak, Yemen, Katar, Suriye, Tanzanya, KKTC, Ukrayna ve BAE’den katılım oldu. Çalıştayda, Iraklı yetkililer, 3 yıl içinde 1 milyon konut üretme hedefi olduğunu ancak bunun 15 bininin gerçekleştirildiğini belirterek, TOKİ’den bu konuda yardım istedi. Konut satışını garanti eden Irak yetkilileri, konutlara karşılık arsa vermeyi önerdi. TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar’ın buna karşılık olarak, ortak bir şirket kurarak, Venezüela modelinin benzerini düşünebileceklerini söylediği öğrenildi. Ürdün de çalıştayda benzer bir istekde bulundu. 3 yılda 100 bin konut hedefi olan Ürdün, bunun 8 bin 500’ünü gerçekleştirebildiği için TOKİ’den destek istedi.