Hem fırsat hem risk

DIŞ Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), İran’a yönelik ambargoların kaldırılmasının ardından “Ambargo Sonrası İran Ekonomik ve Ticari Etki Analizi” raporu hazırlayarak, İran ekonomisinin sunduğu fırsat ve riskleri ortaya koydu. İran’a uygulanan ambargoların kalkmasının sıradan bir olay olmadığını kaydeden DEİK Başkanı Ömer Cihad Vardan, “Soğuk Savaşın bitmesiyle Doğu Bloku’nun küresel ekonomiye entegre olması sonrasında en büyük küresel ekonomik entegrasyon ile karşı karşıyayız” değerlendirmesini yaptı. Ancak İran’ın dünyaya açılmasının Türk iş dünyası için fırsatlarla birlikte riskleri de beraberinde getirdiğini vurgulayan Vardan, “Enerji yoğun sektörlerde İran rakibimiz olabilir. Bu kapsamda, çimento, demir çelik ve seramik sektörlerini örnek verebiliriz. Irak, Afganistan ve Tacikistan gibi pazarlarda İran çok önemli bir rakibimiz olabilir. Dolayısıyla fırsatları değerlendirirken, riskleri de yönetebilmemiz gerekiyor” şeklinde konuştu. Raporda, en iyi senaryoda Türkiye’nin İran’a ihracatının yıllık yüzde 13.7 artış gösterebileceği öngörülüyor. Böylece, Türkiye’nin İran’a ihracatının 2020-21’e kadar 5.1 milyar dolara ulaşması mümkün.

TİCARET YARI YARIYA DÜŞTÜ

DEİK ve TİM işbirliğinde, KPMG Türkiye tarafından hazırlanan İran raporu, Vardan, TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, DEİK Yönetim Kurulu Üyesi Ebru Özdemir, Türkiye-İran İş Konseyi Başkanı Bilgin Aygül, KPMG Türkiye Başkanı Ferruh Tunç ve KPMG Yönetim Danışmanlığı Şirket Ortağı Kaveh Taghizadeh’nin katıldığı toplantıyla tanıtıldı. TİM Başkanı Büyükekşi, İran’ın 2012’de Türkiye’nin ihracat yaptığı ülkeler arasında 3. sırada yer aldığını söyleyerek, şöyle konuştu: “2002 yılından, ambargo yılına kadar İran’a ihracatımız ortalama yüzde 26 artmaktaydı. Ki bu çok büyük bir artış. Bugün yüzde 3-5’lerin peşinde koşuyoruz. Ambargolarla birlikte, İran’a ihracatımızda ciddi düşüşler oldu. İran’la toplam ticaretimiz yüzde 55.4 oranında azaldı. Ambargoların geçtiğimiz ocak ayından itibaren kalkmasıyla, İran’a ihracatımızı ilk dört ayda yüzde 25 oranında arttırdık. İran, ihracatçılarımızın hedef ülke sıralamasında ikinci sırada. İran ile ilişkilerin sadece dış ticaret ile sınırlı kalmayacağını düşünüyoruz. Özellikle ortak yatırım yapma konusunda da büyük bir potansiyel olduğunu düşünüyoruz. İran’a uygulanan ambargonun kalkmasının bütün sektörlere etkisi farklı olacak. Bazılarına olumlu etki edecek, bazılarına ise olumsuz... Mesela inşaat malzemeleri, sağlık ve petrokimya gibi sektörler olumsuz etkilenebilir. Enerji, otomotiv ve makine sektörlerinde ise olumlu etkisi olacak.”

İRANLI 2 BANKA BDDK’YA BAŞVURDU

TÜRKİYE-İran İş Konseyi Başkanı Bilgin Aygül ise Türkiye’de şube açmak için BDDK’ya başvuru yapan 2 İran bankası olduğunu söyleyerek, “TAV konusu; ambargonun en önemli dönemleri idi. Çok farklı nedenlerle o işler iptal edildi. Ama o ihaleyi iptal eden yönetim, tekrar TAV’ı kazanmak için bizim üst düzey yetkililerimizden ricada bulundular. Şimdi de Fransızlarla konuşuyorlar. Büyük ihtimalle o havalimanının TAV’ın yapacağı kısmını Fransızlarla gerçekleştirecekler. Bine yakın bir özelleştirme listesi var. Bu çok önemli. Türkiye bu konuda gerçekten çok birikimli. Avrupalılar, Türk firmalar ile birlikte girmek istiyorlar” dedi.

KÖTÜ TECRÜBELERİ TEKRAR İSTEMİYORUZ

İRAN’ın küresel ekonomiye, özellikle Batı pazarlarına entegrasyonunun Türkiye üzerinden olacağını belirten Vardan, bölgede ticareti ve yatırımları etkileyecek büyük çapta bir jeopolitik risk oluşmadığı sürece Türkiye’nin bu sürecin en önemli oyuncusu olacağını dile getirdi. Kısa sürede 30 milyar dolar ticaret hedefine yaklaşılacağını söyleyen Vardan, “Türk şirketlerinin rekabetçi olacağı sektörlerde İran’ın önemli ekonomik merkezlerine yönelik ticaret ve yatırım heyeti organizasyonlarına hız vereceğiz. DEİK olarak İran pazarında dört temel önceliğimiz var: Birincisi mevcut gümrük ve lojistik altyapısının modernize edilmesi, ikincisi Türkiye ve İran arasındaki tercihli ticaret anlaşmasının genişletilmesi ve serbest ticaret anlaşmasına dönüştürülmesi, üçüncüsü iki ülke arasındaki bankacılık ilişkilerinin normalleştirilmesi ve Eximbank kredi hatlarının genişletilmesi, dördüncüsü de İran pazarındaki siyasi, idari ve düzenleyici riskleri yönetmek. Geçmiş dönemlerde İran pazarında yaşanan kötü tecrübeleri tekrar yaşamak istemiyoruz” dedi.

BEKLEYEN RİSKLER

RAPORA göre, yaptırımlar kalksa da olumsuz etkilerin silinmesi daha fazla zaman alacak. Rapora göre, İran’da yatırım yapmak isteyen Türk şirketleri bekleyen bazı zorluklar ise şöyle: “Şeffaf olmayan vergi yapısı, katı iş kanunları, hükümetin yakın takibi, verimsiz idari süreçler, şeffaf olmayan şirket ortaklığı yapısı, sorunlu şirket hesapları, derecelendirme kuruluşlarının eksikliği.”