Haciz korumalı, stres testli mortgage kağıdı geliyor

İTMK, ihraççının genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve teminat varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen borçlanma senetleri olarak işlev görecek.

HEM YTL HEM DÖVİZ CİNSİNDEN

İTMK sabit veya değişken faizli, ıskontolu veya primli, Türk Lirası veya yabancı para birimi cinsinden ihraç edilebilecek. İTMK Tebliği hükümlerine göre ihraç edilmeyen menkul kıymetler için “ipotek teminatlı menkul kıymet”, “İTMK” veya eşdeğer ifadeler kullanılamayacak.

İTMK, Bankacılık Kanunu'nda tanımlanan bankalar veya Sermaye Piyasası Kanunu'nun 39/A maddesinde tanımlanan ipotek finansmanı kuruluşlarından Kurul’ca uygun görülenler tarafından ihraç

edilebilecek. İTMK ihraç etmesi uygun görülen banka ve ipotek finansmanı kuruluşları Kurul’ca listeye alınacak. Listeye alınmak isteyen banka ve ipotek finansmanı kuruluşlarının; İTMK ihracına uygun mekan, donanım ve organizasyon yapısını oluşturmuş olması; İTMK ihracından kaynaklanan risklere yönelik bir risk yönetim sistemi kurmuş olması; İTMK ihraçlarının miktarını, sıklılığını ve zamanını içeren iş planlarını hazırlamış olması; teminat sorumlusu ve temsilcilerini atamış olması zorunlu tutulacak. SPK, bankaları listeye almadan önce BDDK’nın görüşünü alacak.

TEMİNATLAR KAMU BORCU İÇİN DAHİ HACZEDİLEMEYECEK

İTMK’lar itfa edilinceye kadar, teminat varlıklar teminat amacı dışında tasarruf edilemeyecek, rehnedilemeyecek, başka bir borç için teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek, ayrıca bunlar hakkında ihtiyati tedbir kararı verilemeyecek.

İhraççı, sahip olduğu ipotekli kredilerden şu şartları taşıyanları teminat defterine kaydedebilecek:

-Kredinin anapara ve faiz geri ödemelerinin ihraççı tarafından ipotekle teminat altına alınması.

-Kredinin teminatı olan gayrimenkulün Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde olması ve yapı kullanma izni bulunması.

SİGORTA ŞARTI

-Kredinin teminatı olan gayrimenkulün, kredi sözleşmesi süresi boyunca, en az kredinin nominal değeri kadar tazminat içerecek ve ihraççıya tazminatı rehin alma hakkı verecek şekilde, deprem ve yangına karşı sigortalanması.

-Kredinin teminat defterine kaydedildiği tarih itibari ile vadesi geçmiş bir geri ödeme bulunmaması.

-Kredinin teminat defterine kaydedildiği tarihten önceki iki yıl içinde, kredinin teminatı olan gayrimenkulün piyasa değerinin hesaplanmış olması.

KREDİ VERENİN ÇALIŞANI DEĞERLEME YAPABİLECEK

Kredinin teminatı olan gayrimenkulün piyasa değeri SPK'dan değerleme uzmanlığı lisansına sahip bir değerleme uzmanı tarafından ve belirlenen standartlara göre hazırlanan bir raporla tespit edilecek. Değerleme uzmanının krediyi veren

kuruluşun çalışanı olması halinde, çalıştığı kuruluşta kredi kullandırılmasına karar verme yetkisi olan birim ve kişilerden bağımsız olarak görev yapıyor olması zorunlu olacak.

Teminat defterine şu varlıklar, 'ikame varlık' olarak kaydedilebilecek:

-Devlet iç ve dış borçlanma senetleri.

-Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde Hazine kefaletiyle ihraç edilen menkul kıymetler.

-Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı'na üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen menkul kıymetler veya bu kuruluşlarda

tutulan mevduat.

-SPK tarafından uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer varlıklar.

MENKUL KIYMETLER TAKASBANK'TA SAKLANACAK

Teminat defterine kaydedilen menkul kıymetler Takasbank nezdinde ihraççının diğer hesaplarından ayrı bir hesapta saklanacak. Bu hesaplara ilişkin sözleşmelerde, ilgili menkul kıymetlerin İTMK’ların teminatı olduğu belirtilecek.

İhraççı, taraf olduğu türev sözleşmelerden şu şartları taşıyanları teminat defterine kaydedebilecek:

-Karşı tarafının, kurulduğu ülke yetkili otoritesi tarafından yetkilendirilmiş bir banka, kredi kuruluşu, sigorta şirketi veya merkezi takas kuruluşu olması.

-Türev sözleşmede ihraççının iflası durumunda sözleşmenin karşı tarafının sözleşmeyi tek taraflı feshedemeyeceğine ilişkin hüküm bulunması.

-Karşı tarafının türev sözleşmenin teminat defterine kaydedilmesini onaylaması.

-İhraççı ile karşı taraf arasında yapılan netleştirmelerin, teminat defterine kayıtlı olan ve olmayan sözleşmeler için ayrı ayrı yapılması.

FAİZ VE KUR SİSTEMİNE KARŞI KORUMA

-Sözleşmenin İTMK’lar ile ipotekli krediler ve ikame varlıklar arasındaki faiz veya kur riskine karşı koruma sağlaması, ilave bir risk doğurmaması ve ipotekli krediler ve ikame varlıkların

sözleşmeden kaynaklanan yükümlülükleri karşılamakta yeterli olması.

İhraççı, SPK tarafından sermaye piyasasında bağımsız denetimle yetkili kuruluşlar listesinde yer alan bir bağımsız denetim kuruluşunu yönetim kurulu kararı ile teminat sorumlusu olarak atayacak. Teminat sorumlusu olarak atanan bağımsız denetim kuruluşunun şu şartları taşıması gerekecek:

SABIKALI TEMİNAT SORUMLUSU OLAMAYACAK

-SPK'nın bağımsız denetimle ilgili düzenlemelerinde yer verilen bağımsız denetçi niteliklerini haiz olması.

-Sermaye piyasası veya bankacılık konusunda denetim tecrübesine sahip olunması.

-SPK Kanunu, Bankacılık Kanunu, Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun ile Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Mevzuat’a aykırılıktan hüküm giymemiş olunması.

-Affa uğramış olsa dahi, taksirli suçlar dışındaki suçlardan ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis cezası almamış olması. Zimmet, nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar, istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçlarından ceza almaması. Resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma suçu, devlet sırlarını açığa vurma suçu, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçundan dolayı hüküm giymemiş olunması.

-Kendisi veya sınırsız sorumlu ortak olduğu kuruluşlar hakkında iflas kararı verilmemiş ve konkordato ilan edilmemiş olunması.

-Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Bankerlerin İşlemleri Hakkında 35 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Eklerine göre kendisi veya ortağı olduğu kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olunması.

TEMİNAT TEMSİLCİSİYE 2 YIL ÇALIŞMA YASAĞI

Bu şartları taşıyan iki kişiyi yönetim kurulu kararı ile temsilci olarak atanacak. Teminat sorumlusu ve temsilciler ancak SPK'nın onayı ile atanabilecek ve değiştirilebilecek. Temsilciler, görevinin sona erme tarihinden itibaren iki yıl boyunca ihraççı ve ihraççıya bağlı bir şirkette görev alamayacak.

Teminat sorumlusu ihraççının SPK Kanunu ve bu tebliğ hükümlerine uygun hareket edip etmediğini izlemekle yükümlü olacak. Teminat sorumlusu, teminat defterindeki kayıtların ihraççı tarafından gerçeği yansıtacak şekilde tutulmasını ve muhafaza edilmesini sağlayacak. İhraççının ipotekli kredilerin, ikame varlıkların veya türev sözleşmelerin teminat defterine

kaydedilmesi veya teminat defterinden silinmesi taleplerini inceleyecek, ihraççı tarafından kendisine verilen bilgiler doğrultusunda uygun bulduğu değişiklikler için teminat defterinde

yapılacak kayıtları onaylayacak.

En az haftada bir kere yapacağı incelemeleri sırasında belirlediği mevzuata aykırı veya İTMK sahiplerinin haklarını tehlikeye sokabilecek durumları derhal SPK'ya bildirecek.

DEĞERLEME İÇİN KONTROL YOK

Teminat sorumlusu, gayrimenkul değerlemesi ile ilgili olarak, usule uygunluğu inceleyecek. Buna karşın, teminat sorumlusu, tespit edilen değerin gayrimenkulün gerçek

değeri olup olmadığını araştırmakla yükümlü olmayacak.

İpotekli kredilerin teminat hesaplamalarında şunlar dikkate alınmayacak:

-Tebliğde belirtilen şartları kaybeden veya Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik’te tanımlanan donuk alacak niteliğindeki ipotekli krediler.

-İpotekli konut kredilerinde kredinin teminatı olan konutun değerinin yüzde 75'ini aşan kısmı.

-İpotekli ticari kredilerde kredinin teminatı olan gayrimenkulün değerinin yüzde 50'sini aşan kısmı.

FİYATLAR İZLENECEK

İhraççı gayrimenkul fiyatlarındaki değişiklikleri izleyecek ve en az yılda bir kere ortalama değişim oranını belirleyecek. Gayrimenkul fiyatlarında genel ya da belirli bir bölge itibariyle azalma tespit edilmesi halinde, değerin yüzde 75 ve 50'sini ilgilendiren sınırlamalar, ilgili gayrimenkulün değeri ortalama

değişim oranı kadar azalmış kabul edilerek uygulanacak.

Bir gayrimenkulün değerinde piyasa ortalamasına göre önemli ölçüde azalma olduğuna dair emareler mevcutsa, ihraççı tarafından bu gayrimenkul için yeni bir değerleme yaptırılması zorunlu olacak. İhraççı herhangi bir ipotekli kredinin teminatı olan bir gayrimenkul için ihtiyari olarak değerleme yaptırabilecek. Yüzde 75 ve 50'ye ilişkin sınırlamalar, gayrimenkulün son tespit edilen değeri dikkate alınarak uygulanacak.

İpotekli krediler, ikame varlıklar ve İTMK’ların net bugünkü değerleri, gelecekteki beklenen nakit akımlarının, getiri eğrilerinden elde edilen faiz oranları ile ıskonto edilerek hesaplanan bugünkü değerleri olacak. Beklenen nakit akımları erken ödeme ihtimali ve geri çağırma opsiyonları dikkate

alınarak hesaplanacak.

ERKEN ÖDEME CEZASI DA HESABA GİRECEK

İpotekli kredilerin beklenen nakit akımları tahmin edilen erken ödeme oranları ve varsa erken ödeme ücretleri (yüzde 2) dikkate alınarak hesaplanacak. Erken ödeme oranları, her bir ipotekli kredinin faiz oranı ile piyasa faiz oranı arasındaki fark ve ayrıca benzer ipotekli kredilerin geçmiş dönemlerdeki erken ödeme istatistikleri kullanılarak tahmin edilecek. Değişken faizli ipotekli kredilerde, hesaplama tarihinde geçerli

olan faiz oranının ipotekli kredinin vadesi boyunca değişmeyeceği varsayılacak. İkame varlıklar arasında yer alan geri çağırma opsiyonu içeren borçlanma senetleri ile geri çağırma opsiyonu içeren İTMK’ların beklenen nakit akımları, en yakın geri çağırma tarihinde bu opsiyonun kullanılacağı varsayılarak hesaplanacak.

YTL İÇİN DİBS FAİZİ

Beklenen nakit akımları, ait olduğu para birimlerinin getiri eğrileri kullanılarak ıskonto edilecek. YTL cinsinden nakit akımları için devlet iç borçlanma senetlerinin İMKB’de oluşan ağırlıklı ortalama faiz oranları kullanılarak elde edilen getiri eğrisi, diğer para birimlerinden nakit akımları içinse

ilgili ülke merkez bankaları tarafından ilan edilen getiri eğrileri kullanılacak. Faiz oranı bilinmeyen vadeler

için, öncesi ve sonrasında faiz oranı bilinen vadeler kullanılarak faiz oranları türetilecek. Faiz oranı bilinen en

son vadeyi aşan vadeler için en son vadenin faiz oranı kullanılacak. Türev sözleşmelerin nakit akımlarının net bugünkü değeri piyasa fiyatına eşit olacak. Yabancı para birimi cinsinden hesaplanan net bugünkü değerler, Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz satış kuru üzerinden YTL'ye çevrilecek.

İPOTEKLİ KREDİ, TEMİNATIN YÜZDE 15'İNİ AŞAMAYACAK

Teminat varlıklar arasında yer alan ipotekli ticari kredilerin ve ikame varlıkların net bugünkü değeri, ayrı ayrı teminat varlıkların toplam net bugünkü değerinin yüzde 15'ini aşamayacak. Teminat varlıklar arasında yer alan türev sözleşmelerden doğan hakların teminat varlıklara

oranı veya bu sözleşmelerden doğan yükümlülüklerin, toplam yükümlülüklere oranı yüzde 15'i aşamayacak.

Oranlar net bugünkü değer üzerinden hesaplanacak. İhraççı, ipotekli krediler ve ikame varlıklarla ilgili risklerden korunmak için taraf olduğu türev

sözleşmelerin tamamını teminat varlıklara dahil etmek zorunda olmayacak.

TEMİNAT FAİZİ YÜKÜMLÜLÜK FAİZİNİ GEÇEMEYECEK

Hesaplama tarihini takip eden 1 yıl içerisinde teminat varlıklardan elde edilmesi beklenen toplam faiz geliri, aynı dönemde toplam yükümlülüklerden kaynaklanması beklenen faiz ödemelerinden az olamayacak.

Teminat varlıkların net bugünkü değeri, toplam yükümlülüklerin net bugünkü değerinden en az yüzde 2 oranında fazla olacak. Teminat fazlası ikame varlıklardan oluşur ve ikame varlıkların teminat fazlasını oluşturan bölümü; "Teminat varlıklar arasında yer alan ipotekli ticari kredilerin ve ikame varlıkların net bugünkü değeri, ayrı ayrı teminat varlıkların toplam net bugünkü değerinin yüzde 15'ini aşamaz" sınırlamasında dikkate alınmayacak.

FAİZ VE KURA KARŞI STRES TESTİ

Net bugünkü değer uyumunun faiz oranları ve kurlardaki muhtemel değişikliklere dayanıklılığı stres testi ile ölçülecek. Faiz oranındaki değişikliklerin etkisini ölçmek için net bugünkü değer hesaplamasında kullanılan getiri eğrileri yukarı ve aşağı yönde paralel kaydırılacak. Paralel kaydırma her bir vade için geçerli faiz oranının 500 baz puan artırılması ve azaltılması suretiyle yapılacak. Kurlardaki değişikliklerin etkisini ölçmek için yabancı para birimlerinden nakit akımları Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz satış kurunun yüzde50 oranında artırılması ve azaltılması suretiyle yapılacak.

STRES TESTİNİ GEÇEMEYEN İTMK'YI GERİ ALABİLECEK

Teminat uyum ilkelerinin ihlaline karşı, sınırlamalar her işgünü kontrol edilecek ve en az haftada bir kere stres testi uygulanacak. Stres senaryolarından herhangi birinde yüzde 2 oranındaki teminat fazlasının sağlamaması da dahil olmak üzere, teminat uyum ilkelerine uygunluğun kaybedilmesi halinde ihraççı derhal gerekli tedbirleri alacak. Bu kapsamda ihraççı teminat defterine yeni varlıklar kaydedebilecek veya ihraç etmiş olduğu

İTMK’larını geri satın alarak teminat sorumlusuna emanet edebilecek. Teminat sorumlusu ihraççı tarafından

kendisine emanet edilen İTMK’ları, Takasbank nezdinde, varsa diğer hesaplarından ayrı olarak açacağı bir hesapta saklayacak.

HALKA ARZ KAYDI REKLAM ARACI OLAMAYACAK

SPK, İTMK'lar için, diğer menkul kıymetlerde olduğu gibi halka arz için kayda alma işlemi yapacak. Kurul kaydına alınma, ihraç edilen ipotek teminatlı menkul kıymetlerin ve ilgili ihraççıların SPK veya kamuca tekeffülü anlamına gelmeyecek ve reklam amacıyla kullanılamayacak.

İTMK’ların halka arz yoluyla satışının, anapara ve faiz ödemelerinin, halka arza aracılık yetki belgesine sahip aracı kuruluşlar vasıtasıyla yapılması zorunlu olacak. İzahname ve sirkülerin aracı kuruluş tarafından da imzalanması gerekecek. Aracı kuruluşlar, bağımsız denetleme kuruluşlarının sorumluluğunda olan bilgiler hariç izahname ve sirkülerdeki bilgilerin gerçeği dürüst bir biçimde yansıtmasından, Risk Yönetim Sistemi çerçevesinde sorumlu olacak. İzahname, kayıt belgesi tarihinden itibaren bir hafta içinde ihraççının bulunduğu yer ticaret siciline başvurularak ticaret siciline tescil ve TTSG’de ilan ettirilecek.

ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKTE SATIŞ DURACAK

İzahnamenin tescilini takip eden yedi gün içinde ve satışın başlangıç tarihinden azami yedi, asgari üç gün önce sirkülerin günlük gazetelerde ilanı zorunlu olacak. İzahname ve sirkülerle halka açıklanan konularda satışa başlamadan veya satış süresi içinde ortaya çıkan, bildirilmemesi halinde yatırımcının zararına neden olabilecek değişikliklerin ve yeni hususların,

ihraççılarca bunların meydana geldiği tarihten itibaren en geç 10 gün içinde ve her durumda satışa başlamadan önce veya satış süresi içinde satış durdurularak veya satışı yapan aracı kuruluşların satışı durdurmaları sağlanarak yazılı şekilde SPK'ya bildirilmesi zorunlu tutulacak.

Halka arz edilmeksizin tahsisli olarak satılan İTMK’ların satış sonuçlarına ilişkin SPK tarafından istenen bilgilerin tam ve doğru olarak satış süresinin bitiş tarihinden itibaren altı işgünü içinde ihraççı veya aracı kuruluş tarafından kayda alma başvurusu ile birlikte SPK'ya gönderilmesi zorunlu olacak.

SPK'ya, teminat varlıkların net bugünkü değeri üzerinden kayda alma ücreti ödenecek. SPK, şu hallerde ihraççıyı listeden çıkaracak:

-İhraççının faaliyet izninin iptali.

-İhraççının listeye alınma şartlarını kaybetmesi.

-Kanun ve bu tebliğde yer alan hükümlere aykırılıkların makul bir sürede giderilmemesi.

-Vadesinin üzerinden makul bir süre geçmiş olmasına rağmen İTMK’larla ilgili ödemelerin yapılmaması.

İHRAÇ İÇİN ÜÇ YIL SÜRE

-İhraççının listeye alınmasını veya İTMK’larının tamamen itfa olmasını takip eden üç sene içerisinde ihraç yapmaması.

-Tedavülde İTMK’sı olmayan bir ihraççının listeden çıkarılmayı talep etmesi.

İhraççının listeden çıkarılması halinde Kurul, İTMK sahiplerinin menfaatinin korunması amacıyla, toplam yükümlülükleri üstlenmeksizin, teminat varlıkları yönetmek ve teminat varlıklardan elde edilen gelir yeterli olduğu ölçüde toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemeleri yapmak üzere listeye alınmış bir başka banka ya da ipotek finansman kuruluşunu, teminat sorumlusunu veya başka bir bağımsız

denetim şirketini idareci olarak atayacak.

YÜKÜMLÜLÜK ÖDEMESİ İÇİN VARLIK SATILACAK

İdareci, toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemelerin vadesinde yapılabilmesi için teminat varlıkları aktif olarak yönetebilecek. Gerektiğinde varlık satabilecek. Yeni varlık satın alabilecek, kredi kullanabilecek veya repo işlemleri gerçekleştirebilecek. İdareci, SPK'nın ygun görüşünü alarak teminat varlıkları ve toplam yükümlülükleri kısmen

veya tamamen Kurul’ca listeye alınmış başka bir banka veya ipotek finansman kuruluşuna devredebilecek.

BANKAYA EL KOYMA DÜZENLEMESİ

İhraççının yönetiminin kamu kurumlarına devredildiği fakat faaliyet izninin kaldırılmadığı hallerde, ihraççı teminat varlıkları yönetmeye ve toplam yükümlülüklerden kaynaklanan ödemeleri yapmaya devam edecek.