Gözler savunma sanayiine çevrildi

İsrail, Türkiye'nin savunma sanayi alanında en önemli ortaklarından birini oluştururken, savunma sanayiinde iki ülke arasında ticaret dengesi İsrail lehine gelişiyordu. Türkiye, İsrail'den yüksek teknoloji gerektiren savunma sanayii ürünleri alırken, İsrail ise Türkiye'den daha çok askeri bot, üniforma gibi malzemeler alıyordu.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ile Uluslararası Para Fonu (IMF) ve uluslararası finansal istikrar verilerine dayanarak araştırmalar yapan Ekonomik İstihbarat Biriminin (EIU) ülke bültenlerinden derlenen bilgilere göre, Türkiye ve İsrail arasında 28 Ağustos 1996'da imzalanan Savunma Sanayi İşbirliği Anlaşması ile savunma sanayi iki ülke arasında önemli işbirliği alanlarından biri haline geldi.

Savunma sanayi göz önüne alındığında iki ülke arasındaki ticaret dengesi İsrail lehine gelişirken, Türkiye İsrail'den yüksek teknoloji gerektiren savunma sanayi ürünleri, İsrail ise daha çok askeri bot, üniforma benzeri malzemeler alıyordu. İsrail Türkiye'nin savunma sanayi alanında önemli ortaklarından birini oluştururken, Milli Savunma Bakanlığı Türk F4 uçaklarının modernizasyonu çalışmalarını İsrailli bir firma ile ortak gerçekleştiriyordu.

DIŞ TİCARET

Türkiye İsrail'e geçen yıl 2 milyar 82 milyon dolar tutarında, bu yılın ilk 7 ayında ise 1 milyar 382 milyon dolar tutarında ihracat gerçekleştirdi.
Türkiye geçen yıl İsrail'den 1 milyar 359 milyon dolarlık, 7 ayda ise 1 milyar 180 milyon dolarlık ithalat yaptı.

Türkiye'nin İsrail'e ihraç ettiği başlıca ürünler arasında otomotiv, demir-çelik, izole edilmiş teller, bakır tel, sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine ve duvar karosu, mücevher, elektrikli makine ve cihazlar yer alıyor.

Türkiye de İsrail'den petrol ve petrol ürünleri, tanklar ve diğer zırhlı savaş taşıtları, kimyasallar, plastik ve plastikten mamul eşya, demir çelik döküntü ve hurdaları, organik kimyasallar, elektrikli makineler, tıbbi cihazlar, dokunmamış mensucat, ilaçlar ithal ediyor.

YATIRIM VE MÜTEAHHİTLİK İLİŞKİLERİ

Son dönemde İsrailli firmaların Türkiye'de göze çarpan yatırımları arasında Ofer Grubu'nun Tüpraş hisselerini satın alması ve iptal edilen Galataport ihalesi sayılabilir.

İsrail'in en büyük bankası olan Hapoalim Bank, BankPozitif;in yüzde 57,5 oranında hissesini devralarak Türk bankacılık sektörüne yatırım yapıp, bu çerçevede BankPozitif'in kontrol hisseleri için C Faktoring'e 100 milyon dolar ödedi.

2006 Haziran ayında ise İsrailli Karmel Halıları 9 Milyon dolar yatırım yaparak Türkiye'deki Atlas Halı şirketinin hisselerinin yüzde 51,1'ini satın aldı.
2006 yılında tekstil alanında faaliyet gösteren POLGAT ve kahve üretimi alanında faaliyet gösteren ELITE Firmaları Türkiye'deki yatırımlarından çekildi.
İsrail ortaklığıyla Gebze Organize Sanayi Bölgesi sınırları içinde yer alan ve Mayıs 2005;te faaliyete geçen Gebze Organize Sanayi Bölgesi Teknoparkında şu anda 48 adet yazılım ve ARGE firması üretim için başvurmuş bulunuyor.

Müteahhitlik firmalarının İsrail'de bugüne kadar üstlendikleri 104 adet projenin toplam değeri 580 milyon dolar iken, İsrail'deki en büyük Türk yatırımı, Zorlu Holding'in kuracağı elektrik santralleri olup, bu çerçevede, Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret AŞ, ilk aşamada İsrail;de 4 adet elektrik santrali projesi üstlendi. Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret AŞ;nin üstlendiği projelerin toplam kapasitesi İsrail'in mevcut elektrik üretiminin yüzde 10'u dolayında.

Ülkede en uzun süredir etkinlik göstermekte olan Yılmazlar inşaat şirketinin dışındaki Türk müteahhitlik şirketlerinin İsrail'deki etkinlikleri ise kısa sürdü. Bu şirketler arasında Enka (1994-1996 yıllarında kısa bir etkinlik dönemi), Ceylan İnşaat (1997 yılında bazı İsrail'li müteahhitlik şirketleriyle birlikte Ben Gurion havalimanının yeni terminalini inşa etmeye başlamasının ardından finansman sorunları akabinde projeyi terk etti) ve Çuhadıroğlu Aluminyum şirketlerini saymak mümkün. Diğer taraftan, Ashkelon'daki Dorad Enerji Santrali projesinde yüzde 25 ortaklığı bulunan ve santral inşaatını üstlenen Zorlu Holding, projenin inşaatını bir ABD firmasına devretti.

TURİZM

Türkiye-İsrail Turizm İşbirliği Anlaşması 1 Haziran 1992 tarihinde Kudüs'te imzalanırken, İsrailli turistler için 2. turizm destinasyonu olan Türkiye'ye 2007 yılında İsrail'den gelen turist sayısı 511 bin 435, 2008 yılında 558 bin 183, 2009 yılında 311 bin 600, 2010 yılında ise 109 bin 600 olarak gerçekleşti.

TİCARİ İLİŞKİLERDE YAŞANAN SORUNLAR

İsrail hükümeti ülkede artan işsizlik gerekçesiyle yabancı işçi sayısına önemli kısıtlamalar getirirken, bu çerçevede çalışma vizesi sürelerini 5 yıl ile sınırlandırdı ve yabancı işçi çalıştıran şirketlere “istihdam vergisi” uyguladı.

İsrail'in özellikle yaş ve kuru sebze-meyve ithalatı izinlerinde, üretim alanlarında zirai karantina denetimi yapılmasını şart koşması ticarette teknik engel oluştururken, et ürünleri başta olmak üzere İsrail'e ihraç edilecek gıda ürünlerinde Musevi dinine uygunluğu belgeleyen koşer sertifikası aranması maliyet artırıcı bir unsur olup söz konusu sertifikaların temininde karşılaşılan sorunlar zaman zaman İsrail;e yönelik ihracatı olumsuz yönde etkileyebiliyor.

İsrail'de firmaların Ticaret Odalarına üyeliği zorunlu olmadığından, uyuşmazlık halinde Odalar nezdinde herhangi bir yaptırım uygulanamamakta, uyuşmazlık ancak, mahkeme yoluyla çözülebilmekte.

Türkiye'den İsrail'e yapılan ihracatta karayolu ulaşımı yerine ağırlıklı olarak deniz yolu kullanılırken, özellikle soğuk havalı konteynerlerin temin edilmesinde karşılaşılan güçlükler nedeniyle, bu ülkeye yönelik bozulabilir ürün ihracatı arzu edilen düzeye ulaşamıyor.

İsrail halen (Haziran 2007) Türkiye'den ithal edilmekte olan GTİP'li portland çimentoya anti damping vergisi uygularken, Türk işadamlarının İsrail'e gitmek için vize alma zorunluluğu bulunuyor.

ANLAŞMA VE PROTOKOLLER

Türkiye ve İsrail arasında imzalanmış anlaşma ve protokoller şöyle:
-Serbest Ticaret Anlaşması,
-Ticari, Ekonomik, Sınai, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması,
-Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması,
-Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması,
-Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına İlişkin Anlaşma,
-Türkiye-İsrail KEK I. Dönem Toplantısı,
-Türkiye–İsrail Karma Ekonomik Komisyon I. Dönem Mutabakat Zaptı,
-Türkiye-İsrail KEK II. Dönem Toplantısı,
-Türkiye-İsrail KEK III. Dönem Toplantısı,
-Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Metroloji Alanında İşbirliği Anlaşması,
-Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ile İsrail Standartlar Enstitüsü (SII) arasında “Genel İşbirliği Anlaşması.”