Gözler ‘EDİS’in üstünde! Deprem anında uyarıyor kaçış ve korunma için saniyeler kazandırıyor

Yaşanan her deprem geride büyük acılar bırakıyor. Depreme karşı şehirleri hazırlamak kritik önem taşıyor. Japonya başta olmak üzere dünyanın farklı noktalarında kullanılan deprem uyarı sistemleri ise deprem anında oldukça hayati bir görev üstleniyor. Bu uygulamalardan biri de Türkiye’den çıkan girişim olan Deprem Erken Uyarı Sistemi -EDİS-. Fay hatlarına yerleştirilen hassas sensörlerin depremi algılamasıyla harekete geçen sistem, sizi depremin gerçekleştiği yere olan uzaklığınıza göre anında uyarıyor. Böylece deprem dalgaları sizin binanıza gelmeden önce 5-10 saniye de olsa kaçma ya da korunma fırsatı sunuyor.

UNICORN OLMAYA HAZIRLANIYOR

7 yıldır üzerinde çalışılan 2 yıldır ise Marmara Bölgesi için hazır olan sistemin 5 yıl içinde Türkiye geneline yayılması bekleniyor. Hatta şu anda EDİS, Türkiye’de kamu yatırımı ile devleşen bir unicorn olma yolunda. Şimdilik hangi kamu kurumunun bu yatırımı yapacağı saklı tutulsa da Türkiye Cumhuriyeti, yaklaşık 1 milyar dolarlık yatırımla bu sistemden her konut ve binanın yararlanmasını amaçlıyor.

İLK TALİPLİ MEKSİKA

Uygulamayı Türkiye’de Artaş İnşaat, Akçansa, Bayer, Esas Holding, Vadi İstanbul, Karaca, Arçelik, Vakıfbank, Ziraat Bankası, BOTAŞ, İnovia, Botaş, Akmerkez, Rönesans Holding, Pegasus gibi kurumlar kullanmaya başlarken ABD, Meksika, Japonya, Tacikistan, Pakistan, Yunanistan ve Fas gibi ülkeler de şimdiden görüşmelere başlamış durumda. Bu konuda en fazla ilerleme kaydedilen ülke ise Meksika. Bu ülkeyle anlaşma sağlanması durumunda 300 milyon dolarlık yeni bir yatırım yapılacak ve Meksika’nın başkenti deprem hazırlıklarının arasına EDİS’i de dahil edecek.

‘KAÇIŞ İÇİN ZAMAN TANIYOR’

Yıldız Teknik Üniversitesi’nde (YTÜ) bulunan Yıldız Teknopark içerisindeki ofislerinde Hürriyet’e açıklamalarda bulunan EDİS Türkiye Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen, “Biz depremi önceden haber vermiyoruz. Tıpkı yangın alarmları gibi deprem anında bildiriyoruz. Ancak depremin merkezi ile sizin olduğunuz yer arasında mesafe bazen hayat kurtarıyor. Sistemimiz P dalgalarını tespit eder etmez tüm alıcılara alarm gönderiyor. Ve yıkıcı olan S dalgaları size ulaşmadan depremin geleceğini haber veriyor. Deprem dalgaları saniyede en fazla 3.5 kilometre hızla ilerliyor. Olası bir İstanbul depreminde en kötü senaryoda 5-6 saniye daha iyi ihtimallerde ise 30-40 saniyelik bir zaman var. Heybeliada’da deprem olursa Şişli’de oturan birisi 20 saniyenin üzerinde zamana sahip. 6 şubat depremlerinde Hatay bu sistemini kullansaydı yaklaşık 1 dakika önceden herkesin haberi olabilirdi” ifadelerini kullandı. Erişen, son depremlerde uygulamanın hatasız çalıştığını belirtti.

Ali Emre Erişen

UYARI SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIYOR

EDİS Türkiye Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen, sistem en hayati bölümünün fay hatlarına koyulan hassas sensörlere sahip istasyonlar olduğunu söylüyor. Yapay zekâ ile donatılmış sistemde tanesi 340 bin Euro olan bu istasyonlar fay hatları kazılarak yer altına gömülüyor. Marmara Denizi’nde daha önce de benzer bir sistemin denendiğini hatırlatan Erişen, “O zaman bakım maliyetleri ve balıkçılar yüzünden proje yarıda kaldı. Şimdi tonlarca ağırlığa sahip beton blokların içine istasyonları yerleştirip gemilerle fay hattının üzerine yerleştiriyoruz. Çoğu noktada birden fazla sensör var. Farklı noktalardaki istasyonlar gemi geçişine kapalı alanlarda ve burayı Sahil Güvenlik sürekli koruyor. Yalova’dan Marmara Ereğlisi’ne kadar farklı noktalardaki istasyonlar deprem anında milisaniyeler içerisinde iletişime geçip depremin hangi noktada patladığını ve nereye doğru ilerlediğini belirliyor. Ardından uyarı cihazlarına bildirim gidiyor” şeklinde konuştu.

MALİYETİ NE KADAR

EDİS’in vatandaşı ilgilendiren bölümünde iki tip cihaz  ve bir mobil uygulama var. Birincisi daha çok otomasyon sistemlerine entegre edilebilen; büyük siteler, AVM’ler, bankalar, hastaneler, okullar ve sanayi tesisleri gibi binaların kullandığı büyük cihazlar. Bu cihazlar deprem anında tüm binaların kontrolünü devralıyor, asansörleri kata çekiyor, yürüyen merdivenleri durduruyor, doğalgazı kapatıyor ve en önemlisi ilk saniyelerden itibaren yüksek sesle tüm insanları uyarıyor. Bu cihazın satış fiyatı şu an 1500 Euro. İkincisi ise ev tipi olarak adlandırılan ve avuç içi kadar büyüklüğe sahip, modem benzeri bir cihaz. Bir yıldır üretilen bu ev tipi cihazları sadece internete bağlamak yetiyor. 300 Euro’luk bir satış fiyatı belirlenen bu cihazlar Yıldız Teknopark’ta üretildikten sonra satılıyor. Ancak beklenen yatırımları aldıktan sonra çok daha fazla üretilmesi planlanıyor.

‘MOBİL ÜCRETSİZ OLACAK’

Bir de mobil uygulama var. Ancak Ali Emre Erişen’e göre telefonun çekmediği alanlar, cihazların uçak moduna alınması ve şebeke problemleri gibi nedenler yüzünden mobil uygulama yüzde 100 verimli çalışamıyor. Buna rağmen tüm geliştirmeleri yaptıklarını ve mobil tarafta hata payını en aza indirmeyi hedeflediklerini söyleyen Erişen, mobil uygulamanın da tüm vatandaşlara ücretsiz kullandırılmasını hedeflediklerini açıkladı.