Göçmenlere konut parası uyarısı

TOKİ'den verilen bilgiye göre, göçmen vatandaşların konut sorununun çözümü kapsamında, 30 Ekim itibariyle başvuran soydaşlardan 9 bin 264'üne toplam 17 milyon 354 bin 570 lira ödeme yapıldı. Kalan 8 bin civarındaki göçmen vatandaşın da nemalanmış bir şekilde parasını almak için 5 Aralık'a kadar TOKİ'ye başvurması gerekiyor. Hak sahibi vatandaşların tamamının başvurması halinde, toplam ödeme 40 milyon liraya ulaşacak. Bunun 13 milyon lirası göçmen konutları hesabından, kalan 27 milyon lirası ise Hazine tarafından karşılanacak.

Bulgaristan hükümeti, Başkanı Todor Jivkov döneminde, Müslüman Türkleri zorunlu pasaport vererek sınır dışı etmişti. Göçmenler kitleler halinde trenlerle Türk sınırına bırakıldı. Böylece Türkiye, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'da görülen en yoğun ve zorunlu göç akımını yaklaşık üç aylık bir süre içinde kabul etmek durumunda kaldı. Bu dönemde yaklaşık 65 bin aileye mensup 230 bin kişi göçmen olarak Türkiye'ye geldi. Bu tarihten itibaren 1995 yılına kadar da aralıklarla, yaklaşık 27 bin aileden 74 bin kişi daha göç etti. Bu süreçte 92 bin aileden 300 bin civarında göçmenin Türkiye'ye girdiği tahmin ediliyor. Gelen göçmenlerin büyük bir bölümü daha önce Türkiye'ye göç eden akraba veya komşularının yoğun olduğu bölgelere kendi imkanları ile yerleşirken, bir bölümü de devlet tarafından 14 il merkezi ile 23 ilçe ve beldede, göçmen ailelerin parasal katkısı ve borçlandırılması esasına dayalı bir yöntemle yapılan konutlara yerleştiler.
TOKİ'den verilen bilgiye göre, Bulgaristan'dan 1989 yılı ve sonrasında zorunlu göçe tabi tutulan soydaşların iskanı amacıyla, devlet bir uygulama başlattı. Göçmen vatandaşlardan, dönemin parası ile 2,5 milyon liradan 14 milyon liraya kadar peşinat alınarak, devlet eliyle iskan konutları yaptırıldı ve bu vatandaşlara 10 yıla varan taksitlerle satıldı. Bu kapsamda inşa edilen göçmen konutlarına 44 bin 452 göçmen başvururken, bunlardan 23 bin 495'ine konut, 3 bin 975'ine de arsa verildi. Ancak, geri kalan yaklaşık 17 bin göçmen vatandaş, parasını yatırdığı halde konut sahibi olamazken, toplanan paraların iadesi de sorun oldu.
Devlete para verdiği halde konut sahibi olamayan göçmen vatandaşların paralarının iadesi için 2006 yılında İskan Kanunu'nda değişiklik yapılarak, paraların yatırıldığı dönemden ödendiği tarihe kadar yasal faiz uygulanarak değerlendirilmesi ve tutarın 1 yıl içinde vatandaşa ödenmesi öngörüldü. Ayrıca, uygulama konusunda da TOKİ yetkilendirildi.

TOKİ'nin yaptığı hesaplamada, yasal faizin çok düşük olması nedeniyle, para yatıran vatandaşların, iade halinde oldukça büyük mali kayba uğrayacağı ve alacakları paranın konut edinmek için oldukça anlamsız kalacağı belirlendi. Örneğin; 1991'de konut edinmek için o günkü değeriyle 2,5 milyon lira yatıran bir göçmen, söz konusu kanun uyarınca yasal faiz uygulanınca ancak 17 milyon lira alabilecekti.

Yasadaki bazı hükümlerin Anayasa'ya aykırılığının belirlenmesi ve göçmen vatandaşların da zarara uğratılmaması için, TOKİ, sorunun çözümü amacıyla geçen yıl İskan Kanunu'nda yeni bir değişiklik yapılmasını sağladı. Geçen yıl Aralık ayında çıkarılan İskan Kanunu'nda değişiklik yapan kanun uyarınca, Bulgaristan'dan zorunlu göçe tabi tutulup, Türkiye'ye gelerek yerleşmek isteyen Türklere yaptırılan konutlardan almak üzere müracaat ederek para yatıranlardan konut sahibi olamayanlara, bir yıl içerisinde başvurmaları halinde yatırmış oldukları bedel, yatırıldığı tarihten ödeneceği tarihe kadarki Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) değişimi dikkate alınmak suretiyle hesaplanarak TOKİ tarafından göçmen konutları hesabından ödenecek.

Bu durumda olan göçmenlere ayrıca, TOKİ'nin başvuru şartlarını taşımaları kaydıyla, herhangi bir kura şartına tabi olmaksızın, geri ödenecek parayı peşinat veya anapara ödemesine mahsup etmek suretiyle alt gelir grubu ile yoksullara yönelik yapılan sosyal konut projelerinden konut alma imkanı da getirildi. Ödemeler uyarınca göçmen konutları hesabından karşılanamayan tutar için Maliye Bakanlığınca ödenek aktarılacak. Bu uygulamadan yararlanmak için de verilen 31 Mart'a kadar sürede, bin 400 kişi başvurdu.

Yapılan belirlemede, konut sahibi olmak için göçmen vatandaşların ödemiş oldukları paraların, geçmişte Ziraat Bankası ve Vakıfbank hesaplarında çok uzun süre vadesiz hesaplarda tutularak nemalanmasının önlendiği ve bu tutarların enflasyon karşısında eridiği ortaya çıktı. Ayrıca söz konusu taşınmazlara ilişkin göçmen vatandaşlar tarafından açılmış olan davalarda mahkemece davacı lehine hükmedilmiş olan tutarlar ile sair yargılama giderleri ve noter masrafları da bu hesaptan karşılandığı için hesaptaki tutar, bu yıl yapılacak ödemeleri karşılayamaz hale geldi. Üstelik, göçmenler için yapılan konutların finansmanı tamamen yurt dışından alınan kredilerle sağlanırken, kredilerin geri dönüşü Hazine'ye oldu ve göçmen konutları hesabı, yeni kaynak girişi olmadığı için daha da yetersiz kaldı.
Toplam 17 bin göçmen vatandaşa ödeme yapılması için yaklaşık 40 milyon lira gerektiği hesaplanırken, göçmen konutları hesabında ancak 13 milyon lira bulunuyordu. Vatandaşlara ödenecek paranın 27 milyon lirası Hazine tarafından karşılanacak.

TOKİ, söz konusu kanun uyarınca göçmen vatandaşlara ödeme yapılmasına ilişkin, ilk liste Mart ayında olmak üzere, şimdiye kadar 10 liste yayımlayarak, 9 bin 264 kişinin parasını almasını sağladı. Listede ismi olan göçmen soydaşların nüfus cüzdanları ve adreslerini gösteren adına kayıtlı fatura ya da ikametgah ilmühaberi ile birlikte adreslerine en yakın Vakıflar Bankası şubesine başvurmaları halinde ödeme yapılıyor.

TOKİ'nin hesaplamalarına göre, 1991 yılı Haziran ayında 2,5 milyon lira yatıran bir göçmen, TÜFE ile değerlendirildiğinde, 2009 yılı Şubat ayı itibariyle 2 bin 131 lira para alabilecek. Yine 1992 yılı Temmuz ayında 5 milyon lira yatıran bir göçmen de 2 bin 545,9 lira alabilecek. 1991 yılı Haziran ayında 14 milyon lira yatıran bir göçmenin alacağı para ise 11 bin 975 lira olarak hesaplandı. Bu rakamlar, paranın yatırıldığı tarih ve ödeneceği tarihe göre TÜFE'ye istinaden değişiyor. Hak sahibi olup müracaat etmeyen yaklaşık 8 bin vatandaşın mağdur olmaması için 5 Aralık 2009'a kadar TOKİ'ye yazılı olarak başvurması gerekiyor.