Gıdada etiket devrimi

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği'nde değişiklik yapmaya hazırlanıyor. Etiket bilgilerinde yapılacak değişiklikler ile gıda alışveriş yaparken besin değeri, enerji değeri gibi konulara dikkat edenlerin alışverişi daha da kolaylaşacak.

İlgili kesimlerin görüşüne açılan tebliğ taslağıyla “besin ögesi”, “beslenme beyanı”, “beslenme referans değeri”, “çoklu doymamış yağ asitleri”, “lif”, “sağlık beyanı”, “prebiyotik” ve “probiyotik bakteri” tanımları değiştiriliyor.

Protein, karbonhidrat, yağ, lif, sodyum, mikro besin ögesi olan vitamin ve mineraller ile bu gruplarda yer alan ögeler, “besin ögesi” olarak etikette gösterilebilecek.

Bir gıdanın içerdiği enerji, besin ögeleri veya diğer ögeleri nedeniyle beslenme açısından yararlı özelliklere sahip olduğunu doğrudan ya da dolaylı olarak belirten ifade “beslenme beyanı” olarak tanımlandı.

Mevcut mevzuatta “beslenme referans değeri”, “sağlıklı yetişkinler” dikkate alınarak yapılırken, taslakta bu tanımın, “sağlıklı bireyler” dikkate alınarak yapılması öngörüldü. Sağlıklı bireyler için günlük olarak alınması tavsiye edilen besin ögeleri miktarı, “beslenme referans değeri” olarak gösterilecek.

Taslakta gıdalarda yer alabilecek “lif”in kapsamı da genişletildi. Önceden “yenilebilen bitkisel ve hayvansal maddelerin, insanların sindirim sisteminde sindirilemeyen kısımları” lif olarak tanımlanırken, “yenilebilir sentetik karbonhidrat polimerleri” de lif kapsamına dahil edildi.

İnsan ince bağırsağında sindirilemeyen, emilemeyen ve üç veya daha fazla monomerden oluşan; tüketilen gıdada doğal olarak bulunan yenilebilir karbonhidrat polimerleri, yenilebilir karbonhidrat polimerleri, faydalı fizyolojik etkiye sahip olduğu genel geçerli bilimsel kanıtlarla doğrulanmış yenilebilir sentetik karbonhidrat polimerleri, lif olarak kabul ediliyor.

Herhangi bir gıda grubunun, gıdanın veya gıdanın bileşiminde bulunan ögelerin büyüme, gelişme ve vücudun normal işlevleriyle ilişkili fizyolojik etkisini tanımlayan veya vücut fonksiyonlarını geliştirmeye veya sağlığı korumaya yardımcı etkisini doğrudan ya da dolaylı olarak belirten ifadeler, “sağlık beyanı” olarak değerlendirilecek.

Prebiyotik bileşen ve probiyotik mikroorganizmaların tanımları yeniden yapılırken, bir gıdanın, bir defada tüketilmesi beklenen ortalama miktarını gösteren, “porsiyon büyüklüğü” de etiket üzerinde gösterilebilecek.

Gıdanın bir porsiyonunun, enerji ve besin ögeleri/bileşenleri için önerilen günlük alım düzeylerinin yüzde olarak ne kadarını karşıladığı, “günlük karşılama oranı” olarak etiket üzerinde yer alacak.
Taslağa göre, gıdaların etiketinde, anne sütüne eşdeğer olduğunu bildiren veya ürünü anne sütü ile kıyaslayan beyanlar yer almayacak.

PORSİYON BÜYÜKLÜKLERİ BELİRLENDİ

Pek çok gıdanın porsiyon büyüklüğü de tebliğ taslağı ile belirleniyor. Besin ögelerinin miktarları, etiket üzerinde 100 gram veya 100 mililitre için verilecek. Buna ilave olarak, besin ögelerinin miktarları, paketteki porsiyon adetinin belirtilmesi koşuluyla, etiketin üzerinde belirtilen net miktar için veya bir porsiyon için de verilebilecek.

Porsiyon büyüklüğü olarak taslakta yer alan miktarlar dikkate alınacak. Taslakta yer almayan ürünler için porsiyon büyüklükleri bakanlıkça belirlenecek.
Vitamin ve minerallerin besin ögeleri tablosunda yer alabilmesi için, Beslenme Referans Değerleri'nin en az yüzde 15'ini karşılaması gerekiyor.
Taslağa göre, gıdaların etiketinde, sadece tebliğde yer alan beslenme beyanları, yine tebliğde verilen koşullara uygun olmak kaydı ile yer alabilecek. Ancak belirlenen koşullar takviye edici gıdalar (gıda takviyeleri) için geçerli olmayacak. Bileşimindeki alkol miktarı hacmen yüzde 1,2'yi geçen içeceklerde; yalnızca alkol veya enerji miktarlarının azaltılmasına ilişkin beyan yapılabilecek.

Bir gıda, beslenme beyanı yapabilme koşullarını doğal bileşiminde bulunan bir besin ögesi veya diğer öge ile karşılıyorsa, beslenme beyanının önüne “doğal olarak/doğal” ifadesi eklenebilecek.

Beslenme beyanında enerji, besin ögeleri veya diğer ögeler için kullanılabilecek ifadeler tebliğ taslağında sıralandı.
“Yağsız” beyanı yapılan gıdaların etiketinde gıdanın yağ miktarında ne kadar azalma olduğunu ifade eden “% …. yağsız” gibi beyanlar yer alamayacak.

50 GRAM EKMEK, BİR PORSİYON

Sağlık beyanı yapılan gıdanın porsiyonunun büyüklüğü ve beyana esas olan bileşenin bir porsiyondaki miktarı, etiket üzerinde belirtilecek.
Tebliğ taslağında, çok sayıda gıdanın, sağlık beyanına esas alınacak porsiyon büyüklükleri belirlendi. Buna göre, 30 gram bisküvi, 50 gram ekmek, ağırlığının yüzde 35'inden fazlasını krema ve meyve oluşturan 125 gram pasta veya ağırlının yüzde 35'inden azı krema ve meyveden oluşan 80 gram pasta bir porsiyon kabul ediliyor.

Çeşnili kek, galeta ve peksimetin 30 gramı, dolgulu kekin 50 gramı, kurabiyenin 25 gramı, krakerin 15 gramı, pirinç, bulgur, makarna ve eriştenin 60 gramı bir porsiyon olarak belirlendi.

Alkolsüz içecekler, ayrın kefir gibi fermente süt içecekleri ve sütün 250 mililitresi, çay, kahve, salep gibi sıcak içeceklerin 200 mililitresi, yoğurdun 200 mililitresi bir porsiyon.

Sağlık beyanı yapılırken beyaz peynirin porsiyon büyüklüğü 60 gram, kaşar peynirininki 45 gram, sürülebilir peynirde 30 gram, taze peynirde 40 gram, krema ve kaymakta 20 gram, puding, muhallebi, sütlaç gibi tüketime hazır tatlılarda 200 gram, aşurede 250 gram, revani, irmik gibi tatlılarda 150 gram, dondurma ve
yenilebilir buzda 100 mililitre veya 50 gram bir porsiyon kabul edilecek.

Yumurtanın tanesi veya 50 gramı bir porsiyon. Porsiyon büyüklüğü, tereyağı ve margarinde 10 miligram, sıvı yağda 10 mililitre, kemiksiz çiğ et için 90 gram, kemikli çiğ et için 150 gram, köfte, döner ve pane için 90 gram, pastırma için 30 gram, pizza, börek, sandviç için 140 gram olarak belirlendi.
Taslakta, su ürünleri, meyveler ve meyve suları, sebze ve sebze suları, hazır yemekler, kuruyemişler, salatalar, soslar, atıştırmalık ürünler, çorbalar, şekerlemeler ve şekerli ürünler, salamura gıdalar, yemek harçları için de “bir porsiyon” kabul edilebilecek büyüklükler belirlendi.

Gıdanın bir porsiyonunun, enerji ve besin ögeleri/bileşenleri için önerilen günlük alım düzeylerinin yüzde olarak ne kadarını karşıladığı, “Günlük Karşılama Oranı-GKO” olarak etiket üzerinde yer alacak.

Taslakta, gıdanın etiketinde GKO bilgisi verilirken uyulacak kurallar da belirlendi.