Gelir vergisinde köklü reform
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Eylül 18, 2008 11:53
Gelir vergisi Kanunu büyük çaplı değişikliğe uğruyor.
Kentsel rantlara vergi geliyor, zirai kazançların vergilendirilmesinde stopaj uygulaması yaygınlaştırılıyor, esnaf muafiyeti genişletiliyor, aralarında taksicilerin de bulunduğu meslek grupları için her ilçede özel komisyonlarca yıllık kazanç tespiti öngörülüyor. Vergi kayıp ve kaçağına karşı da yeni güvenlik müesseseleri devreye sokuluyor.
Vergi Konseyi koordinatörlüğünde Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü temsilcilerinin de katılımıyla hazırlanan yeni Gelir Vergisi Taslağı, Maliye Bakanlığınca değerlendirilmeye alındı. Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü bürokratları, 90 madde dolayındaki taslağı madde madde ele alarak, son kez gözden geçiriyor. Son kararı Bakanlığın vermesi istenen maddeler de düzenleniyor.
KENTSEL RANTLARA VERGİ
Gelir vergisini daha basit ve güncel hale getiren taslak, menkul kıymet araçlarındaki vergi rejimini aynen koruyor. Ancak kentsel rantlar, tarım kesiminin ve esnafın vergilendirilmesi, gider bildirimi ve diğer güvenlik müesseseleri konularında radikal değişiklikler içeriyor.
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın da görüşleri doğrultusunda son şekli verilecek olan Gelir Vergisi Taslağı ile getirilmesi öngörülen bazı düzenlemeler şöyle:
-Kentsel rantlara vergi: Gayrimenkuldeki değer artışı kazancındaki 5 yıllık sınır 10 yıla çıkarılıyor. Ancak değer artış kazancının enflasyondan arındırılması uygulamasına son veriliyor. Bunun yanı sıra, 1. yıldan itibaren 10 yıla kadarki süreçte kademeli bir vergileme getiriliyor.
Buna göre, edindiği gayrimenkulü 1 yıl sonra satan, elde ettiği rant gelirinin yüzde 10'unu düşecek, geri kalan yüzde 90'ı için beyanda bulunup, vergi ödeyecek. Gayrimenkulünü 2. yılda satanlar değer artış kazancının yüzde 20'sini düşüp, yüzde 80'inin vergisini verecek. Vergiden düşülen tutar 3. yılda yüzde 30, 4. yılda yüzde 40, 5. yılda yüzde 50, 6. yılda yüzde 60, 7. yılda yüzde 70, 8. yılda yüzde 80, 9. yılda da yüzde 90 olacak. Böylece, 1 yıl içinde elden çıkarılan gayrimenkulden elde edilen değer artış kazancının yüzde 90'ı, 9. yılda ise yüzde 10'u vergilendirilecek.
10 yıl sonra satılan gayrimenkullerde ise rant geliri ne olursa olsun, gelir vergisi ödenmeyecek.
Kentlerde imar değişiklikleriyle metro, yol ve alışveriş merkezi gibi etkenler sonucu yüksek tutarlarda gayrimenkul rantı olduğunu belirten bir Maliye yetkilisi, “Bunların vergilendirilmesi gerekiyor. Bizim yaptığımız da kademeli yapıyla adil bir vergileme gerçekleştirmek. Kişi diyelim 100 bin YTL'ye edindiği bir ev ya da arsayı, 2 yıl sonra 150 bin YTL'ye sattı. Bunun yüzde 20'sini düşecek. Geri kalan yüzde 80'i için beyanname verip, normal tarifeden gelir vergisi ödeyecek” dedi.
TAKSİLERE YAZAR KASA
-Esnaf muafiyeti genişletilecek ve halen basit usule tabi olan küçük esnafın bir bölümü de bu muafiyetten yararlanacak ve bu şekilde vergi dışı kalacak.
Aralarında taksicilerin de olduğu bazı meslek grupları için her ilçede, esnaf odaları, Vergi Dairesi Başkanlığı ve Defterdarlıklar ile diğer kesim temsilcilerinden oluşan özel komisyonlar oluşturulacak. Bu komisyonlar, her yıl ekonomik şartlar ve yıpranma gibi çeşitli unsurları da dikkate alarak, ilgili meslek grupları için yıllık kazanç tespit edecek. Bu kazanç üzerinden de vergi alınacak.
Getirilecek hadlerin üstünde cirosu bulunan esnaf ise gerçek usule geçirilecek.
Maliye Bakanlığı, taksiciler için farklı yöntemler üzerinde de duruyor. Alınan bilgiye göre, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu, bundan bir süre önce Maliye Bakanlığına, “Taksilerimiz çok eskidi. Ticari taksilerde ÖTV'yi sıfırlayın. Biz de taksilerimizi yenileyelim” talebiyle geldi. Bakanlığın buna yanıtı, “Tamam, biz ticari taksilerde ÖTV'yi sıfırlayalım. Ama siz de, taksilere yazar kasa takın” oldu. Başlangıçta bu öneriye sıcak bakan federasyon yetkilileri, daha sonra buna itiraz etti ve taksilerin topluca yenilenmesi olayı da öylece kaldı.
Maliye Bakanlığı, yeni vergi düzenlemeleri sırasında, yıllık kazanç tespiti alternatifinin yanı sıra, taksilere yazar kasa takılması konusunu da gündemde tutuyor. Taksicilere “ÖTV sıfırlamasına karşı yazar kasa” önerisinin yenilenebileceği belirtiliyor.
Taksicilerle ilgili vergileme rejiminin de görüşmeler sonrasında netleşeceği ifade ediliyor.
LÜKS HAYATA “NASIL FİNANSE ETTİN?” SORGUSU
-Vergi kayıp ve kaçağıyla mücadeleye dönük yeni güvenlik müesseseleri devreye giriyor. “Nereden Buldun” ve “Hayat Standardı”nın kaldırılmasıyla vergi güvenlik müesseselerinden yoksun kalan vergi mevzuatının yeni Gelir Vergisi Kanunuyla yeni oto kontrol sistemlerine kavuşturulması öngörülüyor.
Bu çerçevede gider bildirimi, asgari gayri safi hasıla ve ortalama kar haddi gibi güvenlik müesseselerinin uygulamaya konulması planlanıyor.
Lüks hayata, “Bunları nasıl ve neyle finanse ettin?” sorusunun sorulacağı gider bildiriminde, yıl içindeki harcamalar, o yıla ilişkin belan edilen gelirle karşılaştırılıyor. Geliri düşük, harcaması fazla olandan da açıklama isteniyor.
“Nereden Buldun”dan farklı olarak, servet yerine harcamanın sorgulanacağı gider bildiriminde, kredi kartı dahil yüksek harcaması olanlardan, sık sık yurt dışına gidenlerden, 5 yıldızlı otellerde kalanlardan, buralarda düğün yapanlardan, özel hizmetçisi, yatı ve uçağı olanlardan, beyan ettiği gelir ile yaşam standardı arasında büyük fark bulunanlar, gösterdikleri gelir ile bu tür yaşamı nasıl devam ettirebildiklerini izah edecek.
Asgari gayri safi hasılayla işletmelerin belli dönemdeki hasılatına göre, bir yıllık tahmini hasılata ulaşılıyor ve kar marjının düşülmesinin ardından, bu hasılata uygun beyanda bulunulup bulunulmadığına bakılıyor.
Ortalama kar haddinde ise aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların satış miktarına göre ortalama kar oranları hesaplanıyor ve buradan hareketle beyanlar karşılaştırılıyor.
-Zirai kazançlar: Taslakla tarım kesimindeki vergi yükü ağırlaştırılmadan, stopaj uygulaması yaygınlaştırılıyor. Bu şekilde defter tutma yükümlülüğünün kapsamı daraltılıyor. Çiftçinin sattığı ürün karşılığında vergi ödesin, ödemesin makbuz alması zorunlu kılınıyor.
VERGİ ORANLARI
Bu arada Vergi Konseyi, taslak çalışmaları sırasında gelir vergisi dilim ve oranlarının yeniden düzenlenmesini istedi.
Konsey, halen yüzde 15, 20, 27 ve 35 olarak uygulanan oran sayısının Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) genelinde olduğu gibi 2 ya da 3'e indirilmesini talep etti. Yeni oranların da yüzde 10 ile 25 arasında belirlenmesini önerdi.
Ancak, taslakta oranlarla ilgili herhangi bir değişikliğe yer verilmedi. Oranların taslak çalışmalarında en son ele alınacak konu olduğuna işaret eden Maliye Bakanlığı yetkilileri, bu konuda şu değerlendirmede bulundular:
“Sayın Bakanımız da, bütçe olanakları ölçüsünde oran indirimine sıcak bakıyor. Kurumlar vergisinde indirim daha kolaydı. Çünkü daha dar bir kesime hitap ediyor. Oysa gelir vergisi çok geniş bir alanı ilgilendiriyor. Biz, gerek Bakanlıktaki son değerlendirmeler, gerekse Taslağın Başbakanlık ve Meclis'te ele alınması süreci için oran değişiklikleri için de alternatifler belirleyeceğiz. Bunların her birinin getirisini ve götürüsünü hesaplayacağız. Gelir vergisinde oran değişikliği, tamamen siyasi otoritenin vereceği bir karar. Biz, bunun rakamlarını masaya koyarız, kararı onlar verir.”
Vergi Konseyi koordinatörlüğünde Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü temsilcilerinin de katılımıyla hazırlanan yeni Gelir Vergisi Taslağı, Maliye Bakanlığınca değerlendirilmeye alındı. Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü bürokratları, 90 madde dolayındaki taslağı madde madde ele alarak, son kez gözden geçiriyor. Son kararı Bakanlığın vermesi istenen maddeler de düzenleniyor.
KENTSEL RANTLARA VERGİ
Gelir vergisini daha basit ve güncel hale getiren taslak, menkul kıymet araçlarındaki vergi rejimini aynen koruyor. Ancak kentsel rantlar, tarım kesiminin ve esnafın vergilendirilmesi, gider bildirimi ve diğer güvenlik müesseseleri konularında radikal değişiklikler içeriyor.
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın da görüşleri doğrultusunda son şekli verilecek olan Gelir Vergisi Taslağı ile getirilmesi öngörülen bazı düzenlemeler şöyle:
-Kentsel rantlara vergi: Gayrimenkuldeki değer artışı kazancındaki 5 yıllık sınır 10 yıla çıkarılıyor. Ancak değer artış kazancının enflasyondan arındırılması uygulamasına son veriliyor. Bunun yanı sıra, 1. yıldan itibaren 10 yıla kadarki süreçte kademeli bir vergileme getiriliyor.
Buna göre, edindiği gayrimenkulü 1 yıl sonra satan, elde ettiği rant gelirinin yüzde 10'unu düşecek, geri kalan yüzde 90'ı için beyanda bulunup, vergi ödeyecek. Gayrimenkulünü 2. yılda satanlar değer artış kazancının yüzde 20'sini düşüp, yüzde 80'inin vergisini verecek. Vergiden düşülen tutar 3. yılda yüzde 30, 4. yılda yüzde 40, 5. yılda yüzde 50, 6. yılda yüzde 60, 7. yılda yüzde 70, 8. yılda yüzde 80, 9. yılda da yüzde 90 olacak. Böylece, 1 yıl içinde elden çıkarılan gayrimenkulden elde edilen değer artış kazancının yüzde 90'ı, 9. yılda ise yüzde 10'u vergilendirilecek.
10 yıl sonra satılan gayrimenkullerde ise rant geliri ne olursa olsun, gelir vergisi ödenmeyecek.
Kentlerde imar değişiklikleriyle metro, yol ve alışveriş merkezi gibi etkenler sonucu yüksek tutarlarda gayrimenkul rantı olduğunu belirten bir Maliye yetkilisi, “Bunların vergilendirilmesi gerekiyor. Bizim yaptığımız da kademeli yapıyla adil bir vergileme gerçekleştirmek. Kişi diyelim 100 bin YTL'ye edindiği bir ev ya da arsayı, 2 yıl sonra 150 bin YTL'ye sattı. Bunun yüzde 20'sini düşecek. Geri kalan yüzde 80'i için beyanname verip, normal tarifeden gelir vergisi ödeyecek” dedi.
TAKSİLERE YAZAR KASA
-Esnaf muafiyeti genişletilecek ve halen basit usule tabi olan küçük esnafın bir bölümü de bu muafiyetten yararlanacak ve bu şekilde vergi dışı kalacak.
Aralarında taksicilerin de olduğu bazı meslek grupları için her ilçede, esnaf odaları, Vergi Dairesi Başkanlığı ve Defterdarlıklar ile diğer kesim temsilcilerinden oluşan özel komisyonlar oluşturulacak. Bu komisyonlar, her yıl ekonomik şartlar ve yıpranma gibi çeşitli unsurları da dikkate alarak, ilgili meslek grupları için yıllık kazanç tespit edecek. Bu kazanç üzerinden de vergi alınacak.
Getirilecek hadlerin üstünde cirosu bulunan esnaf ise gerçek usule geçirilecek.
Maliye Bakanlığı, taksiciler için farklı yöntemler üzerinde de duruyor. Alınan bilgiye göre, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu, bundan bir süre önce Maliye Bakanlığına, “Taksilerimiz çok eskidi. Ticari taksilerde ÖTV'yi sıfırlayın. Biz de taksilerimizi yenileyelim” talebiyle geldi. Bakanlığın buna yanıtı, “Tamam, biz ticari taksilerde ÖTV'yi sıfırlayalım. Ama siz de, taksilere yazar kasa takın” oldu. Başlangıçta bu öneriye sıcak bakan federasyon yetkilileri, daha sonra buna itiraz etti ve taksilerin topluca yenilenmesi olayı da öylece kaldı.
Maliye Bakanlığı, yeni vergi düzenlemeleri sırasında, yıllık kazanç tespiti alternatifinin yanı sıra, taksilere yazar kasa takılması konusunu da gündemde tutuyor. Taksicilere “ÖTV sıfırlamasına karşı yazar kasa” önerisinin yenilenebileceği belirtiliyor.
Taksicilerle ilgili vergileme rejiminin de görüşmeler sonrasında netleşeceği ifade ediliyor.
LÜKS HAYATA “NASIL FİNANSE ETTİN?” SORGUSU
-Vergi kayıp ve kaçağıyla mücadeleye dönük yeni güvenlik müesseseleri devreye giriyor. “Nereden Buldun” ve “Hayat Standardı”nın kaldırılmasıyla vergi güvenlik müesseselerinden yoksun kalan vergi mevzuatının yeni Gelir Vergisi Kanunuyla yeni oto kontrol sistemlerine kavuşturulması öngörülüyor.
Bu çerçevede gider bildirimi, asgari gayri safi hasıla ve ortalama kar haddi gibi güvenlik müesseselerinin uygulamaya konulması planlanıyor.
Lüks hayata, “Bunları nasıl ve neyle finanse ettin?” sorusunun sorulacağı gider bildiriminde, yıl içindeki harcamalar, o yıla ilişkin belan edilen gelirle karşılaştırılıyor. Geliri düşük, harcaması fazla olandan da açıklama isteniyor.
“Nereden Buldun”dan farklı olarak, servet yerine harcamanın sorgulanacağı gider bildiriminde, kredi kartı dahil yüksek harcaması olanlardan, sık sık yurt dışına gidenlerden, 5 yıldızlı otellerde kalanlardan, buralarda düğün yapanlardan, özel hizmetçisi, yatı ve uçağı olanlardan, beyan ettiği gelir ile yaşam standardı arasında büyük fark bulunanlar, gösterdikleri gelir ile bu tür yaşamı nasıl devam ettirebildiklerini izah edecek.
Asgari gayri safi hasılayla işletmelerin belli dönemdeki hasılatına göre, bir yıllık tahmini hasılata ulaşılıyor ve kar marjının düşülmesinin ardından, bu hasılata uygun beyanda bulunulup bulunulmadığına bakılıyor.
Ortalama kar haddinde ise aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların satış miktarına göre ortalama kar oranları hesaplanıyor ve buradan hareketle beyanlar karşılaştırılıyor.
-Zirai kazançlar: Taslakla tarım kesimindeki vergi yükü ağırlaştırılmadan, stopaj uygulaması yaygınlaştırılıyor. Bu şekilde defter tutma yükümlülüğünün kapsamı daraltılıyor. Çiftçinin sattığı ürün karşılığında vergi ödesin, ödemesin makbuz alması zorunlu kılınıyor.
VERGİ ORANLARI
Bu arada Vergi Konseyi, taslak çalışmaları sırasında gelir vergisi dilim ve oranlarının yeniden düzenlenmesini istedi.
Konsey, halen yüzde 15, 20, 27 ve 35 olarak uygulanan oran sayısının Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) genelinde olduğu gibi 2 ya da 3'e indirilmesini talep etti. Yeni oranların da yüzde 10 ile 25 arasında belirlenmesini önerdi.
Ancak, taslakta oranlarla ilgili herhangi bir değişikliğe yer verilmedi. Oranların taslak çalışmalarında en son ele alınacak konu olduğuna işaret eden Maliye Bakanlığı yetkilileri, bu konuda şu değerlendirmede bulundular:
“Sayın Bakanımız da, bütçe olanakları ölçüsünde oran indirimine sıcak bakıyor. Kurumlar vergisinde indirim daha kolaydı. Çünkü daha dar bir kesime hitap ediyor. Oysa gelir vergisi çok geniş bir alanı ilgilendiriyor. Biz, gerek Bakanlıktaki son değerlendirmeler, gerekse Taslağın Başbakanlık ve Meclis'te ele alınması süreci için oran değişiklikleri için de alternatifler belirleyeceğiz. Bunların her birinin getirisini ve götürüsünü hesaplayacağız. Gelir vergisinde oran değişikliği, tamamen siyasi otoritenin vereceği bir karar. Biz, bunun rakamlarını masaya koyarız, kararı onlar verir.”