Fiyatlar dibe vurdu, ötesi yok

II. Bölüm: En büyük sorunumuz ürün gamı

 - Otomotivin şimdiki durumunu nasıl tanımlıyorsunuz?

Piyasa şu anda problemli ve biz de çözüm yolları üretmeye çalışıyoruz. Ama çözüm sadece bizle ilgili değil. Otomotiv bankacılık sistemine çok dayalı. Gerek perakende gerek filo müşterileri için krediler çok önemli. Kredilerdeki yavaşlama pazarı yüzde 50 daralmaya kadar getirdi. Böyle bir kasım epeydir yaşamadık. Aralıkta da ne olacağı belli değil.

- En büyük sorun nedir?

Banka kredileri çok büyük sorun. İkincisi, güvensizlik ortamı var. Biz ülke olarak çok duygusalız. 'Aman yandaki komşu batıyor, biz arabamızı yenilemeyelim' diye düşünüyorlar. Bir durağanlık başladı pazarda. Piyasalar güven aşılaması bekliyor.

- Daha önce hiç böyle bir kırılma gördünüz mü?

Nissan Genel Müdür Yardımcısı İlkim Sancaktaroğlu, otomotivde 22 yıllık tecrübeye sahip önemli bir isim. Yaşanan krizden çıkışın içeriye yönelik önlemlerle olacağını söyleyen Sancaktaroğlu, bunun için hükümeti bir an önce harekete geçmeye çağırıyor. Sancaktaroğlu ile gerçekleştirdiğimiz röportaj iki gün sürecek...

2001 ve 1994 Asya krizi de benzerdi. Ama genelde daha lokal krizlerdi. 2001 krizinin ardından 470 binlik toplam pazar 120 bine kadar düştü. Biz zikzaklara çok alışığız. Şimdi global kriz olduğu için biz 'izle-gör' yaptık ve piyasa yavaşladı. Diğer taraftan ticari araçlarda da önemli bir yavaşlama var.

- Ticari tarafı daha mı fazla yavaşlıyor?

Daha tam görmedik ama daha fazla yavaşlayacak. Çünkü şirketler kapanıyor, insanlar işsiz kalıyor. Özellikle de KOBİ'ler problem yaşıyor. Dolayısıyla ticari araçtaki satın almalar yavaşlayacaktır. Pazardaki binek-ticari dengesi yüzde 65-35 idi, ama şimdi bu denge biraz daha bineğe dönecek.

- Bankalar kredi musluklarını açarsa piyasa canlanır mı?

Evet canlanır ve bir açıdan da güven tazeleme olur. Bence bankaların bir takım kredi değerleme sistemlerini yeniden gözden geçirmesi gerekiyor.

- Ne yapıyor şu anda bankalar?

Kredi taleplerinin ince elenip sık dokunduğunu tahmin ediyorum. Ama bu açıklanan birşey değil. Sonuçta krediye karşılık istenen şartlar ağırlaştırılıyor.

Hükümetin bu aşamada mevduata güvence konusunda destek olmasını bekliyorum.

- Başka?

Türkiye'de vergiler çok yüksek. Bunun bir kere düşmesi gerekiyor. Gerçi Maliye Bakanı kızacak bana ama, bu vergiler azaltılmalı... Vergi direk maliyeti  etkiliyor. Çünkü siz 100 liralık bir arabada 30 lira vergi ödüyorsunuz. Onun biraz geri çekilmesi lazım. İşte burada vergi düşürülerek satışların artması sağlanabilir ve hükümetin vergi kaybı da engellenir.

- Geçenlerde bir ÖTV indirimi gündeme gelmişti...

Evet, bir söylenti çıktı, bir hafta sonra da indirim yok dendi. İnanın, o bir haftada satışlar durdu... Zaten piyasa çok hassas dengeler üzerinde.

Vergi mi iner başka destek mi olur bilemem ama yapılması gerekiyor. Ne yapılacaksa, bir veya birkaç şey yapılmak zorunda. Maliyetler düşürülebilir, krediler açılabilir veya başka teşvikleri getirilebilir.. Bir an önce yapılsın ve pazar tekrar harekete geçsin.

- İç tüketime yönelik bir önlem alınmalı o zaman...

Bakın şu anda ihracat yapılamıyor, Avrupa pazarı düştü, Üretim durdu, fabrikalar tatile giriyor, yan sanayi etkilenmeye başladı... Bayiler daralıyor, akaryakıt daralıyor, reklam sektörü daralıyor, birçok insanın işsiz kalması söz konusu. Mutlaka iç tüketimin canlandırılması gerekiyor.

İç tüketimin canlandırılmasının bir faydası daha var. Biz diyoruz ki Türkiye'ye otomotivde yabancı yatırım gelmiyor. Siz iç pazarı genişletmez ve stabil bantta hareket ettirmezseniz, o zaman yabancı da gelmez. Türkiye'ye adam sadece ihracat yapmak için niye gelsin?

Bir de hep şöyle söylenir: Türkiye'deki cari açığın en önemli nedeni ithal otomobillerdir... Hayır değil. Şu anda en büyük markalar aynı zamanda en büyük ithalatçılar. Bu bir denge unsuru. Sen duvarını kapatırsın ve dersin ki ithalat yapmıyorum... Ama bu bir çözüm değil. Yatırım çekmek istiyorsan, iç pazarı geliştireceksin. Bu kadar...

- Sene sonunda toplam pazar ne olur?

Tahmin vermek zor ama 500 küsür bin gibi olur. Ama o küsürün ne olduğunu bilemem.

-2009?

Herhalde 400 bin civarı olur. Altına da inebilir, dediğim gibi tüketimi teşvik etmek gerekiyor. Tüketimin olmaması girdap yaratıyor. Sen harcama, ben harcamayayım, ee ne olacak? Nasıl dönecek piyasa?

Bakın otomotiv birçok ülkede sanayinin, tüketimin, ticaretin omurgasıdır. Bunu korumak zorundasınız.

- Siz birşeyler yapılacağına inanıyor musunuz?

İnanmak istiyorum. Yapılmak zorunda çünkü ben şöyle görüyorum: Hep kriz teğet geçecek dendi, bankalar iyi dendi ama ne zaman biz otomotiv olarak 'pazar daraldı' dedik, o zaman yetkiler de krizin Türkiye yi etkilemeye başladığını anladılar. Anladılar ki gerçekten birşeyler oluyor, kriz teğet geçmeyecek.

Otomotiv bir zincir. Sadece araba satışıyla bitmiyor bu iş. Yan sanayisi var, bayisi var, akaryakıtı var, yetkili-yetkisiz servisler var... Otomotivin yarattığı dalganın boyu çok farklı. Dolayısıyla birşeyler yapılmak zorunda.

- Ne kadarlık iş kaybı oldu?

Şu anda büyük kayıp yok ama böyle giderse bayağı bir daralma olacak.

- Kriz ne zaman biter?

Eğer gerekli tedbirler alınırsa, 2009 durgun geçer ama 2010'da toparlanmaya başlarız. Eğer o toparlanma olacaksa da otomotivden başlayacak. 2001'de de böyle olmuştu. Otomotiv ekonomide öncü göstergedir.

- Otomotiv sanayi krizi fırsata çevirebilir mi?

Olabilir ama şu anda kimse yatırımı düşünmüyor. Herkes can derdinde, üretimi kısma ve fabrika kapatma peşinde. Ama eğer iç pazarı genişletici tedbirleri alırsanız, yatırımlar tekrar yapılmaya başladığı dönemde fırsat olabilir. Türkiye de bu anlamda cazibe merkezi olabilir.  Dediğim gibi en önemlisi iç pazarın geliştirilmesi.

- Otomotivdeki genel fiyat seviyesini nasıl görüyorsunuz?

Aslında son 2-3 ayda yüzde 20-30 arası devalüasyon yaşandı ama kimse fiyatlara yansıtmadı. Herkes elindeki stokları azaltana kadar bir süre daha bu fiyatlardan devam edecek ama bu süreyi gerçekten size veremem... Bilmiyoruz. Bence şu anda araç almak için uygun zaman. Çünkü bu fiyatlar artmak zorunda.

Bir anda dolardaki artışın hepsinin yansıtamazsınız ama yavaş yavaş artacak. Bu iş bu fiyatlarla sürdürülemez. Otomotivde görülebilecek en düşük fiyatlar bunlar.