Fahiş aidata karşı 10 öneri
Güncelleme Tarihi:
Artan konut fiyatları ve kiralar nedeniyle zorlanan vatandaş yeni yılda aidat zamları ile bir şok daha yaşadı. Ortalama yüzde 50-70 bandında olan, kimi sitelerde yüzde 100’ü bulan aidat zamları bütçeleri zorluyor. Site yönetimleri, artan asgari ücretle personel maliyetlerinin yükselmesini ve genel giderlerin artmasını gerekçe gösterse de, site sakinleri kiraya yaklaşan bedeli fazla buluyor. İstanbul’un merkezi olmayan ilçelerinde dahi sitelerde 1+1’lerin aidatı 1000-1500 liraya çıktı, 2+1 dairelerde 2 bin liraya ulaştı. Şehrin merkezinde ise rakamlar birçok hanenin kira bütçesinden fazla. Peki aidatlar nasıl belirleniyor? Yüksek zamlara itiraz hakkımız var mı? Hangi giderler kiracıdan, hangileri ev sahibinden istenir? İşte aidat hakkında bilmeniz gerekenler...
1- Ev alacak ya da kiralayacaksanız mutlaka aidat konusunda önceden bilgi edinin. Kiralık ev fiyatlarının cep yaktığı bu dönemde, kimilerimiz 500-1000 lira fark için tercihini değiştiriyor. Taşındıktan sonra görüyor ki, kirada sağlanan avantaj yüksek aidatla yok oluyor.
2- Ev alırken de kiralarken de ‘yönetim planı’ okunmalı. Çünkü planda nasıl aidat toplanacağı belirtilir. Örneğin; ‘Her konut aidatı eşit paylaşır’ ifadesi varsa, 1+1 dairede yaşayanla, 3+1 dairede yaşayan aynı ödemeyi yapmak zorunda kalabilir. Ayrıca sitelerde sunulan imkânlar da size ipucu verecektir. Geniş sosyal tesis, (havuz, hamam, spor salonu), büyük peyzaj alanı, 3-4 farklı giriş kapısı gibi faktörler personel sayısının fazla, giderlerin yüksek olacağını gösterir. Üstelik bu tip sitelerin çoğunda aidata ek olarak, ortak alanların su ve ısınması için ayrıca fatura geldiği de unutulmamalı.
3600 ek göstergede merak edilenlerİTİRAZ HAKKINIZ VAR
3- Birçok kişi aidat zamlarını gelen mesaj veya maille öğreniyor. Oysa bu zamlar genel kurullarda belirleniyor. Bu nedenle ev sahiplerinin genel kurula katılması önemli. Kiracılar ise ancak ev sahibinin vekâletiyle katılabiliyor, aksi takdirde böyle bir hakkı yok. Genel kurula katılmadığınız zaman olabilecekleri şu örnekle özetleyelim; 600 konutluk bir sitede yaşıyorsunuz. İlk genel kurula 301 temsilci katılmak zorunda. Genelde katılım düşük olduğu için çoğunluk sağlanamıyor. Bu defa ikinci kurul yapılıyor ve çoğunluk şartı aranmıyor. 600 kişilik sitede toplantıya 60 kişi katıldığında, katılanların çoğunluğu (31 kişi) site yönetimine ve aidatlara karar verebiliyor.
4- Toplantı yapıldı ve karar alındı. Bu kararlara itiraz hakkınız var. Alınan karar sonrası genel kurula katılmayanlar toplantı tarihinden sonra 6 ay, katılanlar 1 ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne dava açabilir. Eğer yolsuzluk, usulsüzlük olduğunu düşünülüyorsanız, dava açabilirsiniz.
5- Usulsüzlük yapıldığını düşünmüyor, ancak artış oranına itiraz etmek istiyorsanız bu defa olağanüstü genel kurul talebinde bulunmalısınız. 1/3 malik bir araya gelip, tasarruf tedbirlerini masaya yatırabilir. Alınan bazı hizmetlerden vazgeçilmesi, profesyonel yönetim şirketi yerine sitenin maliklerce yönetimi gündeme gelebilir.
HER GİDER KİRACIDAN TALEP EDİLEMEZ
6- Ev sahipleri ve kiracıların bilmesi gereken en önemli detay da şu: Site ya da apartmanda bazı giderlerden ev sahipleri, bazılarından ise kiracılar sorumludur. Giderler işletme giderleri ve yatırım bütçesi olarak ikiye ayrılır. Sitede çalışanın maaşı, ortak alan faturaları gibi kullanımdan kaynaklı işletme kalemlerinden kiracı sorumludur. Ancak demirbaş kalacak kalemler kiracıdan değil, ev sahibinden istenir. Mesela asansör tamamen değişecekse, binaya yalıtım yapılacaksa bunu mülk sahibi karşılar. Apartman görevlisinin maaşı kiracının sorumluluğunda olsa da, kıdem ihbar tazminatını mülk sahibi öder.
7- Büyük konut projelerinde yaşanan bir diğer sorun ise boş evler. Kimi yönetim şirketleri evler kullanılmadığı için bunlardan aidat alınmayacağını düşünse de bu doğru değil. Bu evlerin sahipleri de aidat ödemek zorundadır. Onların payına düşen giderler diğer maliklere yansıtılamaz.
AİDAT KİRAYI GEÇEMEZ
8- Sitede oturan biri, ben havuza girmiyorum diyerek bu gideri ret edemez, ya da giriş katta oturan asansör bakımından muaf olmaz. Ancak sonradan yapılan, lüks veya bazı maliklerin kullanımına özel gidere katılmak zorunlu olmaz. Örneğin site içerisinde bakıcılı bir bebek-çocuk bakım odası yapılmak istenmesi halinde, çocuğu olmayan kat maliklerinin bu gidere katılması zorunlu değil. Ayrıca son dönemde bazı sitelerde maliklere seçenek de sunulması dikkat çekiyor. Mesela sosyal tesis ayrı tutuluyor, burayı kullanan ile kullanmayan farklı ödeme yapıyor. Artan aidatlar nedeniyle birçok site sakini bu modelin gelmesini istiyor.
9- Kiracılar için kritik bir konu da şu: Aidat bedeli kirayı geçemez. Örneğin 1+1 daire için 2 bin lira ödeyen kiracı, 2 bin 500 lira aidat ödemek zorunda değil. Aradaki farkı mal sahibi öder.
10- Aidatını ödemeyenler hakkında dava açabileceği gibi icra takibi yapılması da mümkün. Ödenmeyen aidatlar için aylık yüzde 5 gecikme tazminatı alınır.
TEMEL SORUN BİLİNÇSİZ YÖNETİM
Site yönetim sistemi Apti’nin Kurucusu Ali Emre Erişen, sitelerin işin ehli olmayan kişi ve işletmelerce yönetilmesi nedeniyle büyük kayıplar yaşandığını söyledi. Binlerce konutluk sitelerde belediye bütçelerinden fazla paralar toplandığını belirten Erişen, kimi zaman kötü niyetli, kimi zaman da bilinçsiz harcamalarla ciddi zararlar yaşandığını kaydetti. Bazı sitelerde yönetim kurullarının aidat ödemediğini ve huzur hakkı aldığını belirten Erişen, “Bu aslında olağan bir durum. Zira site yönetimi ile uğraşmak gerçekten çok zor bir iş. Ama sorun bu hakları kullanıp site ile ilgilenmemek” dedi. Kurdukları online platformla 1 yılda 300 bin konuta hizmet verir duruma geldiklerini belirten Erişen, “Uygulamamız üzerinden yaptığımız araştırmaya göre; İstanbul için en yüksek aidat 8 bin 640 TL, en düşük aidat 380 TL. Ankara’da en yüksek aidat 3 bin 650 TL, en düşük 285 TL. İzmir’de ise en yüksek aidat 4 bin 170 TL, en düşük aidat 430 TL” diye konuştu. Yapay zekâ ile site içinde giderlerin takibini yaptıklarını ve alınan önlemlerle tasarruf sağladıklarını ifade eden Erişen, tüm harcamaların şeffaf olması ile ‘Nereye harcanıyor bu paralar?’ sorusuna yanıt verdiklerini ekledi.