Enflasyonun ateşi yükseldi

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) tüketici fiyatları endeksi eylülde bir önceki aya göre yüzde 1.29 oranında artış kaydetti. Bu yıl ağustosta yüzde 0.44'lük bir düşüşle sürpriz yapan ve geçen yıl eylülde ise yüzde 1.02 olan TÜFE'nin bu yıl bu ölçüde yüksek seyretmesinde mevsimlik nedenler etkili oldu. Bu artışla birlikte TÜFE'de bu yılın ilk dokuz aylık dönemindeki toplam artış yüzde 6.65 olarak gerçekleşti.

Bu yıl sonunda yıllık enflasyonun (TÜFE) yüzde 10'un altında kalması ise kalan üç aydaki toplam enflasyonun yüzde 3'ün altında kalmasına bağlı hale geldi. Geçe yılın son üç ayında TÜFE toplam yüzde 3.65 oranında artmıştı.

Bu yıl temmuzda yüzde 11.69'a kadar yükseldikten sonra ağustosta yüzde 10.26'ya inen yıllık enflasyon eylül sonunda yeniden yüzde 10.55'e kadar yükseldi. Geçen yıl eylül sonunda yıllık enflasyon TÜFE'de yüzde 7.99 olarak gerçekleşmişti. 12 aylık ortalamalara göre TÜFE artışı ise yüzde 8.84'ten yüzde 9.05'e kadar yükseldi.

ÜRETİCİ FİYATLARI

Eylülde üretici fiyatları ise akaryakıt fiyatlarında yaşanan yüzde 12'lik ve ham petrol fiyatlarındaki yüzde 5.45'lik düşüşün etkisiyle bir önceki aya göre yüzde 0.23 oranında geriledi. Bu yıl ağustosta da yüzde 0.75 oranında gerileyen ÜFE'de bu yılın ilk dokuz aylık dönemindeki toplam artış ise yüzde 11.54 olarak gerçekleşti. Temmuzda yüzde 12.32'ye yükseldikten sonra ağustosta yüzde 11.80'e inen ÜFE'deki yıllık artış eylül sonunda ise yüzde 11.54'e geriledi.

GIDA FİYATLARI ARTTI

TÜİK'in TÜFE kapsamında yer alan 442 maddeden 295'inin fiyatı eylülde yükselirken, 72'sinin fiyatı değişmedi 75 maddenin fiyatında ise düşüş kaydedildi.

Eylülde harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 3.65'yle eğitim harcamalarında yaşandı. Eğitim harcamalarının endeks içerisindeki ağırlığının yüzde 2.41'le düşük bir düzeyde kalması nedeniyle, eylülde enflasyonu körükleyen asıl gelişme gıda fiyatlarındaki yüzde 2.86'lık artış oldu. Ramazan öncesi özellikle işlenmiş gıda fiyatlarına gelen zamlar ve mevsimlik nedenlerle taze meyve ve sebze fiyatlarında yaşanan artışlar gıda harcamalarını eylülde yüzde 2.86 oranında artırdı. Gıda fiyatlarında bu yılın ilk dokuz aylık dönemindeki toplam artış yüzde 6.78'e, yıllık artış ise yüzde 12.45'e kadar çıktı.

Rakı fiyatlarına yapılan zam nedeniyle eylülde alkollü içki ve sigara harcamaları yüzde 0.17 oranında atarken, mevsimlik indirimlerin bitmesi ve vitrinlere yeni sezon ürünlerin çıkmaya başlamasıyla birlikte giyim fiyatları da eylülde yüzde 2.42 arttı. Ancak giyim ve ayakkabı fiyatları yılın ilk dokuz ayında yüzde 9.53, yıllık bazda ise yüzde 0.13 oranında azaldı.

KİRA ARTMAYA DEVAM EDİYOR

Eylülde konut harcamaları (kira) bir önceki aya göre yüzde 1.02 oranında artarken, ev eşyası harcamalarında ise yüzde 1.62'lik artış kaydedildi. Sağlık harcamaları ilaç zamları yüzünden yüzde 1.72 arttı. Akaryakıt fiyatlarındaki düşüş yüzünden ulaştırma harcamaları ise yüzde 1.76 oranında azaldı. Ancak ulaştırma harcamaları son dokuz ayda yüzde 9.97 oranında artış kaydetti.

Haberleşme harcamalarının da yüzde 0.1 oranında ucuzladığı eylülde, eğlence ve kültür harcamaları yüzde 0.66 arttı. Lokanta ve otel harcamaları da yüzde 1.92'yle oldukça yüksek bir artış kaydederken, altın fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle diğer mal ve hizmetlerle ilgili harcamalarda da yüzde 0.98 oranında düşüş yaşandı.

MEVSİMLİK ETKİ 0.51 PUAN

TÜİK'in hesapladığı özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden mevsimlik ürünler hariç TÜFE'de eylülde yüzde 0.78 oranında artış yaşandı. Buna göre mevsimlik etkiler TÜFE&yi eylülde 0.51 puan artırdı. İşlenmemiş gıda ürünleri hariç TÜFE artışı ise yüzde 0.77 olarak gerçekleşirken, meyve ve sebze gibi ürünlerin oluşturduğu işlenmemiş gıda ürünlerindeki artışların TÜFE'ye katkısının ise 0.52 puan olduğu hesaplandı.

Enerji hariç tutulduğunda TÜFE artışı ise yüzde 1.73 olarak gerçekleşti. Buna göre enerji fiyatlarındaki düşüş TÜFE'yi 0.44 puan aşağı çekti.

İşlenmemiş gıda ürünleri ve enerji hariç TÜFE eylülde yüzde 1.19 artarken, enerji ve alkollü içki ve tütün Ürdünleri hariç TÜFE artışı ise yüzde 1.84 olarak hesaplandı. Enerji, alkollü içki ve tütün ürünleriyle fiyatları yönlendirilen ve yönetilen diğer ürünler ve dolaylı vergiler hariç TÜFE artışı ise yüzde 1.91 olarak gerçekleşti. Bunlarla birlikte işlenmemiş gıda ürünleri hariç tutularak hesaplanan TÜFE'de ise yüzde 1.33 oranında artış yaşandı.

TÜİK'in işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve sigarayla altın fiyatlarını hariç tutarak yeni hesaplamaya başladığı TÜFE ise eylülde yüzde 1.43 oranında arttı.

EN YÜKSEK ARTIŞ AĞRI, KARS, IĞDIR, ARDAHAN BÖLGESİNDE

TÜİK'in 26 istatistiki bölgeyi esas alarak yaptığı belirlemelere göre eylülde en yüksek fiyat artışı yüzde 1.70'le Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan bölgesinde yaşandı. Eylülde yüzde 0.64'le en düşük fiyat artışının kaydedildiği Ankara ise yüzde 8.22'yle bu yılın ilk dokuz aylık döneminde ve yüzde 12.66'yla son bir yılda en yüksek fiyat artışı yaşanan bölge oldu.

Eylülde İstanbul'da TÜFE yüzde 1.34'le İzmir'de ise yüzde 1.55'le Türkiye ortalamanın üzerine çıktı. Gaziantep, Adıyaman Kilis yüzde 1.66, Şanlıurfa, Diyarbakır yüzde 1.62, Samsun. Tokat, Çorum, Amasya yüzde 1.57, Kastamonu. Çankırı, Sinop yüzde 1.63, Adana, Mersin yüzde 1.49, Kocaeli, Sakarya, Bolu Düzce, Yalova yüzde 1.57, Karyesi, Sivas Yozgat yüzde 1.32 oranıyla Türkiye ortalamasının üzerinde fiyat artışı yaşanan bölgeler oldular.

ÜFE'YE AKARYAKIT KATKISI

TÜİK'in üretici fiyatları (ÜFE) kapsamında fiyatını derlediği 762 maddeden ise eylülde 330'unun fiyatı arttı. 223'ünün fiyatında değişim yaşanmadı, 209'unun fiyatında ise düşüş kaydedildi.

Eylülde yüzde 0.59 oranında artan tarım sektörü fiyatlarında yılın ilk dokuz aylık döneminde yüzde 4.16, son bir yılda ise yüzde 10.20 oranında artış oldu.

Madencilik, imalat sanayi ve enerji fiyatlarının toplamından oluşan sanayi sektörü fiyatları ise eylülde yüzde 0.42 oranında geriledi. Bu kapsamdaki madencilik fiyatlarının yüzde 1.56 oranında azaldığı eylül ayında, imalat sanayi fiyatları yüzde 0.47 oranında geriledi, elektrik gaz ve su sektörünün fiyatları ise yüzde 0.54 oranında artış kaydetti.

Ham petrol ve doğalgaz fiyatlarının yüzde 5.45 oranında azaldığı eylül ayında imalat sanayinin alt sektörlerinden rafine edilmiş ham petrol ürünlerinin fiyatı ise yüzde 12.1 oranında geriledi. Buna karşın giyim sektörü fiyatları yüzde 5.78, deride yüzde 8.54, basım ve yayımda yüzde 3.05, kimyasal maddelerde ise yüzde 1.74 gibi yüksek oranlı fiyat artışları yaşandı.

EYLÜL AYININ ZAM ŞAMPİYONU TAZE FASULYE

Sonbaharın gelmesiyle fiyatı bir önceki aya göre yüzde 52.82 oranında artan taze fasulye zam şampionu oldu. Taze fasulyeyi fiyatı yüzde 37.56 oranında artan şeftali ve yüzde 33.33 oranında artan köprü geçiş ücreti izledi. Üretici fiyatları kapsamında en hızlı fiyat artışı ise yüzde 45.06’yla erkek palto ve kabanlarında ve yüzde 25.53’le bayan pantolonlarında yaşandı.

Eylül ayında ÜFE ve TÜFE kapsamında bazı ürünlerin fiyatlarında da düşüş yaşandı. Buna göre, eylülde en fazla fiyat düşüşü TÜFE kapsamında elmada yaşandı. Üretici fiyatları kapsamında en hızlı fiyat düşüşü ise av mevsiminin başlamasıyla balık fiyatlarında yaşandı.