"Enflasyon muhasebesi" yasası çıktı

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden bilanço esasına göre defter tutan mükelleflere, gerekli koÅŸulların oluÅŸması halinde enflasyon düzeltmesi imkanı getiren yasa, 1 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe girecek.Â

Enflasyon düzeltmesi yapılmaya baÅŸlanması için son üç yılda toptan eÅŸya fiyat endeksinde (TEFE) meydana gelen kümülatif artışın yüzde 100'ü aÅŸması ve içinde bulunulan yıldaki fiyat endeksi artışının yüzde 10'dan fazla olması koÅŸulu aranacak. Özel hesap dönemine tabi mükelleflerde bu oranlar, özel hesap dönemi itibarıyla belirlenecek. Yeni iÅŸe baÅŸlayan mükellefler için de bu koÅŸullar geçerli olacak. Enflasyon düzeltmesi uygulaması her iki ÅŸartın birlikte gerçekleÅŸmemesi halinde sona erecek. Borsada iÅŸlem gören hisse senetleri için deÄŸerleme gününde borsa rayici esas alınacak. Bunlar için ayrıca düzeltme yapılmayacak.Â
  Â
BAKANLAR KURULU'NA YETKÄ°
Â
Geçici vergi dönemlerinde de mükellefler mali tablo çıkararak enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olacak. Ancak geçici vergi dönemlerinde son üç hesap dönemi yerine son 36 ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine de son 12 ay dikkate alınacak.Â

Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde enflasyon düzeltmesi yapılması halinde, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılacak.

Bakanlar Kurulu, enflasyon düzeltmesi için öngörülen yüzde 100 oranını yüzde 35'e kadar indirmeye ve tekrar yasal seviyesine kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25'e kadar çıkarmaya ve yeniden yasal seviyesine çekmeye yetkili olacak.Â

Düzeltme işlemlerinde esas alınacak tarihleri, düzeltmeye konu olan değerler için farklı olarak belirleyen yasa, mükelleflere, düzeltme işlemlerinde Maliye Bakanlığı'nca belirlenen toplulaştırılmış yöntemleri uygulama olanağı da getiriyor. Ancak, toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler, seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyecek.
  Â
Yasaya göre enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek. Amortismanlar ve itfa payları, düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanacak. Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabilecek.

Yasa, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan deÄŸerlerin elden çıkarılması halinde bunlara iliÅŸkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet sayılmasını, matrahın tespitinde kanunen kabul edilmeyen giderlerin, istisnalar ve geçmiÅŸ yıl mali zararların, enflasyon düzeltmesine tabi tutarlarının dikkate alınmasını da öngörüyor. Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme ÅŸartlarının yeniden oluÅŸması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden baÅŸlamak üzere uygulama yapılacak.Â

Bu ÅŸekilde belirlenen geçmiÅŸ yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiÅŸ yıl zararı da zarar olarak kabul edilmeyecek. Ancak, matrahın tespitinde geçmiÅŸ yıl mali zararları kayıtlı deÄŸerleri ile dikkate alınacak. BirikmiÅŸ amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki deÄŸerinde düzeltme sonrasında ortayla çıkan oranı dikkate alınarak düzeltilecek.Â

MALÄ°YE'NÄ°N YETKÄ°LERÄ°
Â
Maliye Bakanlığı, mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla; enflasyon düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemler kullanılmasına izin vermeye, toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye yetkili olacak.

Bakanlık, hangi tür mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceÄŸini belirleyecek. Yasada yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas tarihi, ortalama ticari kredi faiz oranının belirlenmesine iliÅŸkin usul ve esasları da Maliye Bakanlığı tespit edecek.Â

Bunların yanı sıra Maliye Bakanlığı, bölgeler, sektörler, iş grupları, iş nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla döviz,altın ve benzeri değerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve günlük olarak belirlenen endeks veya değerleri kullanmaya, parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye, net parasal pozisyon kar-zarar hesabı yaptırmaya, enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları da belirlemeye yetkili olacak.
  Â
Yeniden deÄŸerleme yapılacak yılın ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre DÄ°E'nin Toptan EÅŸya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı, yeniden deÄŸerleme oranı olarak kabul edilecek.Â

DÃœZELTME KATSAYILARI Ä°LAN EDÄ°LECEK
Â
Yasanın geçici maddesine göre, düzeltme iÅŸlemi, Türkiye geneli için hesaplanan TEFE göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığı'nca belirlenen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacak. Düzeltme iÅŸlemi 1970 yılından itibaren uygulanacak.Â

Maddi duran varlıklar; maliyet bedeli, mali duran varlıklar ise alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulacak. Son 5 hesap döneminde aktife giren kıymetlerin maliyet giderlerine dahil edilen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları, toplam finansman maliyetlerinin ilgili dönem TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar üzerinden bulunan tutarı, maliyet ve alış bedelinden düşürülecek.
  Â
Maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabivarlıklar ile stokların maliyet ya da alış bedelleri içindeki reel olmayan finansman giderleri, belgelendirmeleri halinde ilgili varlığın maliyet bedelinden düşülecek.
 Â
Mükelleflerin reel olmayan finansman maliyetini belgelememesi durumunda son 5 hesap dönemi içinde aktife giren kalemlerin maliyet bedeline dahil olan finansal giderlerinin reel olmayan kısımları, oranlar dahilinde maliyet veya alış bedelinden indirilecek. Söz konusu 5 hesap döneminden önce aktif giren kıymetlerin bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet ve artış bedellerinden düşülemeyecek. BirikmiÅŸ amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço deÄŸerindeki düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecek.Â
 Â
ÖZ SERMAYEDEN DÜŞÜLECEK
 
Öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde 1 Ocak 2004 tarihinden önce ayrılan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonlar öz sermayeden düşülecek. Bu ve benzeri fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, sermaye artışı olarak dikkate alınmayacak ve enflasyon muhasebesine tabi tutulmayacak. 2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları matrahın tespitinde mukayyet (kayıtlı) değerleri ile dikkate alınacak.

31 Aralık 2003 tarihli bilançonun düzeltilmiÅŸ aktif toplamından düzeltilmiÅŸ sermaye, düzeltilmiÅŸ hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiÅŸ hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucunda bulunan fark, geçmiÅŸ yılların kar-zarar hesabında gösterilecek. Bu ÅŸekilde tespit edilen geçmiÅŸ yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiÅŸ yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek. Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir ÅŸekilde baÅŸka bir hesaba nakledildiÄŸi veya iÅŸletmeden çekildiÄŸi takdirde, bu iÅŸlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile iliÅŸkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacak.Â
 Â
Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermaye ilave edilebilecek ve bu iÅŸlem, kar dağıtımı sayılmayacak.Â
 Â
SPK ve BDDK'nın yüksek enflasyon döneminde mali tabloların düzeltilmesine iliÅŸkin düzenlemelerine göre 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarını düzeltmek zorunda olan mükellefler, söz konusu bilançolarını, getirilen düzenleme uyarınca yeniden düzeltmeyebilecek. Yıllara yayılan inÅŸaat ve onarma iÅŸlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 31 Aralık 2003 tarihinde oluÅŸan düzeltme farkları, iÅŸin bitiminde karar-zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacak.Â

2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçen mükellefler de yasada öngörülen esaslara göre düzeltme yapacak.Â
  Â
YATIRIM Ä°STÄ°SNALARINDA
Â
Yasa ile Gelir Vergisi Kanunu'nda öngörülen bir değişiklikle, yatırım istisnası uygulamasına, istisnaya konu iktisadi kıymete ilişkin harcamaların yapıldığı yılda başlanması ve indirilecek tutara ulaşılıncaya kadar devam edilmesi esası getiriliyor.

Yatırım harcamalarının yapıldığı yıla ilişkin vergi matrahının tespitinde, kazancın yetersiz olması nedeniyle dikkate alınmayan istisna tutarı, izleyen dönemlerde, TEFE'de meydana gelen artış oranında artırılarak dikkate alınacak.

Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde, yatırım indirimi istisnası tutarının hesaplanmasında amortismana tabi iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiÅŸ deÄŸeri esas alınacak.Â
  Â
Ancak, iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap döneminden önceki hesap dönemlerinde gerçekleşen harcamalar, gerçekleştirildikleri dönem sonundaki düzeltilmiş değerleri ile dikkate alınacak. İzleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi nedeniyle bu harcamalardan kaynaklanan farklar üzerinden yatırım indirimi istisnası hesaplanmayacak. Yasanın, enflasyon düzeltmesi konusunda Maliye Bakanlığı'na verilen yetkilere ilişkin hükmü ile yatırım indirimi istisnası uygulamasını seçen mükelleflere tercihlerini değiştirebilmelerine ilişkin hükmü yayım tarihinde, diğer hükümler ise 1 Ocak 2004'te yürürlüğe girecek.