Enflasyon Muhasebesi yarın Komisyon'da

Kamuoyunda "enflasyon muhasebesi" olarak adlandırılan ve belirli koÅŸulların oluÅŸması durumunda vergide enflasyon düzeltmesini öngören yasa tasarısı, yarın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülecek. Tasarı, yasalaÅŸtığı takdirde 1 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe girecek.Yürütme ve yürürlükle birlikte 12 maddeden oluÅŸan tasarıya göre, enflasyon düzeltmesi yapılmaya baÅŸlanması için son üç hesap döneminde toptan eÅŸya fiyat endeksinde (TEFE) meydana gelen kümülatif artışın yüzde 100'ü aÅŸması ve içinde bulunulan hesap dönemindeki fiyat endeksi artışının yüzde 10'dan fazla olması koÅŸulu birlikte aranacak. Özel hesap dönemine tabi mükelleflerde bu oranlar, özel hesap dönemi itibarıyla belirlenecek.  Yeni iÅŸe baÅŸlayan mükellefler için de bu koÅŸullar geçerli olacak. Enflasyon düzeltmesi için aranan iki koÅŸulun birlikte gerçekleÅŸtiÄŸi durumlarda uygulama devam edecek, ikisi de gerçekleÅŸmezse enflasyon düzeltmesi uygulaması sona erecek. Bu kriterlerden birinin gerçekleÅŸmesi halinde ise enflasyon düzeltmesine devam edilecek.       BAKANLAR KURULUNA YETKİ  Geçici vergi dönemlerinde de mükellefler mali tablo çıkararak enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olacak. Ancak geçici vergi dönemlerinde son üç hesap dönemi yerine son 36 ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine de son 12 ay dikkate alınacak.  Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde enflasyon düzeltmesi yapılması halinde, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılacak.  Bakanlar Kurulu, enflasyon düzeltmesi için öngörülen yüzde 100 oranını yüzde 35'e kadar indirmeye ve tekrar yasal seviyesine kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25'e kadar çıkarmaya ve yeniden yasal seviyesine çekmeye yetkili olacak.  Düzeltme iÅŸlemlerinde esas alınacak tarihleri düzeltmeye konu olan deÄŸerler için farklı belirleyen tasarı, mükelleflere, düzeltme iÅŸlemlerinde Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaÅŸtırılmış yöntemleri uygulama olanağı da getiriyor. Ancak, toplulaÅŸtırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler, seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyecek.      Tasarıya göre enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek.  Tasarı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan deÄŸerlerin elden çıkarılması halinde bunlara iliÅŸkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet sayılmasını, matrahın tespitinde kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiÅŸ yıl mali zararlarının, enflasyon düzeltmesine tabi tutarlarının dikkate alınmasını da öngörüyor.  Tasarı uyarınca amortismanlar ve itfa payları, düzeltilmiÅŸ deÄŸerler üzerinden hesaplanacak. Kazançlarını iÅŸletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiÅŸ tutarları üzerinden amortismana tabi tutabilecek.      Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme ÅŸartlarının yeniden oluÅŸması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden baÅŸlamak üzere uygulama yapılacak. Bu ÅŸekilde belirlenen geçmiÅŸ yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiÅŸ yıl zararı da zarar olarak kabul edilmeyecek. Ancak, matrahın tespitinde geçmiÅŸ yıl mali zararları kayıtlı deÄŸerleri ile dikkate alınacak. BirikmiÅŸ amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki deÄŸerinde düzeltme sonrasında ortayla çıkan oranı dikkate alınarak düzeltilecek.  MALÄ°YE'NÄ°N YETKÄ°LERÄ°Maliye Bakanlığı, mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla; enflasyon düzeltmesinde toplulaÅŸtırılmış yöntemler kullanılmasına izin vermeye, toplulaÅŸtırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye; hangi tür mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceÄŸini, tasarıda yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas tarihi belirlemeye, ortalama ticari kredi faiz oranının tespitine iliÅŸkin usul ve esasları tespit etmeye yetkili olacak. Bunların yanı sıra Maliye Bakanlığı, bölgeler, sektörler, iÅŸ grupları,iÅŸ nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla döviz, altın ve benzeri deÄŸerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve günlük olarak belirlenen endeks veya deÄŸerleri kullanmaya, parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye, net parasal pozisyon kar-zarar hesabı yaptırmaya, enflasyon düzeltmesine iliÅŸkin usul ve esasları da belirlemeye yetkili olacak.     Yeniden deÄŸerleme yapılacak yılın ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre DÄ°E'nin Toptan EÅŸya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı, yeniden deÄŸerleme oranı kabul edilecek. Bu oran, Maliye Bakanlığınca resmi Gazete'de ilan edilecek.        DÃœZELTME KATSAYILARI Ä°LAN EDÄ°LECEKTasarıdaki geçici maddeye göre, düzeltme iÅŸlemi, Türkiye geneli için hesaplanan toptan eÅŸya fiyatları genel endeksi göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığı'nca belirlenen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacak. Düzeltme iÅŸlemi 1970 yılından itibaren uygulanacak.      Maddi duran varlıklar, maliyeti bedeli, mali duran varlıklar ise alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulacak. Maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar ile stokların maliyet ya da alış bedelleri içindeki reel olmayan finansman giderleri, belgelendirmeleri halinde ilgili varlığın maliyet bedelinden düşülecek.  Mükelleflerin reel olmayan finansman maliyetini belgelememesi durumunda son 5 hesap dönemi içinde aktife giren kalemlerin maliyet bedeline dahil olan finansal giderlerinin reel olmayan kısımları, oranlar dahilinde maliyet veya alış bedelinden indirilecek. Sözkonusu 5 hesap döneminden önce aktif giren kıymetlerin bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet ve artış bedellerinden düşülemeyecek.  BirikmiÅŸ amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço deÄŸerindeki deÄŸerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecek.      Öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde 1 Ocak 2004 tarihinden önce ayrılan yeniden deÄŸerleme deÄŸer artış fonu gibi fonlar öz sermayeden düşülecek. Bu ve benzeri fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluÅŸan sermaye artışları, sermaye artışı olarak dikkate alınmayacak ve enflasyon muhasebesine tabi tutulmayacak.  2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiÅŸ yıl mali zararları matrahın tespitinde mukayyet (kayıtlı) deÄŸerleri ile dikkate alınacak.  31 Aralık 2003 tarihli bilançonun düzeltilmiÅŸ aktif toplamından düzeltilmiÅŸ sermaye, düzeltilmiÅŸ hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiÅŸ hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucunda bulunan fark, geçmiÅŸ yıllar kar-zarar hesabında gösterilecek. Bu ÅŸekilde tespit edilen geçmiÅŸ yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiÅŸ yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek.  Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir ÅŸekilde baÅŸka bir hesaba nakledildiÄŸi veya iÅŸletmeden çekildiÄŸi takdirde, bu iÅŸlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile iliÅŸkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacak. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermaye ilave edilebilecek ve bu iÅŸlem, kar dağıtımı sayılmayacak.     SPK ve BDDK'nın yüksek enflasyon döneminde mali tabloların düzeltilmesine iliÅŸkin düzenlemelerine göre 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarını düzeltmek zorunda olan mükellefler, sözkonusu bilançolarını getirilen düzenleme uyarınca yeniden düzeltmeyebilecek.  Yıllara yayılan inÅŸaat ve onarma iÅŸlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 31 Aralık 2003 tarihinde oluÅŸan düzeltme farkları, iÅŸin bitiminde karar-zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacak.  2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçen mükellefler de tasarıda öngörülen esaslara göre düzeltme yapacak.     YATIRIM Ä°STÄ°SNALARINDATasarı ile Gelir Vergisi Kanununda öngörülen bir deÄŸiÅŸiklikle, yatırım istisnası uygulamasına, istisnaya konu iktisadi kıymete iliÅŸkin harcamaların yapıldığı yılda baÅŸlanması ve indirilecek tutara ulaşılıncaya kadar devam edilmesi esası getiriliyor.      Yatırım harcamalarının yapıldığı yıla iliÅŸkin vergi matrahının tespitinde, kazancın yetersiz olması nedeniyle dikkate alınmayan istisna tutarı, izleyen dönemlerde, TEFE'de meydana gelen artış oranında artırılarak dikkate alınacak.  Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde, yatırım indirimi istisnası tutarının hesaplanmasında amortismana tabi iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiÅŸ deÄŸeri esas alınacak.      Ancak, iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap döneminden önceki hesap dönemlerinde gerçekleÅŸen harcamalar, gerçekleÅŸtirildikleri dönem sonundaki düzeltilmiÅŸ deÄŸerleri ile dikkate alınacak. Ä°zleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi nedeniyle bu harcamalardan kaynaklanan farklar üzerinden yatırım indirimi istisnası hesaplanmayacak.      Yatırım indirimi istisnası uygulamasını seçmiÅŸ olan mükellefler, bu tercihlerini 31 Aralık 2003 tarihine kadar deÄŸiÅŸtirebilecek. Tercih deÄŸiÅŸtiren mükellefler, 24 Nisan 2003 tarihinden itibaren yaptıkları harcamalar için yatırım indirimi istisnasından yararlanabilecek. Tercihini deÄŸiÅŸtirmeyen mükellefler ise yatırım indirimi istisna tutarlarının tespitinde, enflasyon düzeltmesi uygulaması sonucu yatırım indiriminden yararlanan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak oluÅŸan düzeltme farklarını dikkate alamayacak.    Yatırım indirimi istisnası tutarlarının tespitinde 1 Ocak 2004 tarihine kadar yapılan harcama tutarları, düzeltilmiÅŸ deÄŸerleri ile dikkate alınmayacak.  Yasa tasarısı, enflasyon düzeltmesine iliÅŸkin hükümlerin yürürlüğe girmesi ile uygulama alanı kalmayan, stok deÄŸerlendirmesindeki, ''son giren ilk çıkar'' yöntemi ile vergi usul kanunu, gelir vergisi kanunu ve kurumlar vergisi kanununun bazı hükümleri yürürlükten kaldırılıyor.     Tasarıda, enflasyon düzeltmesi konusunda Maliye Bakanlığı'na verilen yetkilere iliÅŸkin hükmün, yasanın yayımı tarihinde, diÄŸer hükümlerin ise 1 Ocak 2004'te yürürlüğe girmesi öngörülüyor.Â