Enflasyon ateşi düşüyor

Tarihin en büyük ekonomik krizinin yükselttiği enflasyon ateşi düşmeye başladı. Martta yüzde 10.1, nisan ayında ise yüzde 14.4'e fırlayan aylık toptan eşya fiyatları artışı, mayısta yüzde 6.3'e geriledi. Mayıs ayında tüketici fiyatlarındaki artış ise yüzde 5.1 oldu. Mayıs ayı itibariyle yıllık enflasyon ise toptan eşyada yüzde 57.7, tüketici fiyatlarında yüzde 52.4 oldu.

Enflasyon mayıs ayında hız kesti. Şubat ayında kurun dalgalanmaya bırakılmasıyla aylık bazda çift haneli rakamlara ulaşan enflasyon oranı, doların mayıs başında yaşadığı düşüşün özellikle ithalatı ucuzlatmasıyla yeniden tek haneli rakamlara döndü. Devlet İstatistik Enstitüsü'nden (DİE) yapılan açıklamaya göre, mayıs ayında, bir önceki aya göre toptan eşya fiyatları (TEFE) yüzde 6.3, tüketici fiyatları (TÜFE) yüzde 5.1 oranında arttı. Buna göre, mayıs ayında yıllık enflasyon ise tEFE'de yüzde 57.7, TÜFE'de yüzde 52.4 olarak belirlendi. 5 aylık enflasyon oranları toptan eşyada yüzde 40.5, tüketici fiyatlarında ise yüzde 28.3 oldu.

Geçen yılın mayıs ayındaki yüzde 2.2'lik TEFE ve 1.7'lik TÜFE rakamlarıyla karşılaştırıldığında, bu ayın enflasyon rakamları TEFE'de 4.6 puan, TÜFE'de ise 3 puan artış gösterdi. Ancak mayıs ayı itibariyle yıllık enflasyon, önceki yılın TEFE rakamının 1.5 puan, TÜFE rakamının da 10.3 puan altında gerçekleşti. 2000 Mayıs ayında yıllık enflasyon toptan eşyada yüzde 59.2, tüketici fiyatlarında yüzde 62.7 olmuştu.

Aylık bazda bir önceki ayla karşılantırınca ise, TEFE 4 puan, TÜFE ibe 9.3 puan gerileme yaşandı. Enflasyon rakamları nisan ayında TEFE'de yüzde 10.3, TÜFE ise yüzde 14.4 oranlarında artmıştı.

Öte yandan, mayıs ayı itibariyle 12 aylık ortalamalara göre yıllık enflasyon, toptan eşyada yüzde 42.3, tüketici fiyatlarında ise yüzde 45.3 olarak hesaplandı. Geçen yılın aynı ayında, 12 aylık ortalamalara göre yıllık enflasyon, TEFE'de yüzde 59.3, TÜFE'de de yüzde 65.9 olmuştu. Yüksek oranlı devalüasyonun ardından kriz döneminde TEFE'deki artış yüzde 33.9'a, TÜFE'deki artış da yüzde 23'e ulaştı. Ocak-mayıs döneminde toptan eşya fiyatlarındaki toplam artış yüzde 40.5, tüketici fiyatlarındaki artış da yüzde 28.3 oldu.

ÇEKİRDEK ENFLASYON 7.1

Bu arada çekirdek enflasyon olarak nitelenen imalat sanayinde özel sektördeki fiyat artışı yüzde 7.1 olarak hesaplandı. Sektörel bazda en yüksek fiyat artışı yüzde 10.7 ile madencilik ve taşocakçılığı sektöründe gerçekleşti. Mayısta fiyatlar, tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık sektöründe yüzde 4.1, imalat sanayinde yüzde 6.8, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 7.6 oranında arttı.

Mayıs ayı itibariyle son bir yıllık dönemde ise sektörel bazda en yüksek fiyat artışı, yüzde 87.3 ile elektrik, gaz ve suda oldu. Yıllık enflasyon, tarım sektöründe yüzde 38.8, imalat sanayinde yüzde 62.4, madencilik ve taş ocakcılığı yüzde 78.9 oldu.

Tüketici fiyatları endeksine göre, mayıs ayında en yüksek fiyat artışı yüzde 11.3 ile giyim ve ayakkabı harcamalarında görüldü. Aynı dönemde, gıda, içki ve tütün yüzde 5, konut yüzde 3.8, ev eşyası yüzde 6.8, sağlık yüzde 1.1, ulaştırma yüzde 5.8, eğlence ve kültür yüzde 4.9, lokanta, pastane ve otel yüzde 2.8, çeşitli mal ve hizmetlerin fiyatları da yüzde 1 oranlarında arttı.

Yıllık bazda ise ana harcama grupları itibariyle fiyatlar en fazla, yüzde 67.9 ile çeşitli mal ve hizmetlerde görüldü. Aynı dönemde gıda, içki ve tütün yüzde 44.7, giyim ve ayakkabı yüzde 49.7, konut yüzde 57.7, ev eşyası yüzde 58.8, sağlık yüzde 44.0, ulaştırma yüzde 55.8, eğlence ve kültür yüzde 66.0, eğitim yüzde 28.1, lokanta pastane ve otel fiyatları yüzde 42.7 arttı.

İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) 1995 bazlı İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi'ne göre, 2001 yılı mayıs ayında perakende fiyatlar yüzde 4.2 ve toptan fiyatlar yüzde 5.7 oranında arttı. İTO'ya göre yıllık ortalama artışlar ise perakende fiyatlarda yüzde 45.5, toptan fiyatlarda yüzde 45.8 olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı dönemi ile mukayese edildiğinde perakende fiyatlar yüzde 50.9, toptan fiyatlar yüzde 54.9 arttı.

KAMU DURDU, ÖZEL SEKTÖR VURDU

DİE tarafından açıklanan gerçekleşmelere göre, mayıs ayında TEFE ile TÜFE arasındaki makasın da önemli oranda kapandığı gözlendi. Ayrıca, TEFE kapsamında kamu ve özel sektörün fiyat artışlarının birbirine yakın olduğu dikkati çekti. Mayıs ayında toptan eşya fiyatları kamuda yüzde 6.9, özel sektörde yüzde 6.1 artış gösterdi. TEFE'de bu 6.3'lük artışta devletin payı 1.6, özel sektörün payı da 4.7 puan oldu.

En yüksek artış Samsun'da

MAYIS ayında seçilmiş iller itibariyle en yüksek fiyat artışı yüzde 6.7 ile Samsun'da yaşandı. Aylık fiyat artışında bu ili yüzde 6.6 ile Erzurum, yüzde 6.4'le Kayseri, yüzde 6 ile Adana, yüzde 5.9'la Kocaeli, yüzde 5.8'le Eskişehir, yüzde 5.5'le Gaziantep izledi. Aylık fiyat artışları Trabzon'da yüzde 5.4, Bursa'da yüzde 5.3, İstanbul ve İzmir'de yüzde 5.1, Antalya'da yüzde 4.7, Zonguldak'ta yüzde 4.6 oldu. Türkiye genelinde Mayıs ayında aylık ve yıllık bazda en az fiyat artışı görülen il ise yüzde 3.6 ile Denizli oldu. Denizli'yi, yüzde 4.1 ile Diyarbakır, yüzde 4.2 ile de İçel izledi.