Enflasyon 2009’u 39 yılın ‘dibinde’ bitirdi, Merkez ‘mektup’tan kurtuldu
Güncelleme Tarihi:
Nilgün KARATAŞ
Oluşturulma Tarihi: Ocak 05, 2010 00:00
Aralık ayında enflasyon beklentilerin üzerine çıkarak TÜFE’de yüzde 0.53, ÜFE’de yüzde 0.66 arttı. TÜFE’de yüzde 6.53, ÜFE’de yüzde 5.93’e gerileyen yıllık enflasyon ise 39 yılın en düşük düzeyini görmüş oldu. Aralık verileri ile birlikte Merkez Bankası yüzde 7.5’lik hedefi alttan ıskalasa da, ‘uyumlu patika’da kalarak hükümete mektup yazmaktan kurtuldu.
KÜRESEL krizin damgasını vurduğu 2009 yılında, enflasyon piyasa beklentilerinin üzerine çıksa da Merkez Bankası’nın öngörüleri doğrultusunda gerçekleşti. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yeni yılla birlikte saat 10.00’da açıklamaya başladığı enflasyon, aralık ayında tüketici fiyat endeksi ile yüzde 0.53 arttı. Bu oran üretici fiyat endeksiyle de (ÜFE) yüzde 0.66 oldu. Son 3 aydır piyasa beklentisinin üzerine çıkarak süpriz yapan TÜFE, Merkez Bankası’nın ise elini rahatlattı.
Hedefin altında kaldı
Yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 6.53, ÜFE’de 5.93 olurken, aralık ayı itibarıyla 12 aylık ortalamalara göre yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 6.25, ÜFE ise yüzde 1.23 düzeyinde gerçekleşti. Buna göre yıllık enflasyon, TÜFE’de geçen yılın 3.53 puan, ÜFE’de 2.18 puan altında kaldı. Böylece enflasyon, yıl sonu hedefini ıskalasa da Merkez Bankası’nın ‘uyumlu patikası’nda kaldı. 2009 yılı için enflasyon hedefi yüzde 7.5 olarak belirlenirken, artı-eksi 2 puan belirsizlik aralığı bulunuyor. Eğer enflasyon yılı yüzde 5.5’in altında kalsaydı, uyumlu patikadan sapmış olacak, Merkez Bankası da hükümete bunun nedenlerini anlatan bir mektup yazmak zorunda kalacaktı.
1970’ten bile daha düşük
Bu arada enflasyon 2009’da tekrar tek haneye dönmekle kalmadı, son yılların en düşük oranı oluşuyla da dikkat çekti. Türkiye tarihinde yıllık bazda çok daha düşük oranlar görülmüş olsa da (örneğin 1950’de yüzde 3.1, 1966’da ise yüzde 0.53’tü), 2009 enflasyonu 39 yılın en düşük oranı oldu. 1970’i yüzde 8.1 ile kapatan enflasyon, 2004’e kadar tek haneli oranlara da veda etmişti. 2004’te 9.32 ile yeniden tek hane olan enflasyon bu seyrine geçen yıl yüzde 10.6 ile ara vermişti.
Son 3 aydır canlandı
Enflasyonda dikkat çeken bir diğer unsur ise son 3 aydır, beklentilerin üzerine çıkması oldu. Ağustos ayında yüzde 0.30 düştükten sonra eylülde 0.39 olan aylık enflasyon, ekimde yüzde 2.41, kasımda da yüzde 1.27 artış göstermişti. Merkez Bankası’nın son anketinde TÜFE beklentisi yüzde 0.37’e kadar inmişti. Bu haliyle beklentilerin üzerine çıkan aralık enflasyonunun, mali piyasalar üzerindeki olumsuz etkisinin sınırlı olacağı belirtiliyor.
Gözler ocak rakamında
Piyasalar aralık ayı enflasyon rakamlarınının yanı sıra, asıl 2010’a girilirken yapılan zamların enflasyona yapacağı etkiyi hesaplıyor. Bu fiyat artışlarının, ocak ayı enflasyon rakamlarına 1.50 ile 1.70 puan arasında yansıyabileceği hesaplanırken, önümüzdeki ayların enflasyon oranlarına karşı temkinli bir bekleyiş hakim. Piyasalar, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ın, “2010 ortasına kadar enflasyonun dönem dönem yükselmesini bekliyoruz, ikinci yarıdan sonra tekrar kademeli bir düşüş öngörüyoruz” sözlerini de kulak arkası etmiyor.
Tarımda yüzde 14.2 sanayide yüzde 4.1
GEÇEN yıl fiyatlar, bir önceki yıla göre tarım sektöründe yüzde 14.22, sanayi sektöründe yüzde 4.14 arttı. Aralık ayında ise bu oranlar tarımda yüzde 1.90, sanayi de yüzde 0.36 oldu. Yıllık bazda sanayinin üç sektöründen imalat sanayi sektöründe yüzde 5.20, madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yüzde 10.58 artış olurken, elektrik, gaz, su sektöründe yüzde 10.50 düşüş kaydedildi.
En yüksek artış gıda ve alkolsüz içeceklerde oldu
ARALIK ayı verilerine ana harcama grupları itibariyle bakıldığında, giyim sektöründe mevsimsel etkilerden dolayı yüzde 2.79’luk düşüş yaşandı. Bu düşüş enflasyonu olumlu etkilerken, en olumsuz etki ise gıda ve alkolsüz içecekler grubundan geldi. Yüzde 2.22 ile bir önceki aya göre en yüksek artıyı yaşanan gıda ve alkolsüz içecekler grubunda, son 3 aydır gözlenen artış yüzde 7.6’ya ulaştı. Bir önceki yılın aynı ayına göre de en yüksek artış yüzde 20.91 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. ANA harcama grupları itibariyle TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış yüzde 20.91 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti.
En çok Diyarbakır ve Şanlıurfa hissetti
ENFLASYON bölgesel bazda incelendiğinde yıllık bazda en yüksek artış yüzde 9.26 ile Şanlıurfa, Diyarbakır illerini kapsayan TRC2 bölgesinde yaşandı. 26 bölge içinde TÜFE’nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği bölge ise yüzde 1.67 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis illerini kapsayan TRC1 bölgesi oldu.
Memura ‘mini zam’ verilecek
SON enflasyon verileriyle birlikte yüzde 0.53 olarak açıklamasının ardından, 2009 yılının Temmuz-Aralık enflasyonu da yüzde 4.5’i aştı. Bu durum, söz konusu dönemde yüzde 45 maaş artışı alan memur, sözleşmeli ve memur emeklilerine enflasyon farkı verilmesi zorunluluğunu doğurdu. Buna göre, devlet memuru, sözleşmeliler ve memur emekli maaşlarına yüzde 0.115 enflasyon zammı yapılacak. 15 Ocak’ta ödenecek zamlı maaşlar, yüzde 0.115’lik enflasyon farkı ve yüzde 2.5’luk ocak zammına göre hesaplanacak. Memurlara 14 günlük de zam farkı verilecek. Memur emeklilerinin zam farkı ödemesi ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun belirleyeceği tarihte yapılacak. Yapılan hesaplamaya göre, yüzde 0.115’lik enflasyon farkı, memur maaşlarına 1 lira 40 kuruş ile 5 lira 23 kuruş arasında ek zam olarak yansıyacak.
Enflasyonda kilometre taşları
1941: 1938’den sonra ilk çift haneli enflasyon 1941’de yaşandı. Savaş yıllarında çift haneli olan enflasyon 1944’te yüzde 8.1’e indi.
1947: Eksi enflasyonun yaşandığı yıllar da oldu. 1947’de yıllık ortalama fiyatlar yüzde 6.6, 1950’de yüzde 3.1, 1961’de ise yüzde 0.7’lik düşüşler yaşandı.
1966: Yıl bazında en düşük artış yüzde 0.53 ile bu yıl oldu.Aylık bazda en daşak enflasyon ise yüzde 6.4’le Temmuz 1967’de.
1980: Şubatta ilk kez 3 haneli enflasyonla tanışıldı. Aylık bazda yüzde 138.7 ile en yüksek artış da Haziran 1980’de yaşandı.
1994: Yüzde 125.5 ile yıllık bazda en yüksek artış bu yıl görüldü. Nisan 1994-Mart 1995 arasında, en uzun 3 haneli yıllık enflasyon dönemi yaşandı.
1998: Türkiye Mart 1995’ten sonra üç haneli yıllık enflasyonla son kez Ocak 1998’de karşılaştı. Son 3 haneli oran yüzde 101.6 oldu.
2004: 1970’den sonra yıl bazında enflasyon ilk kez tek hane oldu. 34 yıl aradan sonra ilk kezTÜFE yüzde 9.32’ye geriledi.
2008: Türkiye’de düşük enflasyon dönemi 2008’de tekledi. 4 yıl aradan sonra enflasyon yüzde 10.6 ile yeniden çift haneyi gördü.
Hedefin altında kaldı
Yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 6.53, ÜFE’de 5.93 olurken, aralık ayı itibarıyla 12 aylık ortalamalara göre yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 6.25, ÜFE ise yüzde 1.23 düzeyinde gerçekleşti. Buna göre yıllık enflasyon, TÜFE’de geçen yılın 3.53 puan, ÜFE’de 2.18 puan altında kaldı. Böylece enflasyon, yıl sonu hedefini ıskalasa da Merkez Bankası’nın ‘uyumlu patikası’nda kaldı. 2009 yılı için enflasyon hedefi yüzde 7.5 olarak belirlenirken, artı-eksi 2 puan belirsizlik aralığı bulunuyor. Eğer enflasyon yılı yüzde 5.5’in altında kalsaydı, uyumlu patikadan sapmış olacak, Merkez Bankası da hükümete bunun nedenlerini anlatan bir mektup yazmak zorunda kalacaktı.
1970’ten bile daha düşük
Bu arada enflasyon 2009’da tekrar tek haneye dönmekle kalmadı, son yılların en düşük oranı oluşuyla da dikkat çekti. Türkiye tarihinde yıllık bazda çok daha düşük oranlar görülmüş olsa da (örneğin 1950’de yüzde 3.1, 1966’da ise yüzde 0.53’tü), 2009 enflasyonu 39 yılın en düşük oranı oldu. 1970’i yüzde 8.1 ile kapatan enflasyon, 2004’e kadar tek haneli oranlara da veda etmişti. 2004’te 9.32 ile yeniden tek hane olan enflasyon bu seyrine geçen yıl yüzde 10.6 ile ara vermişti.
Son 3 aydır canlandı
Enflasyonda dikkat çeken bir diğer unsur ise son 3 aydır, beklentilerin üzerine çıkması oldu. Ağustos ayında yüzde 0.30 düştükten sonra eylülde 0.39 olan aylık enflasyon, ekimde yüzde 2.41, kasımda da yüzde 1.27 artış göstermişti. Merkez Bankası’nın son anketinde TÜFE beklentisi yüzde 0.37’e kadar inmişti. Bu haliyle beklentilerin üzerine çıkan aralık enflasyonunun, mali piyasalar üzerindeki olumsuz etkisinin sınırlı olacağı belirtiliyor.
Gözler ocak rakamında
Piyasalar aralık ayı enflasyon rakamlarınının yanı sıra, asıl 2010’a girilirken yapılan zamların enflasyona yapacağı etkiyi hesaplıyor. Bu fiyat artışlarının, ocak ayı enflasyon rakamlarına 1.50 ile 1.70 puan arasında yansıyabileceği hesaplanırken, önümüzdeki ayların enflasyon oranlarına karşı temkinli bir bekleyiş hakim. Piyasalar, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ın, “2010 ortasına kadar enflasyonun dönem dönem yükselmesini bekliyoruz, ikinci yarıdan sonra tekrar kademeli bir düşüş öngörüyoruz” sözlerini de kulak arkası etmiyor.
Tarımda yüzde 14.2 sanayide yüzde 4.1
GEÇEN yıl fiyatlar, bir önceki yıla göre tarım sektöründe yüzde 14.22, sanayi sektöründe yüzde 4.14 arttı. Aralık ayında ise bu oranlar tarımda yüzde 1.90, sanayi de yüzde 0.36 oldu. Yıllık bazda sanayinin üç sektöründen imalat sanayi sektöründe yüzde 5.20, madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yüzde 10.58 artış olurken, elektrik, gaz, su sektöründe yüzde 10.50 düşüş kaydedildi.
En yüksek artış gıda ve alkolsüz içeceklerde oldu
ARALIK ayı verilerine ana harcama grupları itibariyle bakıldığında, giyim sektöründe mevsimsel etkilerden dolayı yüzde 2.79’luk düşüş yaşandı. Bu düşüş enflasyonu olumlu etkilerken, en olumsuz etki ise gıda ve alkolsüz içecekler grubundan geldi. Yüzde 2.22 ile bir önceki aya göre en yüksek artıyı yaşanan gıda ve alkolsüz içecekler grubunda, son 3 aydır gözlenen artış yüzde 7.6’ya ulaştı. Bir önceki yılın aynı ayına göre de en yüksek artış yüzde 20.91 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. ANA harcama grupları itibariyle TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış yüzde 20.91 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti.
En çok Diyarbakır ve Şanlıurfa hissetti
ENFLASYON bölgesel bazda incelendiğinde yıllık bazda en yüksek artış yüzde 9.26 ile Şanlıurfa, Diyarbakır illerini kapsayan TRC2 bölgesinde yaşandı. 26 bölge içinde TÜFE’nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği bölge ise yüzde 1.67 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis illerini kapsayan TRC1 bölgesi oldu.
Memura ‘mini zam’ verilecek
SON enflasyon verileriyle birlikte yüzde 0.53 olarak açıklamasının ardından, 2009 yılının Temmuz-Aralık enflasyonu da yüzde 4.5’i aştı. Bu durum, söz konusu dönemde yüzde 45 maaş artışı alan memur, sözleşmeli ve memur emeklilerine enflasyon farkı verilmesi zorunluluğunu doğurdu. Buna göre, devlet memuru, sözleşmeliler ve memur emekli maaşlarına yüzde 0.115 enflasyon zammı yapılacak. 15 Ocak’ta ödenecek zamlı maaşlar, yüzde 0.115’lik enflasyon farkı ve yüzde 2.5’luk ocak zammına göre hesaplanacak. Memurlara 14 günlük de zam farkı verilecek. Memur emeklilerinin zam farkı ödemesi ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun belirleyeceği tarihte yapılacak. Yapılan hesaplamaya göre, yüzde 0.115’lik enflasyon farkı, memur maaşlarına 1 lira 40 kuruş ile 5 lira 23 kuruş arasında ek zam olarak yansıyacak.
Enflasyonda kilometre taşları
1941: 1938’den sonra ilk çift haneli enflasyon 1941’de yaşandı. Savaş yıllarında çift haneli olan enflasyon 1944’te yüzde 8.1’e indi.
1947: Eksi enflasyonun yaşandığı yıllar da oldu. 1947’de yıllık ortalama fiyatlar yüzde 6.6, 1950’de yüzde 3.1, 1961’de ise yüzde 0.7’lik düşüşler yaşandı.
1966: Yıl bazında en düşük artış yüzde 0.53 ile bu yıl oldu.Aylık bazda en daşak enflasyon ise yüzde 6.4’le Temmuz 1967’de.
1980: Şubatta ilk kez 3 haneli enflasyonla tanışıldı. Aylık bazda yüzde 138.7 ile en yüksek artış da Haziran 1980’de yaşandı.
1994: Yüzde 125.5 ile yıllık bazda en yüksek artış bu yıl görüldü. Nisan 1994-Mart 1995 arasında, en uzun 3 haneli yıllık enflasyon dönemi yaşandı.
1998: Türkiye Mart 1995’ten sonra üç haneli yıllık enflasyonla son kez Ocak 1998’de karşılaştı. Son 3 haneli oran yüzde 101.6 oldu.
2004: 1970’den sonra yıl bazında enflasyon ilk kez tek hane oldu. 34 yıl aradan sonra ilk kezTÜFE yüzde 9.32’ye geriledi.
2008: Türkiye’de düşük enflasyon dönemi 2008’de tekledi. 4 yıl aradan sonra enflasyon yüzde 10.6 ile yeniden çift haneyi gördü.