Enerji üretiminin yüzde 20’sine yargı darbesi

Danıştay, en büyük Yap-Ä°ÅŸlet santralı olan Enka Ä°zmir DoÄŸalgaz Kombine Çevrim Santralı’nın sözleÅŸmesinin yürütmesini durdurdu. KÄ°GEM, Gebze, Adapazarı, Ankara santralları için de Ä°zmir ile aynı tarihte dava açtı. Kararların aynı doÄŸrultuda çıkması durumunda, Türkiye’nin elektrik üretiminin yüzde 20’sini oluÅŸturan santrallar devre dışı kalacak.DANIÅžTAY, Türkiye’nin en büyük Yap-Ä°ÅŸlet (YÄ°) santralı olan Enka Ä°zmir DoÄŸalgaz Kombine Çevrim Santralı’nın sözleÅŸmesinin yürütmesini durdurma kararı aldı. 13. Daire, Enka’nın imtiyaz sözleÅŸmesinin Danıştay tarafından incelenmesi gerektiÄŸi sonucuna vardı.Davacı Kamu Ä°ÅŸletmeciliÄŸini GeliÅŸtirme Merkezi Vakfı (KÄ°GEM); Gebze, Adapazarı, Ankara YÄ° santralleri için de Ä°zmir ile aynı tarihte dava açtı. DiÄŸer davalar da Danıştay 13. Dairesi’nde görülüyor. Kararların aynı doÄŸrultuda çıkması durumunda, Enerji Bakanlığı’nın yargı kararını uygulaması ile elektrik üretiminin yüzde 20’sini oluÅŸturan Yİ’ler devre dışı kalacak. Böylece sözleÅŸme içerikleri ve arkalarında yabancı yatırımcılar olduÄŸu için alım-fiyat garantileri ile fazla ödemelerine dokunulamayan santraller ilk kez engelle karşılaÅŸacak. Dört santralden üçü Enka’ya, biri Baymina’ya ait bulunuyor.ELEKTRÄ°K KAMU HÄ°ZMETÄ°: Mümtaz Soysal’ın BaÅŸkanı olduÄŸu KÄ°GEM Vakfı’nın sözleÅŸmenin kamu tarafı olan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Åžirketi (TETAÅž) Genel Müdürlüğü’ne karşı açtığı davada, Enka’nın 8 Ekim 1998 tarihli sözleÅŸmesinin yürütmeyi durdurma istemli olarak iptali istendi. ‘4283 sayılı Kanun ile düzenlenen ve YÄ° modeliyle getirilen, üretim ÅŸirketlerince mülkiyetleri kendilerine ait olmak üzere termik santral kurulması, iÅŸletilmesi ve enerji satışı hizmetinin bir kamu hizmeti olduÄŸu yadsınamaz’ denilen kararda, taraflar arasındaki anlaÅŸmanın ‘idari sözleÅŸme’ olduÄŸu kayıt altına alındı.Ä°MTÄ°YAZ SÖZKONUSU: Kamu hizmetinin uzun süreli bir idari sözleÅŸme uyarınca, sermayesi, karı, hasar ve zararı kendilerine ait olmak üzere özel hukuk kiÅŸilerince yerine getirilmesinin ‘imtiyaz’ olarak tanımlandığı kararda, iÅŸlemin kamu hizmeti imtiyaz sözleÅŸmesi olduÄŸu vurgulandı. Kamu imtiyaz sözleÅŸmelerinin temel özellikleri olarak; konusunun bir kamu hizmetinin kurulması ve/veya iÅŸletilmesi olması, hizmetin yürütülmesini saÄŸlamak için hizmeti yapanlara kamu gücüne dayanan kimi yetkiler tanıması ve idarenin hizmetin düzenli ve istikrarlı biçimde yürütülmesini saÄŸlamak için denetim ve gözetim yetkisine sahip olması, imtiyaz süresince hizmetten yararlananlardan alınacak bedelin yasa ile verilen yetkiye göre bir tarife üzerinden tahsil edilecek olması ve bu hizmet devrinin, uzun ve belli bir süre için yapılması olarak sıralandı.DANIÅžTAY’IN GÖREVÄ°: Anayasa’nın sözleÅŸme imza tarihinde yürürlükte bulunan 155. maddesinin, imtiyaz sözleÅŸme ve ÅŸartlaÅŸmalarını inceleme görevinin Danıştay’a ait olduÄŸu belirtilen kararda, ‘Dava konusu sözleÅŸmenin kamu hizmeti imtiyaz sözleÅŸmesi olduÄŸunun saptanması, bu sözleÅŸmeyi inceleme görevinin Anayasa ile Danıştay’a verilmiÅŸ olması ve Anayasa’nın baÄŸlayıcılığı temel ilkesi ve Danıştay Kanunu’nun kamu hizmeti imtiyaz sözleÅŸmesinin imzalandığı tarihte yürürlükte bulunan 23/d, 42/c ve 46/b maddeleri hükümleri karşısında, 8.10.1998 tarihli sözleÅŸmenin Danıştay incelemesinden geçirilmesi gerekmektedir’ denildi. SözleÅŸmenin dava sonuçlanıncaya kadar yürütülmesinin durdurulmasına 10 Haziran 2005’te karar veren 13. Daire, kararı bire karşı dört oyla aldı. Bakanlık itiraz edecekENERJÄ° Bakanlığı yetkilileri, TETAŞ’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz edeceÄŸi bilgisini verdiler. Ä°tiraz baÅŸvurusunda bulunulacak olması, yargı kararını uygulama gereÄŸini ortadan kaldırmıyor. 1520 megavat kurulu gücündeki santral, yıllık 11 milyar kilovatsaatlik üretimi ile bölgenin önemli elektrik kaynaklarından birini oluÅŸturuyor. Santral, yüzde 85 alım garantisi ve yüksek maliyetler nedeniyle Enerji Bakanlığı’nın pazarlık masasına oturduÄŸu santrallar arasında bulunuyor. Sayıştay ve CumhurbaÅŸkanlığı Devlet Denetleme Kurulu’nun hazırladığı raporlarda Yap-Ä°ÅŸlet-Devret (YÄ°D) ve YÄ° santrallarındaki yolsuzlukların ortaya konulmasının ardından Bakanlık görüşmeler baÅŸlatmış, Enka için ek kapasiteyi almama kararı ile sözleÅŸmeden yıllık 200 milyon dolara yakın kazanç saÄŸlamıştı. Bakanlık, sözleÅŸmelerindeki haklar ve arkalarında yabancı yatırım bankalarının olması nedeniyle söz konusu santrallerin yol açtığı maliyeti ortadan kaldıramıyor. Danıştay kararı bu santrallere karşı ilk çıkış niteliÄŸini taşıyor.DiÄŸerleri de sırada KARAR, yalnızca Enka’yı deÄŸil, diÄŸer YÄ° santrallarını ve ağırlıkları fazla olduÄŸu için ülke elektrik üretim tablosunu yakından ilgilendiriyor. KÄ°GEM, Ä°zmir ile aynı tarihte Gebze, Adapazarı, Ankara YÄ° doÄŸalgaz santrallerinin sözleÅŸmelerinin iptali için de yürütmeyi durdurma istemli dava açtı. Aynı dairede görülmekte olan davalarda ilk karar Ä°zmir için çıktı. Aynı nitelikteki sözleÅŸmeleri içeren diÄŸerleri için de aynı yönde karar çıkması durumunda 4 bin 600 megavat kurulu gücün devre dışı kalması gündeme gelecek. Söz konusu dört santral dışında YÄ° projesi olarak henüz dava edilmemiÅŸ Ä°skenderun ithal kömür santralı bulunuyor. Ä°skenderun da Kolombiya kömürü kullanmasından kaynaklanan maliyeti ile dikkat çekiyor.4 santralden 3’ü Enka’nınDAVA konusu olan dört santraldan Ä°zmir, Gebze, Adapazarı santralları Enka’ya ait bulunuyor. Birlikte ihale edilen projeleri alan Enka, daha sonra Ankara santralini bırakmıştı. Ankara santralı halen Baymina ÅŸirketi tarafından iÅŸletiliyor. Bu dört santral 2005’in ilk altı ayında Türkiye toplam elektrik üretiminin yüzde 20.9’unu karşıladı. Henüz dava edilmeyen Ä°skenderun ile birlikte Türkiye’deki beÅŸ YÄ° santralı, 2005 ilk altı ayda toplam 20 milyar 244 milyon kilovatsaat elektrik üretti. Yargı kıskacındaki 4 santralın kurulu güç ve üretimleri Ä°zmir: 1520 megavat, 5 milyar 519 milyon kilovatsaat.Gebze: 1540 megavat, 5 milyar 229 milyon kilovatsat.Ankara: 770 megavat, 2 milyar 814 milyon kilovatsaat.Adapazarı: 770 megavat, 2 milyar 682 milyon kilovatsaat.Â