Enerji üretiminin yüzde 20’sine yargı darbesi
Güncelleme Tarihi:
Yelda ATAÇ
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 28, 2005 02:04
Danıştay, en büyük Yap-İşlet santralı olan Enka İzmir Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı’nın sözleşmesinin yürütmesini durdurdu. KİGEM, Gebze, Adapazarı, Ankara santralları için de İzmir ile aynı tarihte dava açtı. Kararların aynı doğrultuda çıkması durumunda, Türkiye’nin elektrik üretiminin yüzde 20’sini oluşturan santrallar devre dışı kalacak.
DANIŞTAY, Türkiye’nin en büyük Yap-İşlet (Yİ) santralı olan Enka İzmir Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı’nın sözleşmesinin yürütmesini durdurma kararı aldı. 13. Daire, Enka’nın imtiyaz sözleşmesinin Danıştay tarafından incelenmesi gerektiği sonucuna vardı.
Davacı Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Vakfı (KİGEM); Gebze, Adapazarı, Ankara Yİ santralleri için de İzmir ile aynı tarihte dava açtı. Diğer davalar da Danıştay 13. Dairesi’nde görülüyor. Kararların aynı doğrultuda çıkması durumunda, Enerji Bakanlığı’nın yargı kararını uygulaması ile elektrik üretiminin yüzde 20’sini oluşturan Yİ’ler devre dışı kalacak. Böylece sözleşme içerikleri ve arkalarında yabancı yatırımcılar olduğu için alım-fiyat garantileri ile fazla ödemelerine dokunulamayan santraller ilk kez engelle karşılaşacak. Dört santralden üçü Enka’ya, biri Baymina’ya ait bulunuyor.
ELEKTRİK KAMU HİZMETİ:
Mümtaz Soysal’ın Başkanı olduğu KİGEM Vakfı’nın sözleşmenin kamu tarafı olan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) Genel Müdürlüğü’ne karşı açtığı davada, Enka’nın 8 Ekim 1998 tarihli sözleşmesinin yürütmeyi durdurma istemli olarak iptali istendi. ‘4283 sayılı Kanun ile düzenlenen ve Yİ modeliyle getirilen, üretim şirketlerince mülkiyetleri kendilerine ait olmak üzere termik santral kurulması, işletilmesi ve enerji satışı hizmetinin bir kamu hizmeti olduğu yadsınamaz’ denilen kararda, taraflar arasındaki anlaşmanın ‘idari sözleşme’ olduğu kayıt altına alındı.
İMTİYAZ SÖZKONUSU:
Kamu hizmetinin uzun süreli bir idari sözleşme uyarınca, sermayesi, karı, hasar ve zararı kendilerine ait olmak üzere özel hukuk kişilerince yerine getirilmesinin ‘imtiyaz’ olarak tanımlandığı kararda, işlemin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi olduğu vurgulandı. Kamu imtiyaz sözleşmelerinin temel özellikleri olarak; konusunun bir kamu hizmetinin kurulması ve/veya işletilmesi olması, hizmetin yürütülmesini sağlamak için hizmeti yapanlara kamu gücüne dayanan kimi yetkiler tanıması ve idarenin hizmetin düzenli ve istikrarlı biçimde yürütülmesini sağlamak için denetim ve gözetim yetkisine sahip olması, imtiyaz süresince hizmetten yararlananlardan alınacak bedelin yasa ile verilen yetkiye göre bir tarife üzerinden tahsil edilecek olması ve bu hizmet devrinin, uzun ve belli bir süre için yapılması olarak sıralandı.
DANIŞTAY’IN GÖREVİ:
Anayasa’nın sözleşme imza tarihinde yürürlükte bulunan 155. maddesinin, imtiyaz sözleşme ve şartlaşmalarını inceleme görevinin Danıştay’a ait olduğu belirtilen kararda, ‘Dava konusu sözleşmenin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi olduğunun saptanması, bu sözleşmeyi inceleme görevinin Anayasa ile Danıştay’a verilmiş olması ve Anayasa’nın bağlayıcılığı temel ilkesi ve Danıştay Kanunu’nun kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesinin imzalandığı tarihte yürürlükte bulunan 23/d, 42/c ve 46/b maddeleri hükümleri karşısında, 8.10.1998 tarihli sözleşmenin Danıştay incelemesinden geçirilmesi gerekmektedir’ denildi. Sözleşmenin dava sonuçlanıncaya kadar yürütülmesinin durdurulmasına 10 Haziran 2005’te karar veren 13. Daire, kararı bire karşı dört oyla aldı.
Bakanlık itiraz edecek
ENERJİ Bakanlığı yetkilileri, TETAŞ’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz edeceği bilgisini verdiler. İtiraz başvurusunda bulunulacak olması, yargı kararını uygulama gereğini ortadan kaldırmıyor. 1520 megavat kurulu gücündeki santral, yıllık 11 milyar kilovatsaatlik üretimi ile bölgenin önemli elektrik kaynaklarından birini oluşturuyor. Santral, yüzde 85 alım garantisi ve yüksek maliyetler nedeniyle Enerji Bakanlığı’nın pazarlık masasına oturduğu santrallar arasında bulunuyor. Sayıştay ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu’nun hazırladığı raporlarda Yap-İşlet-Devret (YİD) ve Yİ santrallarındaki yolsuzlukların ortaya konulmasının ardından Bakanlık görüşmeler başlatmış, Enka için ek kapasiteyi almama kararı ile sözleşmeden yıllık 200 milyon dolara yakın kazanç sağlamıştı. Bakanlık, sözleşmelerindeki haklar ve arkalarında yabancı yatırım bankalarının olması nedeniyle söz konusu santrallerin yol açtığı maliyeti ortadan kaldıramıyor. Danıştay kararı bu santrallere karşı ilk çıkış niteliğini taşıyor.
Diğerleri de sırada
KARAR, yalnızca Enka’yı değil, diğer Yİ santrallarını ve ağırlıkları fazla olduğu için ülke elektrik üretim tablosunu yakından ilgilendiriyor. KİGEM, İzmir ile aynı tarihte Gebze, Adapazarı, Ankara Yİ doğalgaz santrallerinin sözleşmelerinin iptali için de yürütmeyi durdurma istemli dava açtı. Aynı dairede görülmekte olan davalarda ilk karar İzmir için çıktı. Aynı nitelikteki sözleşmeleri içeren diğerleri için de aynı yönde karar çıkması durumunda 4 bin 600 megavat kurulu gücün devre dışı kalması gündeme gelecek. Söz konusu dört santral dışında Yİ projesi olarak henüz dava edilmemiş İskenderun ithal kömür santralı bulunuyor. İskenderun da Kolombiya kömürü kullanmasından kaynaklanan maliyeti ile dikkat çekiyor.
4 santralden 3’ü Enka’nın
DAVA konusu olan dört santraldan İzmir, Gebze, Adapazarı santralları Enka’ya ait bulunuyor. Birlikte ihale edilen projeleri alan Enka, daha sonra Ankara santralini bırakmıştı. Ankara santralı halen Baymina şirketi tarafından işletiliyor. Bu dört santral 2005’in ilk altı ayında Türkiye toplam elektrik üretiminin yüzde 20.9’unu karşıladı. Henüz dava edilmeyen İskenderun ile birlikte Türkiye’deki beş Yİ santralı, 2005 ilk altı ayda toplam 20 milyar 244 milyon kilovatsaat elektrik üretti.
Yargı kıskacındaki 4 santralın kurulu güç ve üretimleri
İzmir: 1520 megavat, 5 milyar 519 milyon kilovatsaat.
Gebze: 1540 megavat, 5 milyar 229 milyon kilovatsat.
Ankara: 770 megavat, 2 milyar 814 milyon kilovatsaat.
Adapazarı: 770 megavat, 2 milyar 682 milyon kilovatsaat.
Davacı Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Vakfı (KİGEM); Gebze, Adapazarı, Ankara Yİ santralleri için de İzmir ile aynı tarihte dava açtı. Diğer davalar da Danıştay 13. Dairesi’nde görülüyor. Kararların aynı doğrultuda çıkması durumunda, Enerji Bakanlığı’nın yargı kararını uygulaması ile elektrik üretiminin yüzde 20’sini oluşturan Yİ’ler devre dışı kalacak. Böylece sözleşme içerikleri ve arkalarında yabancı yatırımcılar olduğu için alım-fiyat garantileri ile fazla ödemelerine dokunulamayan santraller ilk kez engelle karşılaşacak. Dört santralden üçü Enka’ya, biri Baymina’ya ait bulunuyor.
ELEKTRİK KAMU HİZMETİ:
Mümtaz Soysal’ın Başkanı olduğu KİGEM Vakfı’nın sözleşmenin kamu tarafı olan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) Genel Müdürlüğü’ne karşı açtığı davada, Enka’nın 8 Ekim 1998 tarihli sözleşmesinin yürütmeyi durdurma istemli olarak iptali istendi. ‘4283 sayılı Kanun ile düzenlenen ve Yİ modeliyle getirilen, üretim şirketlerince mülkiyetleri kendilerine ait olmak üzere termik santral kurulması, işletilmesi ve enerji satışı hizmetinin bir kamu hizmeti olduğu yadsınamaz’ denilen kararda, taraflar arasındaki anlaşmanın ‘idari sözleşme’ olduğu kayıt altına alındı.
İMTİYAZ SÖZKONUSU:
Kamu hizmetinin uzun süreli bir idari sözleşme uyarınca, sermayesi, karı, hasar ve zararı kendilerine ait olmak üzere özel hukuk kişilerince yerine getirilmesinin ‘imtiyaz’ olarak tanımlandığı kararda, işlemin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi olduğu vurgulandı. Kamu imtiyaz sözleşmelerinin temel özellikleri olarak; konusunun bir kamu hizmetinin kurulması ve/veya işletilmesi olması, hizmetin yürütülmesini sağlamak için hizmeti yapanlara kamu gücüne dayanan kimi yetkiler tanıması ve idarenin hizmetin düzenli ve istikrarlı biçimde yürütülmesini sağlamak için denetim ve gözetim yetkisine sahip olması, imtiyaz süresince hizmetten yararlananlardan alınacak bedelin yasa ile verilen yetkiye göre bir tarife üzerinden tahsil edilecek olması ve bu hizmet devrinin, uzun ve belli bir süre için yapılması olarak sıralandı.
DANIŞTAY’IN GÖREVİ:
Anayasa’nın sözleşme imza tarihinde yürürlükte bulunan 155. maddesinin, imtiyaz sözleşme ve şartlaşmalarını inceleme görevinin Danıştay’a ait olduğu belirtilen kararda, ‘Dava konusu sözleşmenin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi olduğunun saptanması, bu sözleşmeyi inceleme görevinin Anayasa ile Danıştay’a verilmiş olması ve Anayasa’nın bağlayıcılığı temel ilkesi ve Danıştay Kanunu’nun kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesinin imzalandığı tarihte yürürlükte bulunan 23/d, 42/c ve 46/b maddeleri hükümleri karşısında, 8.10.1998 tarihli sözleşmenin Danıştay incelemesinden geçirilmesi gerekmektedir’ denildi. Sözleşmenin dava sonuçlanıncaya kadar yürütülmesinin durdurulmasına 10 Haziran 2005’te karar veren 13. Daire, kararı bire karşı dört oyla aldı.
Bakanlık itiraz edecek
ENERJİ Bakanlığı yetkilileri, TETAŞ’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz edeceği bilgisini verdiler. İtiraz başvurusunda bulunulacak olması, yargı kararını uygulama gereğini ortadan kaldırmıyor. 1520 megavat kurulu gücündeki santral, yıllık 11 milyar kilovatsaatlik üretimi ile bölgenin önemli elektrik kaynaklarından birini oluşturuyor. Santral, yüzde 85 alım garantisi ve yüksek maliyetler nedeniyle Enerji Bakanlığı’nın pazarlık masasına oturduğu santrallar arasında bulunuyor. Sayıştay ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu’nun hazırladığı raporlarda Yap-İşlet-Devret (YİD) ve Yİ santrallarındaki yolsuzlukların ortaya konulmasının ardından Bakanlık görüşmeler başlatmış, Enka için ek kapasiteyi almama kararı ile sözleşmeden yıllık 200 milyon dolara yakın kazanç sağlamıştı. Bakanlık, sözleşmelerindeki haklar ve arkalarında yabancı yatırım bankalarının olması nedeniyle söz konusu santrallerin yol açtığı maliyeti ortadan kaldıramıyor. Danıştay kararı bu santrallere karşı ilk çıkış niteliğini taşıyor.
Diğerleri de sırada
KARAR, yalnızca Enka’yı değil, diğer Yİ santrallarını ve ağırlıkları fazla olduğu için ülke elektrik üretim tablosunu yakından ilgilendiriyor. KİGEM, İzmir ile aynı tarihte Gebze, Adapazarı, Ankara Yİ doğalgaz santrallerinin sözleşmelerinin iptali için de yürütmeyi durdurma istemli dava açtı. Aynı dairede görülmekte olan davalarda ilk karar İzmir için çıktı. Aynı nitelikteki sözleşmeleri içeren diğerleri için de aynı yönde karar çıkması durumunda 4 bin 600 megavat kurulu gücün devre dışı kalması gündeme gelecek. Söz konusu dört santral dışında Yİ projesi olarak henüz dava edilmemiş İskenderun ithal kömür santralı bulunuyor. İskenderun da Kolombiya kömürü kullanmasından kaynaklanan maliyeti ile dikkat çekiyor.
4 santralden 3’ü Enka’nın
DAVA konusu olan dört santraldan İzmir, Gebze, Adapazarı santralları Enka’ya ait bulunuyor. Birlikte ihale edilen projeleri alan Enka, daha sonra Ankara santralini bırakmıştı. Ankara santralı halen Baymina şirketi tarafından işletiliyor. Bu dört santral 2005’in ilk altı ayında Türkiye toplam elektrik üretiminin yüzde 20.9’unu karşıladı. Henüz dava edilmeyen İskenderun ile birlikte Türkiye’deki beş Yİ santralı, 2005 ilk altı ayda toplam 20 milyar 244 milyon kilovatsaat elektrik üretti.
Yargı kıskacındaki 4 santralın kurulu güç ve üretimleri
İzmir: 1520 megavat, 5 milyar 519 milyon kilovatsaat.
Gebze: 1540 megavat, 5 milyar 229 milyon kilovatsat.
Ankara: 770 megavat, 2 milyar 814 milyon kilovatsaat.
Adapazarı: 770 megavat, 2 milyar 682 milyon kilovatsaat.