Enerji stratejileri belgesi revize ediliyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 28, 2008 10:29
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, enerji sektöründe özelleştirme ve yerli kaynak kullanımı ağırlıklı yeni yol haritasını belirledi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2004 yılında yayımlanan “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi”nin, serbest piyasaya geçiş döneminde duyulan ihtiyaçlar ve ayrıca aradan geçen süre içinde gerçekleştirilmiş olan çalışmalar ve yasal düzenlemeleri dikkate alarak yeniden düzenlenmesine karar verdi.
Bakanlık konuyla ilgili hazırladığı taslağı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığının görüşüne sundu. İlgili kuruluşların görüşlerinin da alınmasından sonra son şeklini alacak olan taslak, Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile çıkacak.
Taslağa göre, enerji sektöründe rekabetçi bir serbest piyasa oluşumu çalışmalarına devam edilecek, rekabetçi piyasa oluşumu araçları arasında yer alan üretim ve dağıtım özelleştirmeleri tamamlanacak ve iyi işleyen bir rekabetçi piyasa yapısı oluşturulacak.
Ayrıca, arz güvenliği kalıcı olarak temin edilecek, rekabet yoluyla elektrik enerjisinin maliyetleri düşürülecek, dışa bağımlılık asgariye indirilecek, yerli kaynakların azami ölçüde kullanıldığı bir üretim sektörü oluşturulacak, yenilenebilir enerji kaynaklarından da azami ölçüde faydalanılacak.
TOPTAN SATIŞ PİYASASI
Taslağa göre, dengeleme ve uzlaştırma mekanizması esas olarak muhafaza edilecek ve mekanizmanın etkin bir biçimde uygulanması sağlanacak.
Sektördeki büyük tüketicilerin ihtiyaçlarının tamamını, üreticiler ile yapılacak ikili anlaşmalarla temin etmeleri esas olacak.
Toptan satış piyasasındaki dengesizlikler ve anlaşmalardan farklar Piyasa Dengeleme ve Uzlaştırma Merkezi (PMUM) tarafından belirlenecek ve taraflar arasında uzlaştırılacak. Mevcut 3 uzlaşma dönemini temel alan geçiş dönemi dengeleme ve uzlaştırma mekanizması uygulamasının yerini alacak saatlik fiyatlar ile uygulamaya yönelik hazırlıklar tamamlanarak 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren saatlik uygulamaya geçilecek.
Oluşturulacak gün öncesi piyasasında uzun ve orta dönemli ikili anlaşmalar dışında da enerji ticareti yapılması mümkün olabilecek. Böylece dengeleme-uzlaştırma sadece mevcut anlaşmalardan farkların dengelenmesi ve uzlaştırılmasına münhasır olacak, piyasa katılımcıları gün öncesi piyasasından bir gün sonrası dahil olmak üzere kısa ve orta vadeli spot alım-satım işlemleri yapabilecekler.
KAPASİTE MEKANİZMASI
Enerjide arz güvenliğinin sağlanması için üreticilere, güvenilir kapasitelerine uygun olarak MW güçleriyle orantılı bildirim yapma, bu bildirime uygun olarak kapasite belgelerini (sertifika) yayınlama ve bu kapasiteyi temin yükümlülüğü getirilecek.
Tedarikçilere ise tedarik etmekle yükümlü oldukları yükleri karşılamak üzere (MW), gerekli kapasite belgelerini temin etme ve bildirme yükümlülüğü getirilecek.
YARIŞMA YOLUYLA KAPASİTE TEMİNİ
Tedarikçilerin, orta ve uzun dönemde ihtiyaç duyacakları enerji ve kapasiteyi kendilerinin belirlemesi ve ikili anlaşmalar yoluyla temini esas olacak.
Ancak, orta ve uzun dönem için yapılan arz-talep projeksiyonlarında perakende lisansına sahip dağıtım şirketlerinin gerekli güvenilir kapasiteye sahip olamayacaklarının tespit edilmesi halinde, bu ihtiyaç, talepleri halinde onlar adına PMUM tarafından düzenlenecek periyodik yarışmalar ile (müzayedeler) de temin edilebilecek. Bu müzayede uygulaması ihtiyaç duyulması halinde her yıl, gelecekteki 4-5 yıl sonrasında devreye girebilecek yeni üretim tesislerinin yapılmasını temin için uygulanacak, müzayede sonucunda belirlenen üretim şirketleri ile tedarikçiler arasında 10 yıldan az olmamak kaydıyla ikili anlaşmalar yapılacak.
GEÇİŞ DÖNEMİ SÖZLEŞMELERİ
Kamu uhdesindeki üretim kapasitesinin “geçiş dönemi sözleşmeleri” vasıtasıyla piyasaya tahsis edilmesinde şu ilkeler uygulanacak:
Düzenlenmiş fiyatlar üzerinden yapılan geçiş dönemi sözleşmelerinin süresi 2012 yılı sonuna kadar uzatılacak, bu tarihten önce özelleştirilmesi gerçekleşen tesisler için sözleşmeler sözleşme süresi sonuna kadar geçerliliğini koruyacak.
Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) uhdesinde kalan hidroelektrik üretim santrallarının Enerji Bakanlığı, TEİAŞ ve EÜAŞ arasında her yıl belirlenen güvenilir asgari üretim kapasitesi TETAŞ-EÜAŞ arasında yapılan geçiş dönemi sözleşmesi kapsamında 2012 yılı sonuna kadar TETAŞ'a tahsis edilecek ve TETAŞ ile dağıtım şirketleri arasındaki geçiş sözleşmeleri vasıtasıyla perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketlerine satılacak.
PİYASA İŞLETİCİSİ
Dengeleme ve uzlaştırma işlemleri, oluşturulacak gün öncesi piyasası işlemleri ile orta vadede oluşacak vadeli işlemler piyasalarının işletilmesi, mali ve idari özerkliğe sahip “piyasa işleticisi” tarafından sürdürülecek.
TARİFELER
Dağıtım bölgeleri arasında tüketicilere uygulanan tarifeleri ulusal tarife temelinde eşitlemek üzere başlatılacak fiyat eşitleme mekanizmasının uygulanmasına 2012 yılı sonuna kadar devam edilecek.
2010 yılı sonundan itibaren eşitleme, dağıtım tarifeleri esas alınarak uygulanacak. Kayıp-kaçağın tümünün perakende satış tarifelerine yansıtıldığı mevcut yapı değiştirilecek, kayıp-kaçağın sadece yüzde 5'lik bölümü dağıtım tarifesi içerisinde yer alacak.
MALİYET ESASLI FİYATLANDIRMA
Enerji fiyatlandırması maliyet esaslı olacak. Kamu kuruluşlarınca enerji üretimi maksadıyla üretilen kömür, linyit ve doğal gaz fiyatları, üretim ve ithalat maliyetlerine göre belirlenecek ve değişimler elektrik üretim ve satış maliyetlerine yansıtılacak.
Elektrik enerjisi tüketici fiyatlarındaki maliyet kaynakları artışların tüketicilere yansıtılmasında sosyal boyut gözetilecek.
2013'E KADAR FAALİYETLER AYRIŞTIRILACAK
Dağıtım, üretim ve perakende satış faaliyetlerini birlikte yürüten dağıtım şirketleri 1 Ocak 2013 tarihine kadar bu faaliyetleri ayrıştıracak.
ÖZELLEŞTİRME
Özelleştirmede temel hedef, sektörde rekabetin oluşması, üretim ve dağıtım sektörlerinde verimliliğin artırılması, bu yolla maliyetlerin düşürülmesi ve arz güvenliğinin sağlanması olacak. Gelir odaklı bir özelleştirme stratejisi izlenmeyecek.
Elektrik Piyasası Yasasında belirtilen “mevcut sözleşmeler” kapsamına girmeyen bölgeleri, ilk 2008 Kasım, ikincisi 2009 Mart ve üçüncüsü 2009 Temmuz aylarında yapılacak 3 ihale vasıtasıyla özelleştirilecek. Üretim özelleştirmelerinin de belli bir takvim içerisinde 2010 yılı sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor.
ARZ GÜVENLİĞİ
2004 yılında hazırlanarak yayımlanmış olan ve 2004-2020 yıllarını kapsayan elektrik enerjisi talep projeksiyonu, 2009 yılı sonuna kadar 2009-2030 yıllarını kapsayacak şekilde revize edilecek.
Yine 2004 yılında hazırlanmış olan ve 2005-2020 yıllarını kapsayan Üretim Planlama Çalışması hazırlanan talep projeksiyonu çerçevesinde, 2010 yılı Haziran ayına kadar hazırlanarak yayımlanacak.
Enerji Bakanlığı Elektrik Enerjisi Arz Güvenliği Raporunu 31 Aralık 2008 tarihine kadar, TEİAŞ tarafından hazırlanan kapasite projeksiyonu, EPDK tarafından hazırlanan Elektrik Piyasası Gelişim Raporu sonuçlarına göre arz-talep dengesini, dağıtım sistemi ve üretim tesislerinin durumunu da dikkate alarak hazırlayıp, Bakanlar Kuruluna sunacak.
YERLİ KAYNAK PAYI ARTACAK
Üretim planlarında ve lisanslama işlemlerinde, yerli kaynakların payının kurulu güç içerisinde en az yüzde 70, üretimde en az yüzde 55 olması hedefleniyor.
Afşin-Elbistan yöresinde bulunan linyit yataklarının 2023 yılına kadar, diğer linyit kaynaklarının 2018 yılına kadar elektrik enerjisi üretim amacıyla kullanımı öngörülüyor.
NÜKLEER ENERJİ
Elektrik enerjisi üretimi içerisinde nükleer santralların payının 2020 yılına kadar asgari yüzde 8, 2030 yılına kadar ise yüzde 20 olması hedefleniyor.
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
Yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretimi içerisindeki payının 2020 yılına kadar en az yüzde 25 düzeyinde olması öngörülüyor.
Bu çerçevede, teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek tüm hidroelektrik potansiyeli 2023 yılına kadar elektrik enerjisi üretiminde kullanılacak. (HES kurulu gücü en az 30 bin MW olacak)
Rüzgar enerjisi kurulu gücünün ise 2013 yılında 11 bin, 2015 yılında 15 bin, 2020 yılında en az 20 bin MW olması hedefleniyor.
Elektrik enerjisi üretimi için uygun olduğu belirlenen 600 MW'lik jeotermal potansiyelin tümünün de 2020 yılına kadar işletmeye alınması öngörülüyor.
DOĞAL GAZIN PAYI AZALACAK
Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için alınacak tedbirler sonucunda, elektrik üretiminde doğal gazın payının 2020 yılına kadar yüzde 30'un altına düşürülmesi hedefleniyor.
İthal kömürün payı da yerli kaynakların kullanımında gelişmeye bağlı olarak, arz güvenliği ve dışa bağımlılık oranı açısından değerlendirilecek.
VERİMLİLİK VE TASARRUF
Elektrik motorlarının, klimaların, elektrikli ev aletlerinin ve ampullerin sınıflandırılmasına ve asgari verimlerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek ve asgari sınırları sağlamayanların satışına izin verilmemesine yönelik düzenlemeler yapılacak.
Bakanlık konuyla ilgili hazırladığı taslağı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığının görüşüne sundu. İlgili kuruluşların görüşlerinin da alınmasından sonra son şeklini alacak olan taslak, Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile çıkacak.
Taslağa göre, enerji sektöründe rekabetçi bir serbest piyasa oluşumu çalışmalarına devam edilecek, rekabetçi piyasa oluşumu araçları arasında yer alan üretim ve dağıtım özelleştirmeleri tamamlanacak ve iyi işleyen bir rekabetçi piyasa yapısı oluşturulacak.
Ayrıca, arz güvenliği kalıcı olarak temin edilecek, rekabet yoluyla elektrik enerjisinin maliyetleri düşürülecek, dışa bağımlılık asgariye indirilecek, yerli kaynakların azami ölçüde kullanıldığı bir üretim sektörü oluşturulacak, yenilenebilir enerji kaynaklarından da azami ölçüde faydalanılacak.
TOPTAN SATIŞ PİYASASI
Taslağa göre, dengeleme ve uzlaştırma mekanizması esas olarak muhafaza edilecek ve mekanizmanın etkin bir biçimde uygulanması sağlanacak.
Sektördeki büyük tüketicilerin ihtiyaçlarının tamamını, üreticiler ile yapılacak ikili anlaşmalarla temin etmeleri esas olacak.
Toptan satış piyasasındaki dengesizlikler ve anlaşmalardan farklar Piyasa Dengeleme ve Uzlaştırma Merkezi (PMUM) tarafından belirlenecek ve taraflar arasında uzlaştırılacak. Mevcut 3 uzlaşma dönemini temel alan geçiş dönemi dengeleme ve uzlaştırma mekanizması uygulamasının yerini alacak saatlik fiyatlar ile uygulamaya yönelik hazırlıklar tamamlanarak 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren saatlik uygulamaya geçilecek.
Oluşturulacak gün öncesi piyasasında uzun ve orta dönemli ikili anlaşmalar dışında da enerji ticareti yapılması mümkün olabilecek. Böylece dengeleme-uzlaştırma sadece mevcut anlaşmalardan farkların dengelenmesi ve uzlaştırılmasına münhasır olacak, piyasa katılımcıları gün öncesi piyasasından bir gün sonrası dahil olmak üzere kısa ve orta vadeli spot alım-satım işlemleri yapabilecekler.
KAPASİTE MEKANİZMASI
Enerjide arz güvenliğinin sağlanması için üreticilere, güvenilir kapasitelerine uygun olarak MW güçleriyle orantılı bildirim yapma, bu bildirime uygun olarak kapasite belgelerini (sertifika) yayınlama ve bu kapasiteyi temin yükümlülüğü getirilecek.
Tedarikçilere ise tedarik etmekle yükümlü oldukları yükleri karşılamak üzere (MW), gerekli kapasite belgelerini temin etme ve bildirme yükümlülüğü getirilecek.
YARIŞMA YOLUYLA KAPASİTE TEMİNİ
Tedarikçilerin, orta ve uzun dönemde ihtiyaç duyacakları enerji ve kapasiteyi kendilerinin belirlemesi ve ikili anlaşmalar yoluyla temini esas olacak.
Ancak, orta ve uzun dönem için yapılan arz-talep projeksiyonlarında perakende lisansına sahip dağıtım şirketlerinin gerekli güvenilir kapasiteye sahip olamayacaklarının tespit edilmesi halinde, bu ihtiyaç, talepleri halinde onlar adına PMUM tarafından düzenlenecek periyodik yarışmalar ile (müzayedeler) de temin edilebilecek. Bu müzayede uygulaması ihtiyaç duyulması halinde her yıl, gelecekteki 4-5 yıl sonrasında devreye girebilecek yeni üretim tesislerinin yapılmasını temin için uygulanacak, müzayede sonucunda belirlenen üretim şirketleri ile tedarikçiler arasında 10 yıldan az olmamak kaydıyla ikili anlaşmalar yapılacak.
GEÇİŞ DÖNEMİ SÖZLEŞMELERİ
Kamu uhdesindeki üretim kapasitesinin “geçiş dönemi sözleşmeleri” vasıtasıyla piyasaya tahsis edilmesinde şu ilkeler uygulanacak:
Düzenlenmiş fiyatlar üzerinden yapılan geçiş dönemi sözleşmelerinin süresi 2012 yılı sonuna kadar uzatılacak, bu tarihten önce özelleştirilmesi gerçekleşen tesisler için sözleşmeler sözleşme süresi sonuna kadar geçerliliğini koruyacak.
Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) uhdesinde kalan hidroelektrik üretim santrallarının Enerji Bakanlığı, TEİAŞ ve EÜAŞ arasında her yıl belirlenen güvenilir asgari üretim kapasitesi TETAŞ-EÜAŞ arasında yapılan geçiş dönemi sözleşmesi kapsamında 2012 yılı sonuna kadar TETAŞ'a tahsis edilecek ve TETAŞ ile dağıtım şirketleri arasındaki geçiş sözleşmeleri vasıtasıyla perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketlerine satılacak.
PİYASA İŞLETİCİSİ
Dengeleme ve uzlaştırma işlemleri, oluşturulacak gün öncesi piyasası işlemleri ile orta vadede oluşacak vadeli işlemler piyasalarının işletilmesi, mali ve idari özerkliğe sahip “piyasa işleticisi” tarafından sürdürülecek.
TARİFELER
Dağıtım bölgeleri arasında tüketicilere uygulanan tarifeleri ulusal tarife temelinde eşitlemek üzere başlatılacak fiyat eşitleme mekanizmasının uygulanmasına 2012 yılı sonuna kadar devam edilecek.
2010 yılı sonundan itibaren eşitleme, dağıtım tarifeleri esas alınarak uygulanacak. Kayıp-kaçağın tümünün perakende satış tarifelerine yansıtıldığı mevcut yapı değiştirilecek, kayıp-kaçağın sadece yüzde 5'lik bölümü dağıtım tarifesi içerisinde yer alacak.
MALİYET ESASLI FİYATLANDIRMA
Enerji fiyatlandırması maliyet esaslı olacak. Kamu kuruluşlarınca enerji üretimi maksadıyla üretilen kömür, linyit ve doğal gaz fiyatları, üretim ve ithalat maliyetlerine göre belirlenecek ve değişimler elektrik üretim ve satış maliyetlerine yansıtılacak.
Elektrik enerjisi tüketici fiyatlarındaki maliyet kaynakları artışların tüketicilere yansıtılmasında sosyal boyut gözetilecek.
2013'E KADAR FAALİYETLER AYRIŞTIRILACAK
Dağıtım, üretim ve perakende satış faaliyetlerini birlikte yürüten dağıtım şirketleri 1 Ocak 2013 tarihine kadar bu faaliyetleri ayrıştıracak.
ÖZELLEŞTİRME
Özelleştirmede temel hedef, sektörde rekabetin oluşması, üretim ve dağıtım sektörlerinde verimliliğin artırılması, bu yolla maliyetlerin düşürülmesi ve arz güvenliğinin sağlanması olacak. Gelir odaklı bir özelleştirme stratejisi izlenmeyecek.
Elektrik Piyasası Yasasında belirtilen “mevcut sözleşmeler” kapsamına girmeyen bölgeleri, ilk 2008 Kasım, ikincisi 2009 Mart ve üçüncüsü 2009 Temmuz aylarında yapılacak 3 ihale vasıtasıyla özelleştirilecek. Üretim özelleştirmelerinin de belli bir takvim içerisinde 2010 yılı sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor.
ARZ GÜVENLİĞİ
2004 yılında hazırlanarak yayımlanmış olan ve 2004-2020 yıllarını kapsayan elektrik enerjisi talep projeksiyonu, 2009 yılı sonuna kadar 2009-2030 yıllarını kapsayacak şekilde revize edilecek.
Yine 2004 yılında hazırlanmış olan ve 2005-2020 yıllarını kapsayan Üretim Planlama Çalışması hazırlanan talep projeksiyonu çerçevesinde, 2010 yılı Haziran ayına kadar hazırlanarak yayımlanacak.
Enerji Bakanlığı Elektrik Enerjisi Arz Güvenliği Raporunu 31 Aralık 2008 tarihine kadar, TEİAŞ tarafından hazırlanan kapasite projeksiyonu, EPDK tarafından hazırlanan Elektrik Piyasası Gelişim Raporu sonuçlarına göre arz-talep dengesini, dağıtım sistemi ve üretim tesislerinin durumunu da dikkate alarak hazırlayıp, Bakanlar Kuruluna sunacak.
YERLİ KAYNAK PAYI ARTACAK
Üretim planlarında ve lisanslama işlemlerinde, yerli kaynakların payının kurulu güç içerisinde en az yüzde 70, üretimde en az yüzde 55 olması hedefleniyor.
Afşin-Elbistan yöresinde bulunan linyit yataklarının 2023 yılına kadar, diğer linyit kaynaklarının 2018 yılına kadar elektrik enerjisi üretim amacıyla kullanımı öngörülüyor.
NÜKLEER ENERJİ
Elektrik enerjisi üretimi içerisinde nükleer santralların payının 2020 yılına kadar asgari yüzde 8, 2030 yılına kadar ise yüzde 20 olması hedefleniyor.
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
Yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretimi içerisindeki payının 2020 yılına kadar en az yüzde 25 düzeyinde olması öngörülüyor.
Bu çerçevede, teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek tüm hidroelektrik potansiyeli 2023 yılına kadar elektrik enerjisi üretiminde kullanılacak. (HES kurulu gücü en az 30 bin MW olacak)
Rüzgar enerjisi kurulu gücünün ise 2013 yılında 11 bin, 2015 yılında 15 bin, 2020 yılında en az 20 bin MW olması hedefleniyor.
Elektrik enerjisi üretimi için uygun olduğu belirlenen 600 MW'lik jeotermal potansiyelin tümünün de 2020 yılına kadar işletmeye alınması öngörülüyor.
DOĞAL GAZIN PAYI AZALACAK
Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için alınacak tedbirler sonucunda, elektrik üretiminde doğal gazın payının 2020 yılına kadar yüzde 30'un altına düşürülmesi hedefleniyor.
İthal kömürün payı da yerli kaynakların kullanımında gelişmeye bağlı olarak, arz güvenliği ve dışa bağımlılık oranı açısından değerlendirilecek.
VERİMLİLİK VE TASARRUF
Elektrik motorlarının, klimaların, elektrikli ev aletlerinin ve ampullerin sınıflandırılmasına ve asgari verimlerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek ve asgari sınırları sağlamayanların satışına izin verilmemesine yönelik düzenlemeler yapılacak.