Endeksimiz de erkek egemen
Güncelleme Tarihi:
25 yıldır Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ülkelerin insani gelişmişlik düzeyini açıklıyor ve her yıl düzeyin arttırılması için yapılması gerekenleri sıralıyor. Bu yılın raporunda Türkiye 188 ülke arasında 71’inci olarak yüksek insani gelişme seviyesinde yer aldı. Ancak cinsiyet eşitsizliği işin içine girdiğinde Türkiye orta-düşük seviyeye geriliyor.
BİRLEŞMİŞ Milletler Kalkınma Programı (UNDP), 2016 İnsani Gelişme Raporu’nu (İGR) açıkladı. Rapor bu yıl insani gelişmenin bugün ve gelecekte herkes için nasıl sağlanabileceğine odaklanırken, raporda yer alan İnsani Gelişme Endeksi (İGE) 188 ülkenin insani gelişme seviyesini ortaya koyuyor. Norveç’in zirvede olduğu İnsani Gelişme Endeksi’nde Türkiye 188 ülke arasında 71’inci sırada yer aldı. Türkiye, yüksek insani gelişme kategorisinde olurken, UNDP’nin ülke içindeki cinsiyet eşitsizliklerini dikkate alarak hesapladığı Cinsiyete Dayalı İnsani Gelişme Endeksi’nde ise Türkiye birden yüksek gelişme seviyesini kaybediyor. Ve orta-düşük insani gelişme seviyesine iniyor.
NASIL HESAPLANIYOR?
UNDP’nin açıkladığı verilere göre, Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi (İGE) puanı 0.767. İnsani Gelişme Endeksi, 0-1 arasında değer alıyor ve puan 1’e ne kadar yakın ise ülkelerin insani gelişmişlikleri o derece iyi olarak nitelendiriliyor. Birinci sıradaki Norveç’in İGE puanı 0.949. Endeks puanı hesaplanırken şu üç temel boyut dikkate alınıyor: Uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı. Uzun ve sağlıklı yaşam boyutu, doğuşta beklenen ortalama yaşam süresiyle ölçülüyor. Bilgi birikim düzeyi, yetişkin nüfustaki ortalama öğrenim süresi ve çocukların beklenen ortalama eğitim süresi ile hesaplanıyor. Yaşam standardı ise, satın alma gücü paritesi (SGP) kullanılarak, kişi başına milli gelir rakamıyla bulunuyor. Ancak, UNDP, bir dizi revizyon nedeniyle İGE değerlerinin ve sıralamalarının geçtiğimiz yıllarla kıyaslanabilir olmadığına dikkat çekiyor. Yani 2015 raporunda yer alan sıralama ile 2016 raporunda yer alan Türkiye sıralamasını karşılaştırmamız mümkün değil.
25 YILLIK GELİŞME
Türkiye, 0.767 puan ile yüksek insani gelişme kategorisinde bulunurken, Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin 0.748 olarak hesaplanan İGE değerini aşmış oldu. 1990-2015 yılları arasında Türkiye’nin İGE değeri 0.576’dan 0.767’ye yükseldi. Bu, toplamda yüzde 33.2’lik bir artışı gösteriyor. 1990-2015 yılları arasında Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 11.2 yıl; öğrenim süresi 3.7 yıl ve beklenen öğrenim süresi 5.7 yıl arttı. Türkiye’de kişi başına milli gelire de yüzde 78.2 artış gösterdi.
UNDP, 2016 yılı raporu için 2015 yılı verilerini kullanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2016 Aralık ayında yaptığı milli gelir revizyonu kapsanmıyor. Şayet, revizyon sonrası hesaplama yapılsaydı Türkiye’nin sıralamadaki yeri de yükselecekti. Gelecek yıl 2016 verilerinde revizyon etkisini gösterecek.
CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ ENDEKSİNDE NELERE BAKILIYOR
CİNSİYETE Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE), İGE hesabının kadın ve erkekler için ayrı ayrı hesaplanmasını içeriyor. Ve kadın ve erkek İGE verileri oranlanıyor. Türkiye’de kadın İGE değeri 0.724, erkek İGE değeri 0.797 ölçüldü ve CDGE 0.908 hesaplandı. Ve Türkiye 4. gruba girmiş oldu. UNDP, 5 grup belirlemiş. 1’inci grup en iyisi, 5’inci grup da en kötüsü. Türkiye 4’üncü yani orta-düşük seviyeye girdi.