Eller kollar bağlı bekliyorlar

Belediyelerin borçları trilyonları buldu. Yatırımlar durdu. Tasarruf, mal satmak, cepten ödeme de fayda etmiyor.

Belediyelerin maddi çöküşü geçtiğimiz ekim ayında başladı. Hükümetin vergi reformu yerel yönetimlerin kaynaklarını köreltti. Örneğin emlak vergisi dörtte bir oranında azaltıldı. Üstüne gelen 17 Ağustos depremi ile emlak ve imar vergileri de ortadan kalktı. Ellerinde kalan tek gelir kaynağı çevre vergisi ve İller Bankası'ndan aldıkları pay. Ancak bu pay da nüfusa orantılı olarak yüzde 12-6 arasında düştü. Hacizli belediyeler bu payarayı da tam alamıyor.

Belediye başkanları personel borçlarını ödeyebilmek için kredi peşinde koşuyorlar. Tasarruf tedbiri olarak emekli edilen personelin tazminatları ödenemiyor. Gelir elde etmek için mal varlıklarını satamıyorlar, çünkü hepsi hacizli ya da kredi alabilmek için teminat olarak gösterilmiş.

Geçtiğimiz günlerde DPT tarafından yayımlanan raporda ise 2000 yılı sonuna kadar tüm yatırımların durdurulduğu bildirildi. Kaynakların deprem bölgelerine aktarılacağı belirtiliyor. Bu da belediyelere İller Bankası'ndan aktarılacak olan payın daha da düşeceği anlamına geliyor.

İşte kara tablo

Personelin ikramiye, sosyal yardım ve maaşlarını ödeyemiyorlar.

Tasarruf tedbiri olarak emekli edilen belediye görevlilerin tazminatları ödenemiyor.

Hacizli olduğu ya da borca karşı teminat gösterildiği için belediyeler mallarını satamıyor.

Kısa ve orta vadeli tüm yatırımlar durdu, asfalt ve taş alacak paraları yok.

Özel sektöre olan borçlar zorunlu olarak askıya alındı.

Cebinden para harcayan başkanlar bile var.

Umut yeni yasada

Başkanların tek ümidi Yerel Yönetimler Yasası'nın bir an evvel çıkarılmasında. Bazı gelirlerin belediyelere devredilmesini ve vergi oranlarının, İller Bankası'ndan aktarılan payların arttırılmasını istiyorlar. Belediye başkanları kendi aralarından bir komisyon kurdu. Komisyon hazırladıkları yasa tasarısını Ankara'ya götürecek. Talepleri, devlete olan faiz borçlarının en azından bir süre için dondurulması veya silinmesi.

Borç batağındaki bazı belediye başkanları ile görüştük. Hem belediyelerinin mali durumunu, hem de yasa tasarısına nasıl baktıklarını sorduk.

ADALAR BELEDİYESİ

Gider, gelirin 14 mislini aşıyor

Başkan kasada bir kuruş para olmadığını söylüyor. Özel sektöre olan borçlar askıya alındı. Yatırımlar durdu. Asfalt ve taş alacak paraları yok. Belediyenin Sedef Adası'ndaki arsalardan başka mal varlığı yok. Onlar da teminat olarak gösteriliyor.

Kasalarına günde 200 milyon lira giriyor. Giderleri ise ayda 80 milyar. Personel maaşları düzenli ödenemiyor. Personele ikramiye borcu 37 milyar. Toplam personel borcu 50 milyar. Kamu ve özel sektöre 600 milyar borç var.

Kasım ayında emlak vergisi sayesinde biraz rahatlayacaklarını düşünüyorlar. Yazın bir miktar gelir getiren işgaliye, kışın ortadan kalkıyor. Başkan Coşkun Özden, yerel yönetim yasasının bir an evvel çıkması gerektiğini söylüyor. Hazine arsaları, telefon ve İSKİ gelirlerinin belediyelere aktarılması gerektiğini düşünüyor. Adalar içinse vapur ve teknelerden belediyenin pay alması gerektiğini savunuyor. ‘‘O tekne ve vapurlarla gelenlerin tüm hizmetlerini biz karşılıyor, arkalarında bıraktığı pisliği biz temizliyoruz’’ diyor.

Sarıyer Belediyesi

Çöp borcu 400 milyar

Bu ay maaşlar ödendi ancak gelecek ay karanlık görünüyor. İller Bankası'ndan aktarılan payın yüzde 45'i haciz nedeniyle kesiliyor. İlçe Boğaziçi'nde olduğu için imar yaptırımı yok. Dolayısıyla imar geliri de yok. Sadece çevre vergisi, işgaliye ve emlak vergisi toplayabiliyorlar. Kasım ayında toplanacak olan emlak vergisinin rahatlatacağını düşünüyorlar. 2 aydır personele toplam 60 milyarı bulan mesai ücretleri ödenemiyor. Özelleştirilen çöp toplama hizmeti için 400 milyar borçları var. SSK borcu 250 milyar. Devlete olan borçların toplamı 2 trilyon. Başkan Özsoy, ancak maaşları ödeyebilmek için çalıştıklarını söylüyor. Belediyenin üzerinde maliye hacizleri var.

FATİH BELEDİYESİ

Geliri kadar borç faizi var

Toplam 11 trilyon borç var. Personele iki maaş, 1 ikramiye ve tazminat borçları bulunuyor. Personel borcu toplam 1 trilyon ediyor. Ağırlıklı olarak kamuya borçlanılmış. Özel sektöre borç 3 trilyon. SSK borcu 150 milyar. Borçlara ayda 400 milyar faiz işliyor. Belediyenin aylık zorunlu giderleri 750 milyar. Gelir ise 400 milyar. Bu rakama İller Bankası'ndan alınan ödenek de dahil. Depremden önce günlük 8-10 milyar olan gelirler büyük ölçüde azaldı. Yatırımlar durdu. Ocak'ta 160 milyar olan personel maaşları toplamı şu anda 300 milyara çıktı. Mali İşlerden sorumlu Başkan Yardımcısı Ali Gür, belediye üzerindeki asıl yükün personel maaşları olduğunu söylüyor. Emekli edildiği halde tazminatı ödenmeyen 69 işçiden 58'i belediyeyi icraya verdi. Mevcut mal varlığının da yaklaşık yüzde 70'i hacizli. Gür, ‘‘Devlet bir cebinden alıp, diğerine koyma mantığından vazgeçmeli. Kurumlararası borçlara çözüm getirmek lazım. Vergi miktarları düzenlenmeli, İller Bankası'ndan aktarılan pay arttırılmalı’’ diyor. İller Bankasından aktarılan paranın yüzde 55'i hacizlerden dolayı kesiliyor.

ZEYTİNBURNU BELEDİYESİ

Borç batağında

Toplam 711 personele 466 milyar borçları var. Ekim maaşları ödenmedi. Kasım maaşları ise belirsiz. Özel sektöre 4 trilyon olmak üzere toplam 11 trilyon borç görünüyor. Maliye haciz koydu. Belediyenin ayakta kalabilmesi için ayda 400 milyar liraya ihtiyacı var, ancak 200 milyar bile toplayamıyorlar. Yatırımlar borçlanarak sürüyor. Depremden önce günlük 25 milyar olan gelir, şu anda haftada 40 milyara indi. İller Bankası’ndan ancak geçen hafta bir miktar para geldi. Belediye Başkanı Aydın, ‘‘borç batağındayız. Yerel yönetim yasasının çıkması ve faizlerin kaldırılması lazım’’ diyor.

KADIKÖY BELEDİYESİ

11 yılın en zoru

Selami Öztürk 11 yıllık başkanlığı sırasında ilk kez bu kadar güç duruma düştüklerini söylüyor. ‘‘Hükümetin vergi reformundan sonra vergi tahsil edemez olduk. Her ilçeye İller Bankası’ndan nüfusuna göre pay ayrılıyor. Kadıköy Belediyesi'nin payı 2 yıldır artış göstermiyor. Emlak vergisi dörte bir azaldı. Emekli eşleri de emlak vergisinden muaf tutuldu. Kadıköy'ün yüzde 35'i emekli. Çevre vergisi enflasyonun yarısı kadar arttırıldı. Sinema eğlence vergisinin yüzde 75'i Kültür Bakanlığı kararı ile sinema fonuna aktarılmaya başladı. Kalanlar da çeşitli yerlere ödendikten sonra belediyeye birşey kalmadığı gibi yüzde 4 cebimizden ödüyoruz.’’

Kadıköy Belediyesi'nde sadece maaşlar düzenli olarak ödeniyor. Diğer ödemelerin tamamı durduruldu. Toplam borç 8 trilyon. Belediyenin aylık gideri 1 trilyon 250 milyar. Geliri ise günlük 2 milyar. Yatırımlar neredeyse tamamen durduruldu. 52 olan müteahhit sayısı 3'e düştü. Ancak temizlik ve oranım yapılabiliyor.

Belediyenin üzerinde henüz haciz yok. Ancak başkan SSK haczinin kapıda olduğunu söylüyor. İlçedeki büyük arsalar ise Büyükşehir Belediyesi'ne ait.

SİLİVRİ BELEDİYESİ

Başkanın evi hacizli

Personel maaşları iki aydır zamanında ödenmiyor. Yatırımlar tamamen durdu. Belediyenin vatandaştan 700 milyar vergi alacağı var. İller Bankası'ndan aktarılan gelir düzensiz. Deprem nedeniyle emlak vergisi durdu. Sadece personel gideri aylık 100 milyar. Personel borcu 50 milyar. Toplam borç 200 milyarı buluyor. Bunun 50 milyarı piyasaya olan borçlar. Belediyenin üzerinde haciz yok ancak sigorta borcu nedeniyle başkanın evi hacizli. Aylık gelir 100 milyar. Başkan Selami Değirmenci yerel yönetimler yasasının çıkması gerektiğini söylüyor.

Üsküdar Belediyesi

Ayda 500 milyar açık veriyor

Personel maaşı bu ayda ödenebildi. 6 aydır işçilerin mesai ücretleri ödenemiyor. Bunların tutarı yaklaşık olarak 400 milyar. Kamu'ya 2.5 trilyon borç var ve bu sadece ana para. Özel sektöre ise borç tutarı 1.5 trilyon. İller Bankası'ndan 400 milyar aktarılıyor ancak yüzde 50'si kesiliyor. Belediyenin işgaliye harçları, eğlence vergisi gibi yaklaşık 30 kalem geliri var. Ancak hepsi çok küçük meblağlar. Belediyenin kasasına ayda 700 milyar giriyor. Buna karşılık her ay 500 milyar açık veriliyor. Halktan yaklaşık 2 trilyon tutarında vergi borcu alacakları var. Yatırımlar durdu. Başkan Yardımcısı Nizamettin Özcan, yerel yönetim yasasının atanmışları desteklediğini söylüyor.

Eminönü Belediyesi

Gayrımenkuller haciz altında

Eminönü Belediyesi'nin bir şanssızlığı da, bölgenin ticari olarak zayıflamış olması. Yılbaşında yapılan yüzde 90 işçi zammı belediyeyi zora soktu. İller Bankası geçtiğimiz yıl 350 milyar belediye hissesi, 350 milyar da karşılıksız yardım verdiği halde bu sene ilk 6 ayda 20 milyar verdi. Eminönü Belediyesi'ne ayrılan paydan yüzde 50 SSK borcu, kalanından da kredi faizleri kesiliyor. Memur maaşları tam olarak ödenirken, işçilerin maaşları 3 aydır tam ödenemiyor. İller Bankası'ndan ayrılan pay 51 bin nüfusa göre ayarlanıyor oysa ilçede gündüzleri 3 milyon kişi iş yapıyor.

İşçilere ikramiye, mesai ve eksik ödenen maaşlar dahil olmak üzere toplam 200 milyar borç var. Kamu ve özel sektör borçları 7 trilyon. Belediyenin kasasına ayda 250 milyar giriyor. Yatırımlar durdu. Maliye tarafından konan haciz miktarı 980 milyar. Tüm gayrimenkuller hacizli.