Elektronik dönüşüm

Türkiye’de şu an çok sayıda “yenileme merkezi” bulunuyor. Bu merkezler, kullanılmış teknolojik ürünlerin tekrar satışa sunulmak üzere toplandığı, yenilendiği ve sertifikalandırıldığı kuruluşlar olarak talep de görüyorlar. Bu nedenle yıllık büyüme rakamları dikkat çekici. Geçtiğimiz günlerde atılan resmi adımla ürün yenileme merkezlerinin artık akıllı telefon ve tablet yanında kullanılmış bilgisayar, akıllı saat, oyun konsolu ve modemleri yenilerek satmasına da izin veriliyor. Bu yenileme merkezleri aldıkları ürünleri tekrar kullanıma kazandırıyor, kullanım sürelerini uzatıyor ve sonuç olarak halen yeterince güce sahip olan ve işler durumda bulunan ürünlerden daha da uzun süre istifade edilmesini sağlıyor. Peki bu pazarın gelişimindeki süreç nasıl gelişti, eski düzenlemede neler vardı, yenisi neler söylüyor? Gelin kısaca hatırlayalım...

ÜÇ YIL ÖNCE BAŞLADI

22 Ağustos 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkındaki Yönetmelik” sonrasında başladı her şey. Yönetmelik yeni sürecin çerçevesini şöyle tanımlamıştı: “Kullanılmış mallar, yenileme merkezleri tarafından, Bakanlıkça belirlenen düzenleme veya Türk Standartları Enstitüsü’nün belirlediği standartlara uygun şekilde yenilenebilir. Yenilenen kullanılmış mallar, sertifikalandırıldıktan ve ambalajlandıktan sonra ‘yenilenmiş ürün’ olarak tekrar satışa sunulabilir.” Geçtiğimiz günlerde gelen yeni tebliğ ile daha önce akıllı telefon ve tablet gibi ürünler için geçerli olan yenileme kapsamına bilgisayar, akıllı saat, oyun konsolu ve modemler de eklendi.

YENİ ÜRÜN GARANTİSİ

Peki ‘yenileme’ süreci tam olarak nasıl işliyor? Yenileme merkezleri, atıl durumda kalan akıllı telefonları veya diğer ürünleri eğer belirli şartları karşılıyorsa satın alıyor, varsa teknik arızasını gideriyor ve değişmesi gereken parçalarını değiştiriyor. Daha önceki kullanıcı veya kullanıcıların tüm kişisel bilgilerini yok eden merkezler, bu sayede cihazın eski sahibiyle olan bağlantısını tamamen ortadan kaldırıyor, gizlilik konusunda bir risk yaratmıyor. Süreçte tüm ayarları ve testleri yapıldıktan sonra “yenilenmiş” olarak satışa sunulan akıllı telefonlar, en az 12 ay ‘yenilenmiş ürün garantisi’ ile satışa sunuyor. Sahip olduğumuz kaynakların sürdürülebilirliği açısından oldukça önemli olan yenileme merkezleri, ekonomiye tekrar kazandırılan ürünler sayesinde ithalat rakamlarının düşmesine yardımcı oluyor ve dolaylı olarak çevreye verilen zararı azaltıyor.

MERKEZLER HIZLI BÜYÜYOR

Garantili satışlar sayesinde kişilerin tek başına gerçekleştirdikleri ikinci el telefon alım ve satımlarındaki riskleri tamamen ortadan kaldıran yenileme merkezlerinin, piyasadaki telefon tamiri, ikinci el alımı ve satımı, aksesuar ve parça temini yapan diğer işletmelerle karıştırılmaması gerekiyor. Yenileme merkezi olarak faaliyet göstermek isteyen firmaların, yenileme yetki belgesi alması zorunlu. Bu belgeyi almak için firmalar yönetmelikte belirtilen işlemler çerçevesinde Ticaret Bakanlığı’na başvuruda bulunuyor, yetkililer inceledikten sonra kabul ediliyor.

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan 28 Aralık 2022 tarihli “Yenileme Merkezleri ve Yenileme Yetki Belgeleri” sayfasında şu an toplam 21 şirketin adı var. Bu sektörde yer alan şirketlerden birine talebin nasıl olduğunu sordum. Yerli sermayeli şirket 2022’yi tam 15 kat büyümeyle kapattığını söyledi. Çok sayıda firmanın dahil olduğu bu alanda rekabet de artıyor. Bizim ulaştığımız şirketin yetkilileri 2023’te 60 mağazaya, 700 çalışana, 2.7 milyar TL’lik brüt ciroya ve toplam 400 bin telefon yenileme kapasitesine ulaşmayı hedeflediklerini söyledi. Bu konuda açıklama yapan bir başka şirket yetkilisi ise sürecin Türkiye’de büyüme evresinde olduğuna ancak henüz erken aşamada yer aldığına işaret etti. Yetkili, “Dünyada yenilenmiş telefon pazarı gelişmiş ülkelerde sıfır telefon pazarının yüzde 20’sine kadar ulaşmış durumda” dedi. Bu yetkili gelişmiş bir ülkeden örnek verdi: “10 milyon sıfır telefon satışının yapıldığı bir ülkede bunun 2 milyon âdetini yenilenmiş telefonlar oluşturuyor” dedi. Bu oranın Türkiye’de henüz yüzde 1’lerde olduğunu ekledi.

TELEFON KİRALAMA SÜRECİ ARTIYOR

Sektördeki şirketlere göre bu pay Türkiye’de ancak 2026’da yüzde 15’lere çıkacak. Son yıllarda gerek ekonomiye katkısı gerekse uygun fiyatlı olması nedeniyle tüketicilerin ilgi göstermeye başladığı yenilenmiş telefon pazarına ek olarak Türkiye’de ‘telefon kiralama’ süreci de hızlı bir şekilde artıyor. Kiralama sürecinde telefonlara ek olarak diğer elektronik ürünler de bulunuyor, bu sayede kişiler satın almaya güçlerinin yetmediği ya da kısa vadeli olarak ihtiyaç duydukları ürünleri kiralayarak kullanabiliyor. Bu arada elektronik ürünlerin geri dönüşümü konusunda da tüm dünyada çok büyük adımlar atılıyor. Örneğin bu konuya çok büyük önem veren teknoloji devlerinden Apple, ürünlerinde çok sayıda geri dönüştürülmüş parça kullanıyor, bu konuda daha büyük gelecek planları da yapıyor.

11 BİN TL’YE ALINAN ÜRÜN 17 BİN TL’YE SATILIYOR

Ürün yenileme ücretleri modele ve durumuna göre değişiklik gösteriyor. Örneğin kozmetik olarak iyi durumdaki üst düzey bir akıllı telefon sizden 11 bin TL’ye alınabiliyor. Bu telefon yenilendikten sonra şirketler tarafından 17 bin TL’ye garantili olarak satılıyor. İyi durumdaki bir oyuncu dizüstü bilgisayarı ise özelliklerine bağlı olarak 15-16 bin TL’ye tarafınızdan alınabiliyor. Bu model yenilendikten sonra 20 bin TL gibi fiyatlarla yine garantili olarak raflara çıkarılabiliyor.

TWITTER’IN RAKİBİ BLUESKY ANDROID İÇİN DE ÇIKTI

Twıtter kurucusu Jack Dorsey’in Twitter rakibi uygulaması Bluesky, iOS sonrasında Android için de çıkışını yaptı. Halen sadece davetiyesi olanlar tarafından kullanılabilen uygulama Twitter’dan farklı olarak “merkezi olmayan” bir yapıyı benimsiyor.

META CİDDİ BİR İŞTEN ÇIKARMA DAHA YAPIYOR

Geçtiğimiz aylarda önce 11 bin, daha sonra ise 10 bin kişiyi işten çıkaran Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, şimdi 4 bin kişiyi daha işten çıkarıyor. Yeni işten çıkarmadan bu sefer özellikle Instagram çalışanlarının etkilediği gelen bilgiler
arasında.