Elektrik Piyasası Yasa Tasarısı kabul edildi

TBMM Genel Kurulu’nda, Türkiye’de elektrik sektörünün yeniden yapılandırılması ve rekabete açılmasını öngören Elektrik Piyasası Yasa Tasarısı kabul edildi.

Yasanın amacı, "Elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek; mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerji piyasasının oluşturulması, piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması" olarak belirtildi.

Bu doğrultuda oluşturulacak elektrik piyasa yapısı, serbest rekabetin tüketicilere yansıyan fiyatlar bazında gelişmesinin sağlanmasını ve fiyatların gerçek maliyetleri yansıtmasını öngörüyor.

Yasayla elektrik arzının talebin üzerine çıkarılması ve bu yolla elektrik fiyatlarının ucuzlatılması amaçlanıyor.

TEAŞ üçe bölünecek

Yeni düzenleme, Türkiye Elektrik Üretim ve İletim A.Ş.’nin (TEAŞ) üç şirkete bölünmesini öngörüyor.

Türkiye Elektrik Üretim A.Ş., Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. tüzel kişilik olarak görev yapacak.

Mevcut sözleşmeler

Yasa, kurulması öngörülen Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş’nin mevcut sözleşmeler kapsamında imzalanmış olan enerji alış ve satış anlaşmalarını TEAŞ ile TEDAŞ’tan devralmasını öngörüyor.

Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş’nin, işletme devir hakkı sözleşmeleri çerçevesinde dağıtım şirketleriyle anlaşma yapmasını düzenleyen ikinci maddede, 31 Mart 2001 tarihi olarak öngörülen anlaşma yapmaya esas devir gerçekleştirme süresi 30 Haziran 2001’ye uzatıldı.

Tekelleşmeye önlem

Piyasada faaliyet gösterecek özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilerin Türk Ticaret Kanunu hükümleri doğrultusundaki anonim şirket ya da limitet şirket olarak kurulmaları, anonim şirketlerde hisselerin tamamının nama yazılı olması koşulu getirildi.

Herhangi bir özel sektör üretim şirketinin iştirakleri ile birlikte işletmekte olduğu üretim tesisleri yoluyla piyasada sahip olacağı pay bir önceki yıla ait yayımlanmış Türkiye toplam elektrik enerji kurulu gücünün yüzde 20’sini geçemeyecek.

Bir otoprodüktör ya da otoprodüktör grubu, ürettiği elektrik enerjisinin bir takvim yılı içinde yüzde 20’sini aşmamak kaydıyla Kurul tarafından belirlenecek orandaki miktarını rekabet ortamında satabilecek. Bakanlar Kurulu, olağanüstü durumlarda bu oranı yarısı kadar artırabilecek.

Piyasada faaliyet gösterecek özel şirketlere verilecek lisan bir defada en az 10 yıl, en çok 49 yıl süreli olacak.

Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu

Yasa, sektördeki faaliyetlerin düzenlenmesi için Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu oluşturulmasını öngörüyor.

Kurul, haftada en az bir defa olmak üzere, gerekli gördüğü sıklıkla salt çoğunlukla toplanacak ve kararlar toplantıya katılanların çoğunluğuyla alınacak.

Kurul başkanlık ve üyeliğine atananlar, görev yaptıkları sürece eski görevleriyle olan ilişkileri kesilecek. Kurul üyeleri, kendileri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar sıhri hısımlarıyla ilgili olaylarda, müzakere ve oylamaya katılamayacak.

Piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin ortaklık yapılarında herhangi bir nedenle yüzde 10 veya daha fazla, halka açık şirketlerde ise yüzde 5 veya daha fazla oranda bir sermaye payı değişimine Kurul onay verecek.

Kurumun hizmet birimleri; ana hizmet birimleri, danışma birimleri ve yardımcı hizmet birimlerinden oluşacak. Kurum personeli, ücreti ve mali hakları dışında 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olacak.

Kurul Başkanı ve Kurul üyelerinin aylık net ücretleri, en yüksek devlet memurunun her türlü ödemeler dahil, aylık net ücretinin iki katını geçmemek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek.

Kurumun gelirleri

Kurum’un gelirleri lisans alma, lisans yenileme, lisans tadili, lisans sureti çıkarma ve yıllık lisans bedelleri, yayın gelirleri, Kurul tarafından verilen idari para cezalarının yüzde 25’i, iletim tarifesinin en fazla yüzde biri oranında iletim ek gelirinden oluşacak.

Kurumun gelir fazlası, ertesi yılın Mart ayı sonuna kadar genel bütçeye aktarılacak. Kurulu kararlarına karşı açılacak davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülecek; Danıştay, kurul kararlarına karşı yapılan başvuruları acele işlerden sayacak.

Cezalar ve uygulaması

Kurul, tüzel kişilerden bilgi istediğinde veya yerinde inceleme yaptığında, kendisine yanlış, eksik veya yanıltıcı bilgi verildiğinin saptanması halinde, bu kuruluşlara 200 milyar lira para cezası verecek.

Tüzel kişilere verilecek diğer cezalar şöyle belirlendi:

-Bu kanun hükümlerine aykırı hareket edilmesi durumunda 250 milyar lira, lisans genel esasları ve yükümlülüklerinden herhangi birisinin yerine getirilmediğinin saptanması halinde 300 milyar,

-Lisans başvurusunda, lisans verilmesinde aranan şartlar konusunda gerçek dışı belge sunulması veya yanıltıcı bilgi verilmesi veya lisans şartlarındaki değişikliklerin Kurul’a bildirilmemesi halinde 400 milyar,

-Lisans süresi boyunca iştirak ilişkisi yasağına aykırı davranışta bulunulması halinde 450 milyar lira,

-Piyasada lisans kapsamı dışında faaliyet gösterildiğinin saptanması halinde 500 milyar lira.

Lisans verilmesine esas olan şartların lisansın yürürlüğü sırasında ortadan kalktığının veya bu şartların baştan mevcut olmadığının saptanması halinde ise lisans iptal edilecek.

Sübvansiyon

Belirli bölge veya belirli amaçlara yönelik olarak tüketicilerin desteklenmesi amacıyla yapılacak sübvansiyonlar da düzenlendi. Buna göre, sübvansiyon, fiyatlara müdahale edilmeksizin, miktarı ile esas ve usulleri Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmek üzere tüketicilere geri ödeme şeklinde yapılacak.

Elektrik enerjisinin kalitesizliğinden veya kesintilerinden kaynaklanan zarar ve hasarların tazmini, tüketicilerin muhatap olduğu lisans sahibi tüzel kişilerin lisanslarında ve sözleşmelerinde yer alacak.

Özelleştirme

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, TEDAŞ ile Elektrik Üretim A.Ş’nin bağlı birimlerinin özelleştirilmesine yönelik öneri ve görüşlerini Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na bildirecek.

Özelleştirme uygulamaları kapsamında piyasa faaliyetlerinde yer alacak kuruluşlar,yabancı gerçek ve tüzel kişiler,sektörel bazda kontrol oluşturacak şekilde pay sahibi olamayacaklar.

TEAŞ tarafından üstlenilen yükümlülüklerden iletimle ilgili olanlar Türkiye Elektrik İletim A.Ş’ye, üretimle ilgili olanlar ise Elektrik Üretim A.Ş’ye devredilecek. Bu devir konusunda ilgili kuruluşlar, Hazine Müsteşarlığı ile 60 gün içinde mutabakata varacaklar.

İletim şirketi bünyesinde yer alan Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi, piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin borçlu ya da alacakları oldukları tutarı hesaplamak suretiyle "Mali uzlaştırma" sistemini çalıştıracak.

Muafiyetler

Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu’nun Muhasebe-i Umumiye, Devlet İhale Kanunu ve Harcırah Kanunu’na tabi olmamasını hükme bağlayan tasarı, Kurum’un gelirinin her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutuyor.

Kurum tarafından açılacak davalarda teminat aranmayacak.

Barajların devri

DSİ tarafından yapılan veya işletmeye alınacak hidroelektrik santrallarının enerji üretimiyle ilgili bölümleri ve bunların tamamlayıcısı durumundaki taşınmazlar Elektrik Üretim A.Ş’ye devredilecek. Devir bedelleri Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, DSİ ve Elektrik Üretim A.Ş arasında düzenlenecek bir protokolle saptanacak.

Devir işlemlerine ilişkin esaslar, yasanın yürürlüğünden sonraki altı ay içinde Bakanlık tarafından hazırlanacak ve Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulacak yönetmelikle belirlenecek.

TEAŞ’a görev

Düzenlemenin "Geçici Hükümler"i düzenleyen bölümünde, Elektrik Üretim Anonim Şirketi, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketlerine bu yasa ile verilen görev ve yükümlülüklerin, bu kuruluşlar tüzel kişiliğe sahip olana kadar TEAŞ tarafından yürütülmesi hükme bağlandı.

Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu’nun ilk üyeleri, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde Bakanlar Kurulu tarafından atanacak. İlk defa atanan üyelerden Başkan dışında, ikinci yılın sonunda kura sonucunda belirlenecek iki üye ve dördüncü yılın sonunda, kalan üyelerden kura sonucunda belirlenecek iki üyenin yerine, yeni üye ataması yapılacak. Kurul oluşmadan kurum personelinin ataması yapılmayacak.

Tasarıda değişiklik

Tasarının hazırlık dönemine ilişkin bölümü, iktidar partisi milletvekillerinin önergeleri doğrultusunda değiştirilerek kabul edildi.

Buna göre, hazırlık dönemi yasanın yayımı tarihinden itibaren 18 ay sürecek. Bakanlar Kurulu bu süreyi bir defaya mahsus olmak üzere 6 aya kadar uzatabilecek.

Hazırlık dönemi süresince piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin lisans alma zorunluluğu bulunmayacak.

Birden fazla piyasa faaliyetini sürdüren tüzel kişilerin, bu hizmetlerin yapılması için görev verilmesine ilişkin imtiyaz sözleşmeleri Kurul tarafından belirlenecek esaslara göre tadil edilecek. Kurul tüzel kişilerce vazgeçilen faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli önlemleri alacak. Bu faaliyetlerden iletimle ilgili olanlar Kurul’un yönetmelikle belirleyeceği esaslar çerçevesinde yürütülecek.

Kurul’un oluşumuna kadar elektrik enerjisi arz güvenliği açısından acil durumlarda uygulanmak üzere Bakanlık tarafından önlem alınacak.

30 Haziran 2001'e kadar

Elektrik Üretim A.Ş., Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş., TEDAŞ ve üretim ve dağıtım tesislerini işleten, üretim ve dağıtım tesislerini işletme hakkını elde eden tüzel kişiler, yönetmeliklerde belirtilen süreler içinde lisans başvurusu yapacak. Yükümlülüklerini yerine getirenlere başvuru tarihlerinden itibaren bir ay içinde lisansları verilecek.

Bakanlar Kurulu’na, yürürlükte olan tarife dışı ve tarife altı uygulamalar ile elektrik satış tarifeleri üzerindeki fonlar ve payları sıfıra kadar indirme veya düzenleme yapılma yetkisi verildi.

Kamuya ait elektrik enerjisi üretim ve dağıtım tesislerinden işletme hakları devri öngörülenlerden devir işlemlerini 30 Haziran 2001’e kadar tamamlayamayan şirketlerin mevcut sözleşmeleri hükümsüz olacak. Devir işlemlerini tamamlayanlara çevre kirliliğini önleyici tesislerin tamamlanabilmesi için iki yıl süre verildi. Bu süre içinde bu tesisler çevre kirliliği gerekçesiyle iki yıllık süre içinde kapatılamayacak.

TEDAŞ, işletme hakkı özel sektöre devredilmeyen ya da özelleştirilmeyen dağıtım bölgelerinde, dağıtım ve perakende satış faaliyetlerini yürütmeyi sürdürecek. Ancak, bu bölgelerde özel perakende satış şirketleri faaliyet gösterebilecek.

Elektrik Üretim A.Ş. belirlenecek bir süre boyunca, ürettiği elektrik enerjisini Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş’ye satacak. Ancak bu süre hazırlık döneminin sona ermesinden itibaren beş yıldan fazla olamayacak.

Hazine garantileri

Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra doğrudan iletim sistemine bağlı olan tüketiciler ile bir önceki yıla ait toplam elektrik enerjisi tüketimleri 9 milyon kilovatsaatten fazla olan tüketiciler, "serbest tüketici" olarak kabul edilecek. Yasanın yürürlüğe girmesinden önce iletim sistemine doğrudan bağlı olan tüketicilerle yapılan ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş tarafından devralınan sözleşmeler, bu tüketiciler tedarikçilerini seçene kadar yürürlükte kalacak.

Hazine garantileri, yasanın yayımı tarihinden önce kararlaştırılan projeler için 2002 yılı sonu itibariyle işletmeye geçmeleri kaydıyla verilecek. Bu projelerden Hazine garantisi verilenlerin 2002 yılı sonu itibariyle işletmeye alınamaması halinde Hazine garantileri geçersiz olacak.