Eksi 43’ten gelen gaz

TÜRKİYE’DEN ekonomi gazetecileri, Rus doğalgaz devi Gazprom’un daveti ile Rusya’nın kuzeyindeki “gaz başkenti” olarak bilinen Novy Urengoy’a giderek, burada TürkAkım’ı besleyecek gaz sahalarını ve ilgili birimleri yerinde gördü.

Türkiye dâhil bugün pek çok ülkeye giden Rus gazının büyük çoğunluğu Sibirya’nın Yamalo-Nenets Özerk Bölgesi’nden çıkıyor. Buradaki Urengoy gaz rezervi ise İran’daki Güney Pars sahasının ardından dünyanın en büyük ikinci gaz yatağı konumunda. Tahmini gaz rezervi 12 trilyon metreküp. Gazprom sistemine dâhil olan doğalgazın yaklaşık yüzde 70’ini üreten Urengoy bölgesi, Rusya’dan Karadeniz’in altından Türkiye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğalgaz aktarması planlanan TürkAkım Doğalgaz Boru Hattı’ndan akacak doğalgazın da büyük kısmını sağlayacak.

Novy Urengoy’dan otobüsle birkaç saatlik yolculukla Kutup sınırını da aşarak, 16 numaralı doğalgaz sahasına bağlı doğalgaz kuyularını ziyaret ettik. 16. doğalgaz sahası gibi bir üretim tesisinde bir yıl içinde tek başına neredeyse TürkAkım’ın yıllık 31.5 milyar metreküplük toplam kapasitesini karşılayabilecek miktarlarda doğalgaz üretiliyor. Söz konusu kapasitenin yarısı Türkiye’nin kullanımına sunulacak. Dünyanın en büyük gaz rezervlerini içeren bölgeden Türkiye dışında Almanya, Polonya, Avusturya, Danimarka, Fransa, İngiltere, Hollanda gibi ülkelere gaz gidiyor. Rusya, Avrupa’da hemen hemen her ülkeye gaz satıyor. Bölgede hayat neredeyse tamamen doğalgaz üzerine kuruluyken, aşırı soğuk hava şartları altında yaşamak ve çalışmak için özel kıyafetlere ihtiyaç duyuluyor.

DÜNYANIN SONU
Yılın çoğunda buzla kaplı olan Yamal Yarımadası yerli Nenets dilinde “dünyanın sonu” anlamına geliyor. Nenets, binlerce yıldır Yamal bölgesinde ren geyiği sürüleriyle birlikte yaşayan yerli halk. Novy Urengoy ise Yamalo-Nenets Özerk Bölgesi’ndeki büyük şehirlerden biri. Novy Urengoy için “Rusya’nın gaz başkenti” deniliyor. İlk gün Novy Urengoy’dan yola çıkarak, kutup halkasının da üzerinde bulunan 16. doğalgaz sahasına gittik. Dondurucu hava şartlarında çalışma koşulları da hayli zor. Nitekim gaz sahası içinde bir noktadan bir noktaya büyük tekerlekli özel minibüslerle gidiliyor. 16 no’lu sahada yaklaşık 3 bin 700 kişi çalışıyor. Novy Urengoy’dan Kuzey Kutup Dairesi’ne kadar olan alanda yer alan gaz tesislerinde normal günlük mesai yapılıyor. Kuzey Kutbu’ndan kuzeye doğru çıkıldığında ise 16 no’lu sahanın da içinde olduğu 8 civarında saha var. O sahalarda çalışanlar 2 ay çalışıyor, 2 ay evinde dinleniyor. Günde 6 saat mesai yapılıyor.

KUTUP DAİRESİ DOLAYLARINDA
Dünyanın en büyük ikinci gaz sahası konumundaki Urengoy ise ilk olarak 1966 yılında keşfedilmiş. Sibirya’nın Yamalo-Nenets Özerk Bölgesi’nde kutup dairesi dolaylarında beş bin kilometreden daha geniş bir alana yayılan Urengoy sahasında doğalgaz, doğalgaz kondensatı ve petrol üretiliyor. Sahada gaz üretimi 1978’de başlamış. 25 Şubat 1981'de Urengoy ilk yüz milyar metreküplük doğalgaz eşiğine ulaşılmış. Ortalama olarak sahadan yılda 260 milyar metreküp doğalgaz, 5 bin ton kondensat ve 825 bin ton petrol çıkıyor. Saha, Gazprom'un bir yan kuruluşu olan Gazprom dobycha Urengoy tarafından işletiliyor.

Kirpiklerimiz dondu
NOVY Urengoy’a gitmeden birkaç gün önce hava sıcaklığının eksi 62 dereceye düştüğü Yakutistan’da çekilen bir fotoğraf gündeme oturmuştu. Dünyanın en soğuk köyü olarak bilinen Oymyakon köyünde çekilen fotoğrafta bir genç kızın soğuktan donan kirpikleri dikkat çekiyordu. Benzer bir fotoğrafı Novy Urengoy’da çekmek mümkün oldu. Zira hava sıcaklığı eksi 40 dereceye kadar düştü. Gazprom, Türk gazetecilere soğukta üşümemeleri için özel mont ve bot dağıttı. Buna rağmen uzun süreler dışarıda kalmak mümkün olmadı. Moskova'dan uçakla Novy Urengoy’a indiğimizde, acımasız soğuğa adım atarken ilk düşündüğüm şey bu zor koşullar altında insanların nasıl hayatta kalabildiğiydi... Kışın sıcaklık eksi 60 dereceye kadar inebiliyor. En hafif esintide donma ihtimali var. Böyle bir durumda bunu önlemek için insanlar kıyafetlerini gözlerine kadar örtüyorlar.

İlk hatta yarı yol geçildi
HALEN yapımı devam eden TürkAkım Boru Hattı’nın 2019 sonunda tamamlanması hedefleniyor. Her biri 930 kilometre uzunlukta olacak iki hattan oluşacak projede, hatlardan biri Türkiye-Rusya Münhasır Ekonomik Bölgelerinin sınırı olan 224. kilometreye kadar gelirken, Türkiye’nin kullanımına açılacak diğer hatta ise 530 kilometrenin üzerinde boru döşendi. Böylece Türkiye’nin güncel gaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 35’ini karşılayacak ilk hattın yapımında yarı yol geçildi. Avrupa’ya gaz taşıması planlanan ikinci hattaki ilerleme ise Avrupa’da gazın giriş yapacağı ülke, Avrupa ile yapılan gaz anlaşmaları ve izleyeceği güzergâha bağlı olacak. Ancak Rus gazına bağımlılık, Avrupa’da güncel bir tartışma konusu. Öte yandan Moskova'ya enerji bağımlılığını azaltma sözü verdiği halde Avrupa, Rus gazına her zamankinden daha fazla bağımlı - ve bu eğilimin terse döneceğine dair az sayıda işaret var. Gazprom, 2017'de Avrupa ve Türkiye'ye toplam 193.9 milyar metreküplük rekor sevkiyat yaptığını ve bunun bir önceki rekor yılı 2016’dan yüzde 8 daha yüksek olduğunu açıkladı.

Kendi neslini yetiştiriyor
12 bin kişiyi istihdam eden Gazprom dobycha Urengoy şirketi, zor yaşam şartlarının hüküm sürdüğü bölgedeki toplumsal ve kültürel hayatın da belkemiğini oluşturuyor. Örneğin Novy Urengoy’da Türk gazetecilere gezdirilen meslek yüksekokulunda, ileride şirkette çalışması için gelecek nesiller yetiştiriliyor. 43 yıllık şehirdeki lise 35 yıllık. Okulda Gazprom’un çalışmalarıyla bağlantılı dersler var; örneğin, hidrokarbon üretimi, gaz endüstrisinde ekonomi ve muhasebe gibi. Mezunlar genelde Gazprom bölgesel işletmelerinde işe giriyor. Anlatılanlara göre dev şirket-okul ilişkisi Sovyet döneminin fikriymiş ancak bir tek Gazprom şirketi hayata geçirebilmiş.

Gazprom, dünyanın en büyük doğalgaz üretim ve iletim şirketi. Dünyanın keşfedilmiş en büyük doğalgaz rezervlerini elinde bulunduruyor: 36 trilyon metreküplük bu kapasite, dünyanın tüm doğalgaz rezervlerinin yüzde 17’sine karşılık geliyor.

merdil@hurriyet.com.tr; kataer@hurriyet.com.tr