Ekonomi için ‘esham’ modeli önerisi

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan başkanlığında düzenlenen AK Parti MYK toplantısında, AK Parti Ar-Ge Başkanlığı koronavirüs sonrası yapılması gerekenlerle ilgili yaptığı araştırmayı sundu. Edinilen bilgiye göre, araştırmada 40 uzmanın farklı alanlarda görüş ve önerilerine yer verildi. Yapılan sunumda ekonomide salgın sonrası güçlü çıkış yöntemi olarak Osmanlı döneminde kullanılan ‘esham’ modeli önerisi sunuldu. Sunumda, esham modelinin devletin faizsiz finansman sunacağı bir sistem olduğu anlatıldı. Eshamın vakıflar gibi sabırlı sermaye kategorisine girdiği belirtilerek, birçok ülke tarafından kullanılan İslami ekonomi modeli olduğu aktarıldı.

OSMANLI MODELİ

Toplantıda, esham modeli ile ilgili yazılı bir sunum da yapıldı. Sunumda, Osmanlı döneminde kullanılan esham sisteminde, devlet vatandaşa ‘esham’ yani pay satabiliyor ve elde ettiği geliri yatırıma yönlendirdiği bilgisi paylaşıldı.

Sunumda sistemle ilgili şu bilgiler dikkat çekti :

- Elde edilen kâr esham sistemine ödeniyor.
- Özellikle genç ve kadın yatırımcılar için mikro düzeyde de uygulanabilecek bir model.
- Eshamın farkı; geri ödeme tarihinin seneti satın alan yatırımcılar değil, borçlanan yani devlet tarafından saptanması.
- Eshamda devlet yıllık gelir paylarının ödemesi şartıyla ana parayı geri ödemek mecburiyetinde değilidir.

MERKEZ BANKASI KULLANABİLİR

- Bir yatırımcı bu model ile yatırım yapmak için devletten geri ödemesiz destek alabilir.
- Esham sisteminin aynı zamanda Merkez Bankası’nın açık piyasa işlemleri için de kullanılabilir.
- Bankanın piyasaya likitide enjekte etmek istediğinde halkın elinde bulunan esham senetlerini satın alabilir.
- Likite çekmek istediğinde ise yeni senet ihraç edilebilir.

4 REFORM

Sunumda, 3’ü özel sektör biri de devlette olmak üzere 4 başlıkta reform gibi başlıklar önerildi. Özel sektör için, “Girişim sermayesi ve İslami Finans Reformu”, “Yüksek İşbirliği ve Sanayi İşbirliği reformu”, “Vakıf Reformu”, kamu için de, “Esham Sistemi” ile devletin faizsiz borçlanması önerildi. Toplantıda sunumu dinleyen Erdoğan’ın “bu konuda çalışın” talimatı verdiği öğrenildi. 40 uzmanın görüş ve önerilerinin yer aldığı sunumun önümüzdeki günlerde kitap haline getirilmesi planlanıyor.

ESHAM MODELİ NEDİR?

Esham usulü, Osmanlı Devleti zamanında görülen bir iç borçlanma şekli. Devletin ekonomik yapısında meydana gelen bozulmalar nedeniyle oluşan para ihtiyacını gidermek için 3. Mustafa zamanında çıkarılmış ve 1. Abdülhamit döneminde uygulanmaya başlandı. Esham kelimesi, pay ve hisse gibi anlamına geliyor. Osmanlı dönemindeki pay ve gelir ortaklığı senetlerini ifade ediyor. Devlet, yatırımlar ve ekonomik ihtiyaçlar için bu senetleri para karşılığında satmaya başladı.