E-hayat başlıyor

Elektronik ticaret gelecek yüzyıla damgasını vuracak. Zamandan ve paradan tasarruf sağlayan, rekabet üstünlüğü getiren e-ticarete uyum sağlayamayan şirketler, yok olmaya doğru adım adım ilerleyecekler.

Elektronik ticaret (e-ticaret), ürünlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar bağlantısı üzerinden yapılması olarak tanımlanıyor. Gelecek yüzyıla damgasını vuracak en önemli gelişmelerden biri olduğu konusunda kuşku yok.

Maliyet ve zamandan tasarruf sağlıyor. Küreselleşme, rekabet üstünlüğü, büyüme, istihdam, yeni iş imkanları, yeni meslekler yaratıyor. Yüksek katma değerli hizmetlerin üretilmesi gibi imkanları getiriyor.

Bir yandan da toplumsal yaşam, sosyal ilişkiler, ticari ahlak, özel hayat, geleneksel alışveriş, ödeme ve teslim yöntemleri gibi konuların da yeniden sorgulanmasına neden oluyor. E-ticaret, sosyal, ekonomik, mali ve hukuki açıdan yeni düzenlemeleri de zorunlu hale getiriyor.

Bu gelişmelerden hareketle, Türkiye ve Dünya gündemini okurlarına en objektif açıdan yansıtan Hürriyet Gazetesi, Bilgi Platformu kapsamında düzenlediği seminerlerden ikincisinin konusunu 'Türkiye ve Dünyada e-ticaret' olarak belirledi. İlk Bilgi Platformu Semineri geçtiğimiz Mart ayında düzenlenmiş ve '2000 Yılı Sorunu' tartışılmıştı.

İstanbul Swissotel'de yapılan ve büyük bir izleyici topluluğu tarafından takip edilen Seminer'in ana sponsorluğunu IBM, Co-Sponsor'luğunu ise Esbank üstlendi. Açılış Konuşmasını Hürriyet Gazetesi Pazarlama ve Operasyon Grup Başkanı Vuslat Doğan Sabancı'nın yaptığı seminerin katılımcıları şu isimler oldu: Dış Ticaret Müsteşarı Dr. A. Yavuz Ege, Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) Başkanı Faruk Eczacıbaşı (moderatör), IBM Global Servis Sistem Bütünleştirme Müdürü Serdar Kural, IBM Consulting Group'tan Kevin La Croix, Esbank Bilgi Teknolojileri ve Şubeötesi Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Birol Sümer, Ernst&Young Yeniden Yapılanma Bölüm Müdürü Cenk Soyak.

YENİ BİR YAŞAM TARZI

Ticaretin her çağda kendine özgü kurallarını olduğunu söyleyen Vuslat Doğan Sabancı, geleceğin internette şekilleneceğini kaydetti. Sabancı, şirketlerin yapılarını e-ticarete göre şekillendirdiklerini belirtti.

Dr. A. Yavuz Ege, 'Türkiye'de devletin e-ticarete bakışı' konusunda bir konuşma yaptı. Ege, günümüzde kara, deniz ve hava yolları dışında bilgi yollarının çok önemli hale geldiğini söyledi. E-ticaretin gelecekteki boyutları konusunda bilgi veren Ege şöyle konuştu:

‘‘Japonya'da Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'nın yaptığı araştırmaya göre Japon şirketlerinin e-ticaret hacmi 2003 yılında 7 kat artarak 542 milyar dolara ulaşacak. E-ticaretin toplam ticaret içindeki payı yüzde 11 olacak. Tüketicinin yaptığı ticaret hacmi 50 kat artarak 25 milyar dolara yükselecek. Amazon.com'un internet üzerinden yaptığı satışlar ABD'de bir yılda satılan toplam kitap miktarının yüzde 20'sine ulaştı. Bugün e-ticaretin yüzde 80'i ABD'de yapılıyor. Onu yüzde 10 ile Batı Avrupa, yüzde 5 ile Asya izliyor.‘‘

Geçtiğimiz mayıs ayında yapılan OECD bakanlar toplantısından söz eden Ege, bu toplantıda e-ticaret konusundaki küresel büyüme fırsatlarının ele alındığını vurguladı. Ege, kamuda yapılması gerekenler ve yapılanları şöyle anlattı:

PARADİGMANIN İFLASI

‘‘Devletin görevi fiziksel ve yasal altyapıyı sağlamak. Altyapı yoluyla kullanıcıların sisteme güveni artırılmalı. 16 Ağustos 1997 yılında yapılan Bilim ve Teknik Yüksek Kurulu'nda Türkiye'de e-ticaret ağı kurulması kararı alınmıştı. Bu işin koordinasyonunu Dış Ticaret Müsteşarlığı sekreteryasını ise TÜBİTAK yürütüyor. İhracatı Geliştirtirme Merkezi (İGEME) Ticaret Noktası projesini yürütüyor. Ticaret Noktası e-ticaretle ilgili tüm kuruluşların biraraya geldiği fiziksel veya sanal bir nokta anlamına geliyor. Ankara Ticaret Noktası'nda yasal altyapı tamamlandı. Devletin Ticaret Noktası projesinde de görevi yasal altyapıyı kurucu, sistemi düzenleyici ve kontrol edici olmak.‘‘

E-ticaret dünyada ve Türkiye'deki gelişimini özetleşen TBV Başkanı Faruk Eczacıbaşı, bundan böyle başında 'e' olan farklı hayat yaklaşımlarının görüleceğini söyledi. İnsanlık tarihinde çok az bir network'ten 250 milyona ulaşan bir servis ağının ilk kez görüldüğünü kaydeden Eczacıbaşı, ‘‘Beş yılda bu kadar tepetaklak olan bir paradigmayı hiçbirimiz görmemişizdir‘‘ dedi.

E-business (e-iş) konusuna değinen IBM'den Serdar Kural, e-business'ın temelinde yeni teknolojiyi kullanarak iş süreçlerini dönüştürmenin yattığını belirtti. Kural e-business'ı şöyle tanımladı: ‘‘E-iş, kritik iş sistemlerinin ilgililerini, sağlayıcılar ve dağıtıcılarını interneti kullanarak doğrudan bağlayan bir sistem. Aradaki insanı ortadan kaldırıyor.‘‘

Hiçbir şeyin belli kurallara bağlı kalmadığını vurgulayan Kural, ‘‘Kimse liste fiyatı üzerinden mal almıyor. Müşteriler değişmiş durumda. Yüksek kaliteli, düşük maliyetli ürüne çabuk ulaşmak istiyorlar‘‘ dedi.

Kural, teknolojinin bütün bu değişimin nedeni ve sonucu olduğunu söyledi. İnternet kullanıcı sayısındaki gelişime değinen Kural, ilginç rakamlar verdi. 5 yıllık dönemde internet kullanıcı sayısı, radyonun 75, televizyonun 50, kablo televizyonun 10 yılda geldi yere ulaştığını kaydetti.

E-iş konusunda üç ana dönüşüm alanı olduğunu söyleyen Kural, bunları müşteri ilişkileri yönetimi, tedarik zinciri yönetimi ve e-ticaret olarak tanımladı. İnternet üzerinden alışverişin e-ticaretin yüzde 20'lik bölümünü oluşturdugunu kaydeden Kural, iki yıl önce bu oranın yüzde 50-50 olduğunu ve kurumlar arası e-ticaret hacminin giderek arttığını belirtti. Şirketlerin e-ticaret konusunda çabuk davranmalarını tavsiye eden Kural, ‘‘Bunu yapmayanlar karşılarında inanılmaz hızla büyüyen rakipler görecekler‘‘ dedi.

Seminerin en renkli konuşmacısı IBM Consulting'ten Kevin La Croix'di. Bu tür seminerlerde her zaman teknolojiye tamamen inanmayan en az bir kişi olduğunu söyleyen Croix, 'İşte o kişi benim' dedi.

İnternetin hayatı değiştirdiğini ancak dünyada köklü değişimler yaşandığını belirten Croix, Euro, Asya Krizi, 2000 Sorunu gibi olayların iş dünyasında büyük etkiler yarattığını kaydetti. Croix şöyle konuştu: ‘‘Çevrede olup bitenleri iyi izleyen, değişime adapte olan şirketler ve ülkeler hayatta kalabilecek. İnternette çok iyi kanallar ve fırsatlar olabilir. Ancak bunların altında ezilmemek için ne yapacağız? E-ticaret yeni fırsatların yanında yeni rakipler de getiriyor. Üstelik bu rakipler tüm dünyadan geliyor.‘‘

İngilizce'ye 'yeni bir sözcük eklendiğini söyleyen Croix, bu kelimenin 'Amazonlaşma' olduğunu kaydetti. Croix, Amazon.com'un gelirlerinin yüzde 300, karlarının yüzde 500 artarken sattığı her kitaptan zarar ettiğini kaydetti. ‘‘Yanlış kişiler işi üstlenmesi iflas etmenize neden olabilir‘‘ diyen Croix, teknolojinin fırsat olmasının yanında tehlike de içerdiğini söyledi.

‘En çok bankacılık etkileniyor’

Esbank Genel Müdür Yardımcısı Birol Sümer, teknolojik gelişmelerin bankaları, yeni bankacılık eğilimleri geliştirme yönünde zorladığını söylüyor.

Esbank Bilgi Teknolojileri ve Şubeötesi Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Birol Sümer ‘‘Türkiye'de ve dünyada e-ticaret‘‘ konulu seminerde finans sektöründeki gelişmeleri anlattı. Sümer şöyle konuştu:

‘‘Teknolojik gelişmeler bankaları, yeni hizmet biçimlerini ve yeni bankacılık eğilimlerini geliştirme yönünde zorluyor. Artık müşteri odaklı iş dünyası var. Bireysel müşteri sayısı son derece arttı. Müşteriyi tanımak, tasnif etmek ve müşteriye özgü çözümler geliştirebilmek başarının temel kaynağı. Bankalar karlarının yüzde 100-200 arasındaki bölümünü yüzde 5-20 arasındaki kesimden elde ediyorlar. Müşteriler zaman ve mekan sınırı olmayan hizmet istiyor. Üç tip müşteri kitlesi oluşuyor. Fiyat duyarlılığı yüksek olup daha ucuzu arayanlar, ilişkiyi önemsemeyen çözüm paketi isteyenler ve teknolojiyi ile siber dünyayı özel olarak kullanan ve bu alandaki farklılaşmayı tercih nedeni olarak görenler. Çeşitli sektörler arasındaki gelişmeler en çok bankacılık sektörünü etkiliyor. örneğin British Telecom sahip olduğu dev müşteri kitlesine ve yeni teknolojilere dayanarak bankacılık faaliyetlerine başlamaya hazırlanıyor. Bankalar için bu bir tehdit. Türkiye'de internete erişmek ve hizmet almak özellikle bireysel kullanıcılar açısından oldukça zor. Bankalar olarak hizmet kapsamı açısından dünyanın sayılı sitelerinden birini açsak da müyteriler erişimde zorluk yaşayacaklar.‘‘

Güvenlik konusuna da değinen Sümer, internette alışveriş yapanların yüzde 70'inin kredi kartı bilgilerini vermekten hoşlanmadıklarını söyledi. Sümer şöyle devam etti: ‘‘Riskin ortadan kaldırılması için geliştirilen SSL (Secure Socket Layer) güvenlik sistemi kullanılarak önemli bilgilerin geçiş yollarında elde edilmesi neredeyse olanaksız hale geldi. Alıcının ve satıcının kurumsal yada şahsi güvenirliği konusunda garanti yok. Oysa normal perakende ticarette denetim var. Güvenlik sorunlarını gidermek için çeşitli şifreleme yöntemleri en karmaşık düzeyde geliştiriliyor.‘‘

Esbank'ın bu yıl hizmete soktuğu web tabanlı sistemlere de değinen Sümer, ‘‘Kurumsal müşterilere özgü nakit, ödeme, fatura yönetimi ve bir dizi olanağı içeren hizmetleri doğrudan internet ortamına taşıdık‘‘ dedi.

Büyüme değil patlama yaşanıyor

Ernst&Young Yeniden Yapılanma Bölüm Müdürü Cenk Soyak ‘Türkiye'de ve dünyada e-ticaret’ seminerinde 'e-ticaretin büyüme tahminleri' üzerine bir konuşma yaptı. ABD pazarının 1999'da dünya pazarının yüzde 75'ine sahip olduğunu söyleyen Soyak, 2003 yılında ABD'nin pazarın yüzde 50'sinden daha azına sahip olacağını belirtti. Soyak e-ticaret hacminin ABD'de 2003 yılına kadar 149 milyar dolardan 1.7 trilyon dolara çıkmasının beklendiğini kaydetti. Bu büyüme içinde en büyük payı kurumdan kuruma yapılan işlemlerin alacağını söyledi. Ernst&Young'ın Amerika'daki belli başlı perakende ve üretim kurumları arasında yaptığı araştırmadan söz eden Soyak, sonuçları şöyle özetledi:

İnternet, perakende ve üretim şirketlerinin iş stratejilerinin bir parçası (12 perakende ve üretim şirketi).

Bu şirketlerin yüzde 79'u güçlü bir şirket ve ürün imajının e-ticaret için önemli olduğunu söylüyor.

Şirketler e-ticareti kurumsal düzeyde bünyelerine adapte etmemişler.

Web sitelerinin pazarlamasına daha fazla para ayırmışlar.

9 perakende ve üretim şirketinde ortalamanın altında e-ticaret uygulamaları görülmüş.

Bunların internet ve genel stratejileri arasında bağ yok.

Şirketlerin yüzde 30'u güçlü bir şirket ve ürün imajının e-ticaret için önemli olduğunu belirtiyor.

E-ticareti kurumsal düzeyde adapte etmişler.

E-SÖZLÜK

e-commerce: Elektronik ticaret

e-business: İnternet üzerinde iş yapma biçimleri

e-tailing: İnternet perakendeciliği

e-engineering: Elektronik yeniden yapılanma

e-purchasing: Elektronik satınalma

e-security: İnternet üzerinde güvenlik

e-trade: Sanal ticaret

e-cash: Elektronik para